Γιατροί Χωρίς Σύνορα: «Να μην υπάρξουν ξανά άλλες Μόριες» – Σοκάρουν ιστορίες παιδιών που ζουν τον εφιάλτη των καταυλισμών

Τον κώδωνα του κινδύνου για την κατάσταση που επικρατεί στους προσφυγικούς καταυλισμούς σε Λέσβο και Σάμο κρούουν για άλλη μια φορά οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ), στέλνοντας ηχηρό μήνυμα στην Ευρώπη «να μην υπάρξουν ξανά άλλες Μόριες».

Οι ιστορίες παιδιών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας χάρη στους ΓΧΣ είναι ανατριχιαστικές: μικρά παιδιά που θέλουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους, άνθρωποι που ζουν συνωστισμένοι ανάμεσα στα σκουπίδια και σε αρουραίους.

Οι εικόνες στους καταυλισμούς παραμένουν ίδιες: άθλιες συνθήκες διαβίωσης, άνθρωποι που αρρωσταίνουν, ταλαιπωρούνται ενώ βλέπουν τα δικαιώματά τους να καταπατώνται.

Η καταστροφική φωτιά στη Μόρια ήταν μια κατάσταση που είχε καταγγελθεί επανειλημμένα, η οποία έγινε ακόμα πιο αφόρητη μετά το ξέσπασμα της πανδημίας  του κοροναϊού και τους περιορισμούς μετακίνησης που επιβλήθηκαν τα καμπς. Μια απόφαση που κατέδειξε  μία εμμονή Ελλάδας και Ευρώπης στα ίδια λάθη, μία τιμωρητική πρακτική και την παντελή απουσία θέλησης και διάθεσης για εφαρμογή μιας πολιτικής ένταξης.

Η ΕΕ να αναλάβει τις ευθύνες της

Τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων, που επικρατούν εν μέσω πανδημίας στους καταλισμούς, περιέγραψαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, κατά την ενημερωτική διαδικτυακή συζήτηση που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη, 1^η Οκτωβρίου.

«Οι εικόνες που βλέπουμε σήμερα στους καταυλισμούς είναι οι ίδιες επαναλαμβανόμενες εικόνες ανθρώπων που αναζητούν ασφαλές καταφύγιο, που διαβιούν σε άθλιες συνθήκες, αρρωσταίνουν, ταλαιπωρούνται και βλέπουν τα δικαιώματα τους να καταπατούνται σταδιακά τα τελευταία χρόνια» τόνισε η Γενική Διευθύντρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Χριστίνα Ψαρρά.

© Enri Canaj

«Η πρόσφατη φωτιά στη Μόρια είναι αποτέλεσμα μίας κατάστασης που οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν έχουμε σταματήσει  να καταγγέλλουμε εδώ και χρόνια. Μια κατάσταση που έγινε πιο αφόρητη και ασφυκτική μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του κοροναϊού και τους αυξημένους περιορισμούς των μετακινήσεων που επιβλήθηκαν στον προσφυγικό πληθυσμό. Τη φωτιά που κατέστρεψε τη Μόρια ακολούθησαν ευρωπαϊκές υποσχέσεις πως δεν θα υπάρξουν άλλες Μόριες. Κάτι τέτοιο όμως είναι εντελώς αναληθές, καθώς ήδη στη Λέσβο έχει δημιουργηθεί ένας νέος καταυλισμός στο Καρά Τεπέ, ενώ συγχρόνως υπάρχουν πολλές άλλες Μόριες, όπως στο Βαθύ της Σάμου όπου 4.500 άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν ανάμεσα στα σκουπίδια και τους αρουραίους. Η πρόσφατη πυρκαγιά κατέδειξε μία εμμονή Ελλάδας και Ευρώπης στα ίδια λάθη, μία τιμωρητική πρακτική και την παντελή απουσία θέλησης και διάθεσης για εφαρμογή μιας πολιτικής ένταξης» πρόσθεσε.

«Δεν λέμε ότι η κατάσταση είναι εύκολη, είναι όμως διαχειρίσιμη. Με το νέο καταυλισμό στο Καρά Τεπέ που στήθηκε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, μας απέδειξαν τα γρήγορα αντανακλαστικά τους όταν θέλουν να δράσουν με βάση τις αποτυχημένες πολιτικές τους. Είναι τουλάχιστον υποκριτική η στάση ορισμένων κρατών – μελών να ανακοινώνουν ότι θα δεχτούν 20 ή 50 ασυνόδευτα παιδιά, όταν υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι με τεράστιες ανάγκες εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά. Καλούμε την ΕΕ να αναλάβει επιτέλους τις ευθύνες της. Είμαστε σε οριακό σημείο».

© Enri Canaj

Για «εμμονή της Ευρώπης» σε μια πολιτική που επιμένει να καταπατά τα ανθρώπινά δικαιώματα έκανε λόγο η υπεύθυνη Συνηγορίας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο, Λίζα Παπαδημητρίου.

Οπως τόνισε, αυτή τη στιγμή στη Λέσβο βρίσκονται τουλάχιστον 87 ασθενείς που χρήζουν  εξειδικευμένης θεραπείας, η οποία δυστυχώς δεν τους παρέχεται, ενώ παράλληλα καλούνται να επιβιώσουν με δικά τους μέσα από την πανδημία, κάτι που οι συνθήκες το καθιστούν δύσκολο.

«Μετά τη φωτιά της 8^ης Σεπτεμβρίου αντί να επικρατήσει η λογική και η ειλικρινής διαπίστωση πως οι πολιτικές εγκλωβισμού των ανθρώπων στα νησιά δεν σταματούν τις μεταναστευτικές ροές, βλέπουμε τη συνέχιση μιας πολιτικής που οδηγεί στην περαιτέρω συρρίκνωση των δικαιωμάτων στην Ευρώπη, την κατάρρευση του δικαιώματος στο άσυλο, την υπονόμευση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της υγείας. Αυτή η πολιτική εξαθλίωσης πρέπει να σταματήσει. Αυτή την στιγμή 87 ασθενείς μας στη Λέσβο χρήζουν εξειδικευμένης θεραπείας, η οποία δεν παρέχεται στο νησί. 206 ηλικιωμένοι άνθρωποι και με υποκείμενα νοσήματα χρήζουν άμεσης μεταφοράς σε δομές όπου θα μπορούν να αυτοπροστατευτούν από την COVID-19. Στον νέο καταυλισμό στη Λέσβο δεν υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες ύδρευσης και αποχέτευσης. Οι άνθρωποι πλένονται στη θάλασσα. Ο καταυλισμός πρέπει να εκκενωθεί για να προστατευτεί η υγεία και η αξιοπρέπεια του συνόλου του πληθυσμού».

Βαθύ όπως λέμε Μόρια

Για την τραγική κατάσταση που επικρατεί και στο Βαθύ της Σάμου μίλησε ο επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα σε Σάμο και Αθήνα, Γιώργος Καραγιάννης.

©Dora Vangi

«Το Βαθύ σήμερα, όπως ήταν και η Μόρια, δεν είναι πάρα ένας χώρος εκμηδένισης του ανθρώπου. Ένας χώρος  συστηματικής βλάβης, περιορισμού και απελπισίας  που δεν προέκυψε απλά, αλλά συντηρήθηκε από περιοριστικές και πια – φοβάμαι- τιμωρητικές για τη μετανάστευση πρακτικές. Ίσως έχουμε συνηθίσει και δε μας αφορά πια, αλλά πρέπει να σκεφτούμε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν στη Σάμο θα γράψουν βιβλία για τα οποία θα ντρεπόμαστε στο μέλλον, αλλά θα είναι αργά.  Οι βασικές ανάγκες 4.500 ανθρώπων που ζουν στο ΚΥΤ στο Βαθύ δεν μπορούν να μας ξεπερνούν για μήνες και χρόνια. Δεν είναι δυνατόν η συστηματική βλάβη, η μη φροντίδα, ο αποκλεισμός να είναι μονόδρομος».

«Ούτε να προσποιούμαστε ότι για μήνες και χρόνια το καθαρό νερό, η τουαλέτα, η πρόσβαση σε ιατρική μέριμνα είναι κάτι ακατόρθωτο. Η επιδημία του κοροναϊού ήταν αναμενόμενο να φτάσει στο ΚΥΤ. Τι εμπόδισε εδώ και 6 μήνες τις Αρχές να μεταφέρουν τους ευάλωτους που κινδυνεύουν άμεσα από τον κοροναϊο σε ασφαλή καταλύματα παρά τις συνεχείς εκκλήσεις μας; Να δώσουν λύση στην αγωνία του ασύλου που δεν μπορεί να συνεχίζεται για χρόνια; Η Πολιτεία θα έπρεπε να δίνει μάχη για να υπερασπίζεται τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη. Και αυτή τη μάχη δεν τη δίνει καν».

©Dora Vangi

«Καμιά Μόρια να μην ξαναγεννηθεί από τους στάχτες της»

Οι ιστορίες από μικρά παιδιά που αναβιώνουν τον εφιάλτη του πολέμου σοκάρουν. Ένας καταυλισμός – κόλαση που δεν κατάφερε να «φιλοξενήσει» ποτέ τις 12.000 ψυχές ανθρώπων, ανάμεσα τους 4.000 παιδιά.

Συνθήκες απάνθρωπες που σε έκαναν να αναρωτιέσαι τι τους βασάνιζε περισσότερο: οι εικόνες και οι πληγές του πολέμου, οι εφιάλτες στον ύπνο τους ή τα τραύματα της Μόριας;

Για τα παιδιά αυτά, ό,τι ζούσαν το πρωί στον καταυλισμό ερχόταν το βράδυ σαν εφιάλτης στον ύπνο τους.

Η ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Κατερίνα Σραχούλκοβα, μοιράζεται κάποιες ιστορίες παιδιών που την επισκέφτηκαν και που και μόνο αυτές θα έπρεπε να αρκούν ώστε «καμία Μόρια να μην ξαναγεννηθεί ποτέ από τις στάχτες της.»

Η κόκκινη σφραγίδα

«Με μία κόκκινη σφραγίδα, που ορίζει ότι δεν μπορεί να φύγει από το νησί, το γραφείο μετανάστευσης έκλεισε προσωρινά τον φάκελό της. Της έδωσε ραντεβού, για τη διαδικασία χορήγησης ασύλου, τον Ιούλιο του 2021, σχεδόν σε έναν χρόνο από τώρα.

Μέχρι τότε το μικρό κορίτσι θα συνεχίζει να ξυπνά τη νύχτα από εφιάλτες, ξαναζώντας την εμπειρία του βιασμού στη χώρα της, αλλά και στο ταξίδι της για την Ελλάδα.

Με επισκέπτεται τακτικά για να μοιραστεί τους φόβους της και να αναζητήσει βοήθεια. Ζωγραφίζει στο χαρτί αυτά που βλέπει στον ύπνο της και προσπαθεί να τα αλλάξει. Να εφεύρει κάτι που θα την προστατεύσει από όσα συμβαίνουν στο όνειρό της.

Συζητάμε τι μέτρα ασφαλείας μπορεί να πάρει για να προστατευθεί. Δεν είναι και πολλά αυτά που μπορεί να κάνει: Να μην βγαίνει από τη σκηνή της το βράδυ, ούτε καν για να πάει στην τουαλετα, και να συνοδεύεται από άλλα κορίτσια όσο είναι δυνατόν.

Δεν είναι πολλά αλλά συμφωνήσαμε οτι θα τα σκέφτεται πριν πέσει για ύπνο…»

Σημάδια βαθιά

«Οι μέρες τους είναι άδειες, ατελείωτες, χωρίς εκπαίδευση, χωρίς δραστηριότητες. Είναι δύο αδελφές και οι δύο στην αρχή της εφηβείας τους. Βρίσκονται στον καταυλισμό μαζί με τους γονείς τους εδώ και αρκετούς μήνες. Προέρχονται από μία χώρα που εδώ και δεκαετίες είναι σε πόλεμο.

Η μικρότερη αυτοτραυματίζεται. Επιβιώνει κάνοντας κακό στον εαυτό της. Η μεγαλύτερη … κάνει σχέδια για το πώς θα αυτοκτονήσει. Καμία από τις δύο δεν πιστεύει ότι θα φύγουν ποτέ από τη Μόρια.

Τα παιδιά που αυτοτραυματίζονται λένε συχνά οτι νιώθουν βαθιά μέσα τους έναν δυνατό πόνο που δεν μπορούν να ελέγξουν. Χαρακώνοντας το σώμα τους, προκαλούν τα ίδια τον πόνο και άρα νομίζουν πως με αυτόν τον τρόπο μπορούν να τον ελέγξουν. Μέσα από τον σωματικό πόνο προσπαθούν να απαλύνουν τον ψυχικό πόνο.

Η Μόρια έχει αφήσει βαθιά σημάδια σε ήδη τραυματισμένες παιδικές ψυχές. Πρέπει να μείνει στο παρελθόν. Καμία Μόρια να μην ξαναγεννηθεί από τις στάχτες της.»

Ευάλωτοι και εγκλωβισμένοι στη «ζούγκλα» της Σάμου

Το Βαθύ της Σάμου, ένας χώρος που δημιουργήθηκε για 650 άτομα, κατέληξε να «φιλοξενεί» 4.500 πρόσφυγες. Ανάμεσά τους παιδιά, ασθενείς με χρόνια προβλήματα υγείας και άνθρωποι που αν εκτεθούν στην επιδημία θα κινδυνέψει η ζωή τους.

Μιλώντας στους ΓΧΣ, ασθενείς υψηλού ρίσκου διηγούνται τις ιστορίες τους, μιλούν για τις απάνθρωπες συνθήκες στις οποίες ζουν και μοιράζονται τον φόβο τους για τον κοροναϊό.

Οικογένειες προσφύγων και ασθενείς, που μίλησαν στην ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα τον περασμένο Ιούλιο, προτού εμφανιστούν τα πρώτα περιστατικά Covid19 στο ΚΥΤ της Σάμου, ανατριχιάζουν. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πάνω από 60 επιβεβαιωμένα περιστατικά κοροναϊού στον καταυλισμό.

«Αν το Αφγανιστάν ήταν ασφαλές, θα επιστρέφαμε»

©Enri Canaj / Magnum Photos for MSF

Ο Nabil Kabuli είναι ένας 70χρονος άνδρας από το Αφγανιστάν. Ζει σε ένα μικρό αυτοσχέδιο κατάλυμα μαζί με άλλα 10 άτομα, τα παιδιά του και τα εγγόνια του, στο ΚΥΤ στο Βαθύ της Σάμου. Ανάμεσά τους και ένα κοριτσάκι 6 μηνών, η Αλία. Έφτασαν στη Σάμο τον Φεβρουάριο του 2020. «Έφυγα από το Αφγανιστάν εξαιτίας του πολέμου. Η οικογένειά μας εκδιώχθηκε και έχουμε ήδη χάσει έναν ξάδελφο στον πόλεμο», λέει ο Mohammad, ο 34χρονος γιος του Nabil. Ο Nabil ανήκει στην ομάδα υψηλού κινδύνου για την  Covid-19 ως ηλικιωμένος, αλλά όπως λέει ο ίδιος δεν φοβάται για τον εαυτό του, αλλά για την υγεία των παιδιών του.

«Αν φτάσει η Covid-19 εδώ, μόνο ο Θεός μπορεί να μας σώσει. Ήρθαμε για ασφάλεια και για ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας. Ελπίζουμε ότι κάποιος θα ακούσει τα λόγια μας και θα καταλάβει ότι χρειαζόμαστε βοήθεια. Αν το Αφγανιστάν ήταν ασφαλές, θα επιστρέφαμε, αλλά δεν είναι», λέει ο Nabil.

Στο Αφγανιστάν η οικογένεια ζούσε σε μια αγροτική περιοχή και ο ηλικιωμένος άντρας εργαζόταν ως αγρότης. Η οικογένεια είχε λάβει ειδοποίηση στις αρχές Ιουλίου ότι θα μεταφερθεί σύντομα σε καταυλισμό στην ηπειρωτική χώρα.

*Η οικογένεια τελικά μεταφέρθηκε στην ενδοχώρα

«Πονάω καθημερινά και δεν μπορώ να δω κάποιο γιατρό»

©Enri CANAJ/Magnum Photos

Η Golnegar, είναι μία μητέρα έξι παιδιών, τεσσάρων κοριτσιών και δύο αγοριών. Το μεγαλύτερο παιδί της είναι ένα 12χρονο αγόρι, ενώ γέννησε και ένα κοριτσάκι στη Σάμο πριν από δύο μήνες. Η Golnegar και ο σύζυγός της πήραν τη δύσκολη απόφαση να ζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη, αφού είχαν στοχοποιηθεί από ένοπλες ομάδες στο Αφγανιστάν και η ζωή των παιδιών τους ήταν σε κίνδυνο. Βρίσκονται στο ΚΥΤ στο Βαθύ για περισσότερους από 7 μήνες και παρά την εγκυμοσύνη και την ιατρική κατάσταση της γυναίκας, δεν τους έχει προσφερθεί ένα ασφαλές μέρος για να μείνουν.

«Έχω ένα πρόβλημα με τα νεφρά μου. Πονάω και έχω καθημερινά πονοκεφάλους, αλλά παρά τις προσπάθειές μου να δω έναν γιατρό στο ΚΥΤ ή στο τοπικό νοσοκομείο, αυτό δεν έχει καταστεί δυνατό μέχρι τώρα. Όλα τα παιδιά μου έχουν τσιμπήματα εντόμων στο σώμα τους, και όλα παραπονιούνται συχνά ότι δεν αισθάνονται καλά, αλλά δεν υπάρχει τίποτα που μπορώ να κάνω γι ‘αυτά», λέει η Golnegar, ενώ ο σύζυγός της προσθέτει: «Το μόνο που θέλουμε είναι ένα ασφαλές μέρος για τα παιδιά μας. Ήρθαμε εδώ για να τα σώσουμε από τον πόλεμο και να τα στείλουμε στο σχολείο, και αντ ‘αυτού, βρισκόμαστε σε αυτό το ΚΥΤ σε μία κατάσταση αναμονής για σχεδόν ένα χρόνο. Θέλουμε απλώς να ξεκινήσουμε μια ειρηνική ζωή και να πάμε τα παιδιά μας στο σχολείο και αυτό είναι δυνατό μόνο στην ηπειρωτική χώρα ή σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Για πόσο καιρό ακόμα θα πρέπει να μείνουμε σε αυτόν τον αυτοσχέδιο καταυλισμό;»

Η Golnegar άρχισε να επισκέπτεται το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Βαθύ όταν ήταν ακόμη έγκυος και τώρα συνεχίζει τις επισκέψεις. Το κοριτσάκι της ελέγχεται τακτικά από τις μαίες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

*Η οικογένεια παραμένει ακόμη στο Βαθύ

«Ζούμε ανάμεσα στα φίδια και τους αρουραίους»

© Enri Canaj / Magnum Photos for MSF

Ο Darwish, 74 ετών, και η Aysha, 68 ετών, είναι από την περιοχή Deir ez-Zor της Συρίας. Ζουν στον καταυλισμό στο Βαθύ της Σάμου σε ένα αυτοσχέδιο κατάλυμα. Η πρώτη τους σκηνή κάηκε από τη φωτιά που ξέσπασε στα τέλη Απριλίου 2020. Έπρεπε να περάσουν σχεδόν ένα μήνα ζώντας σε μια καλοκαιρινού τύπου σκηνή σε ανοιχτό χώρο, πλήρως εκτεθειμένοι στον ήλιο μέχρι που μια οικογένεια που έφυγε τους έδωσε τη δική της σκηνή. Το ηλικιωμένο ζευγάρι έχει 4 παιδιά. Δύο κόρες, 27 και 37 ετών, και δύο γιους, 24 και 29 ετών. Έχουν επίσης έναν εγγονό, ένα 10χρονο αγόρι που πάσχει από άσθμα. Ο 24χρονος γιος τους παρουσιάζει μόνιμη εξασθένηση της όρασης που έχει προκληθεί από θραύσματα βομβών και τόσο ο Darwish όσο και η Aysha έχουν σοβαρά ιατρικά προβλήματα, τα οποία τους καθιστούν επίσης ευάλωτους στην Covid-19. Μέχρι στιγμής δεν έχει προσφερθεί στην οικογένεια κάποιο ασφαλές μέρος για διαμονή στην ηπειρωτική χώρα.

Ο Darwish έχει προβλήματα με την καρδιά, με τα νεφρά του,  είναι υπερτασικός, και δεν μπορεί να περπατήσει. Η Aysha είναι επίσης υπερτασική και υποφέρει από πονοκεφάλους και ζαλάδες κάθε μέρα. «Τα παιδιά μας πρέπει να κάνουν τα πάντα για εμάς», λέει. «Πρέπει να μας πάνε στην τουαλέτα, να φέρουν φαγητό και να βγουν όταν μπορούν από τον καταυλισμό για να μας αγοράσουν φάρμακα. Οι συνθήκες διαβίωσης εδώ είναι αφόρητες. Υπάρχουν φίδια και αρουραίοι, δεν έχουμε ηλεκτρικό ρεύμα και ξεσπούν συχνά επεισόδια». Ο Darwish έχει αναζητήσει ιατρική περίθαλψη στο νησί, αλλά δεν μπόρεσε να έχει πρόσβαση. «Οι γιατροί στον καταυλισμό μάς λένε ότι στη Σάμο είναι αδύνατο να βρω εξειδικευμένη θεραπεία για την κατάστασή μου. Μας λένε ότι μόνο στην ηπειρωτική χώρα θα μπορέσουμε να βρούμε γιατρό. Το ίδιο ισχύει και για τον 24χρονο γιο μου».

*Η οικογένεια είναι ακόμη στο Βαθύ