Ξενύχτι στη Σύνοδο Κορυφής: Αθήνα και Λευκωσία παλεύουν για τη λέξη «κυρώσεις» στο τελικό κείμενο

Διπλωματικό θρίλερ εξελίσσεται στις Βρυξέλλες μετά την άρνηση της Ελλάδας και της Κύπρου να αποδεχθούν το προσχέδιο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής λόγω της απουσίας αναφοράς σε αυτό περί κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Σε μια συνεδρίαση, η οποία θεωρείται καθοριστική σε ό,τι αφορά στις μετέπειτα ελληνοτουρκικές σχέσεις -ενόψει μάλιστα και της έναρξης διερευνητικών επαφών- η Αθήνα επιδεικνύει αποφασιστική στάση, επιδιώκοντας τη σύνδεση της αυτόματης επιβολής κυρώσεων με ενδεχόμενη νέα παραβατική συμπεριφορά της γείτονος.

Στη μη κάλυψη αυτού του όρου οφείλονται οι ενστάσεις της ελληνικής πλευράς στο αρχικό προσχέδιο συμπερασμάτων που είδε το φως της δημοσιότητας. Σε αυτό δεν υπήρχε καμία αναφορά για κυρώσεις, σημειωνόταν παρά μόνο ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία και τα μέσα που έχει στη διάθεση της προκειμένου να διασφαλίσει τον σεβασμό και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας και της Κύπρου, πρόταση που δεν ικανοποιούσε τις δύο πλευρές.

Αθήνα και Λευκωσία βρίσκονται πλέον εν αναμονή νέου κειμένου συμπερασμάτων -με πληροφορίες να θέλουν να κατατίθενται αλλεπάλληλα προσχέδια- κάτι που επιβεβαιώθηκε μετά τη συνάντηση των δύο πλευρών με τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και τη γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, με τη συμμετοχή του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ. Στόχος της συνάντησης ήταν η εξεύρεση συμβιβασμού για τη διατύπωση των συμπερασμάτων σε σχέση με την Τουρκία, ο οποίος αναζητείται μετά το δείπνο των ηγετών, στο επίκεντρο του οποίου βρέθηκαν άλλα ζητήματα της ατζέντας.

Τι περιλαμβάνει το νέο προσχέδιο

Σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται το Politico, το τελευταίο κείμενο-προσχέδιο έχει «σαφή αναφορά στην Τουρκία» -και μάλιστα χρησιμοποιώντας σκληρή γλώσσα- αλλά δεν περιλαμβάνει τη λέξη «κυρώσεις» και μένει να φανεί κατά πόσο ικανοποιεί Αθήνα και Λευκωσία, με το Βερολίνο και το Παρίσι να συνεχίζουν και μετά το δείπνο το «ψυχολογικό μασάζ» προκειμένου να υπερκεραστούν οι διαφωνίες.

Όπως μεταδίδει ο ανταποκριτής των Financial Times στις Βρυξέλλες και αναπαράγει και το Politico, το προσχέδιο που κατατέθηκε κάνει λόγο για «έντονη καταδίκη» των γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και αναφέρει χαρακτηριστικά πως η ΕΕ διατηρεί στο τραπέζι τη «χρήση όλων των μέσων» για μονομερείς δράσεις / προκλήσεις από την Τουρκία.

Δεσμεύεται, δε, να να λάβει αποφάσεις το αργότερο έως τον Δεκέμβριο, ενώ δεσμεύεται πλήρως για την επίλυση του Κυπριακού. Στο πλαίσιο αυτό, καταργεί προηγούμενη αναφορά ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί η κατανομή των πόρων υδρογονανθράκων σε ολόκληρη την Κύπρο. Ένα από τα βασικά αιτήματα της Άγκυρας είναι ότι οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπει να λάβουν δίκαιο μερίδιο από τυχόν ευρήματα στο νησί.

Όπως προκύπτει δηλαδή, το νέο σχέδιο συμπερασμάτων ναι μεν δεν κάνει λόγο για κυρώσεις αλλά αφήνει ανοιχτή τη χρήση «όλων των μέσων» σύμφωνα με τα άρθρα 29 και 215 προκειμένου η ΕΕ να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της. Σημειώνεται πάντως, πως τα προαναφερθέντα άρθρα αφορούν σε κυρώσεις.

Οι διαφωνίες για το προσχέδιο

Η Αθήνα επιμένει ότι η αναφορά σε μελλοντικό διάλογο με την Άγκυρα πρέπει να εξισορροπηθεί με αναφορά σε κυρώσεις σε περίπτωση που η αποκλιμάκωση αποδειχθεί προσχηματική.

Από την πλευρά της, η Λευκωσία δεν πρόκειται να συναινέσει στα συμπεράσματα αν δεν ξεκαθαριστεί η πρωτοβουλία του Μισέλ για περιφερειακή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο. Η Κυπριακή Δημοκρατία θέλει να γνωρίζει και σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την πρόταση Μισέλ, καθώς και ποιοι θα συμμετέχουν και ποια θα είναι η ατζέντα, έτσι ώστε να μην βρεθεί σε κλοιό πιέσεων από τον Ερντογάν.

Ανάχωμα πάντως στην εκπλήρωση των προσδοκιών των δύο χωρών αποτελεί η στάση της καγκελαρίου Μέρκελ, η οποία δεν επιθυμεί να υπάρξει αναφορά σε κυρώσεις, επικαλούμενη μεταξύ άλλων τη συμφωνία που ανακοινώθηκε νωρίτερα περί μηχανισμού απεμπλοκής (deconfliction mechanism) μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ.

Οι προθέσεις της, δε, διαφάνηκαν κατά την άφιξή της στη Σύνοδο. Η ίδια δήλωσε πως «είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να αναπτύξει μία πραγματικά εποικοδομητική σχέση με την Τουρκία». Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι δεν είναι υπέρ της επιβολής κυρώσεων στην Άγκυρα. «Στόχος μας είναι να μειώσουμε τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο».

Πέτσας: Αυτοί πρέπει να είναι οι τέσσερις πυλώνες του σχεδίου

Στην κίνηση της Ελλάδας να «μπλοκάρει» το αρχικό σχέδιο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής αναφέρθηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας.

Μιλώντας στην ΕΡΤ, ο κ. Πέτσας εξήγησε πως το βασικό κείμενο που προτάθηκε ως πρώτη βάση συζήτησης δεν είναι αποδεκτό από την Ελλάδα. «Ο λόγος είναι ότι δεν ήταν ισορροπημένο» εξήγησε ο κ. Πέτσας και συμπλήρωσε πως «χρειάζεται να οικοδομηθεί ένα σχέδιο συμπερασμάτων που θα έχει τουλάχιστον τέσσερις πυλώνες», οι οποίοι και θα οδηγήσουν σε ένα σχέδιο συμπερασμάτων «αποδεκτό από όλους».

Σύμφωνα με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, ο πρώτος πυλώνας είναι η έμπρακτη αλληλεγγύη σε Ελλάδα και Κύπρο, έναντι της τουρκικής προκλητικότητας.

Ο δεύτερος είναι η ΕΕ να καλεί την Τουρκία να σταματήσει αμέσως κάθε παράνομη εξορυκτική δραστηριότητα στην κυπριακή ΑΟΖ και φυσικά να τερματίσει τις υπόλοιπές προκλητικές της ενέργειες στην Αν. Μεσόγειο.

Στη συνέχεια, σύμφωνα με τον κ. Πέτσα, οι υπόλοιποι δύο πυλώνες είναι αλληλένδετοι και έχουν να κάνουν:

Με το καρότο «όταν η Τουρκία αποδείξει με συνέπεια και συνέχεια ότι εννοεί την αποκλιμάκωση», καθώς και με το μαστίγιο «αν η Τουρκία δεν δείξει έμπρακτα την αποκλιμάκωση με συνέπεια και συνέχεια». Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Πέτσα, δεν πρέπει να έχουμε μόνο μια πλευρά πάνω στο τραπέζι, δηλαδή του καρότου ή του μαστιγίου, αλλά και οι δύο να είναι πάνω στο τραπέζι.

Τα πέντε σημεία της ελληνικής πρότασης

Την ίδια στιγμή πάντως, η ελληνική συμβιβαστική πρόταση που δημοσιεύει το Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων περιέχει τα εξής διαφορετικά στοιχεία:

• Αναφέρει ότι «η ΕΕ παραμένει δεσμευμένη στην δημιουργία περιβάλλοντος εμπιστοσύνης και ενός περιβάλλοντος συνεργασίας και κοινά επωφελούς συνεργασίας με την Τουρκία
• Τονίζει ότι «οι μονομερείς έρευνες για υδρογονάνθρακες πρέπει να τερματιστούν αμέσως»
• Ζητά «όπως η Τουρκία δεσμευθεί στον διάλογο με καλή πίστη και απέχει από μονομερείς ενέργειες που θα έρθουν σε αντίθεση με τα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των Κρατών Μελών – κάτι το οποίο αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση»
• Προσθέτει τη φράση: «η ΕΕ καλωσορίζει τα βήματα οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκία και την ανακοίνωση της επανέναρξης άμεσων διερευνητικών επαφών για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ των δύο κρατών, μέσω διαπραγματεύσεων και προσφυγής στο διεθνές δικαστήριο.
• Αναφέρει ακόμη ότι: «η ΕΕ επαναλαμβάνει πως μονομερείς ανακοινώσεις θαλάσσιων δικαιοδοσιών όπως στο χάρτη ‘mavi vatan’ δεν συνάδουν με το δίκαιο της θάλασσας και δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα για τρίτες χώρες».