Με σύστημα Μπαρμπαρόσα

Στις διασκέψεις των G20 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν διεκδικεί ρόλο πρωταγωνιστή. Σπανίως παρεμβαίνει, του αρκεί ίσως που συμμετέχει στο κλαμπ των ισχυρότερων οικονομικά κρατών του πλανήτη. Ενδεχομένως αυτή η εικόνα να συνδέεται και με ένα κόμπλεξ που διακατέχει όσους αισθάνονται υποδεέστεροι στο ίδιο τραπέζι. Η εικόνα του στους G20, πάντως, δεν έχει καμία σχέση με την εικόνα του θορυβώδους και απειλητικού ηγέτη που φιλοτεχνεί τα τελευταία χρόνια στην περιοχή μας. Στο μεγάλο σαλόνι φαντάζει σαν επαρχιώτης που αναζητεί παρέα σε μια ομήγυρη αριστοκρατών, προβάλλοντας έναν ρόλο με προοπτικές. Στην Ανατολική Μεσόγειο προσπαθεί να εμφανιστεί ως αφεντικό και κουνάει σε όλους το δάχτυλο. Μνημονεύει ακόμη και τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, βρίσκοντας προφανώς ομοιότητες στο δικό του σχέδιο με τη λογική κουρσέματος που κυριαρχούσε στις ίδιες θάλασσες πέντε αιώνες νωρίτερα.

Στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ ο Ερντογάν δεν ήταν παρών, ούτε ως παρατηρητής, αν και η ατζέντα αφορούσε άμεσα την Τουρκία. Ακόμη κι αν οι αποφάσεις δεν στριμώχνουν την Αγκυρα και υπαγορεύονται από την ανάγκη των εταίρων να διατηρήσουν ισορροπίες και να αποφύγουν νέους εκβιασμούς με το Προσφυγικό, ο Ερντογάν δεν ήταν εκεί. Και παρά τους λεονταρισμούς στους οποίους καταφεύγει κατά καιρούς κατά των Βρυξελλών, η ΕΕ είναι ένας χώρος που ο ίδιος θα ήθελε να έχει θέση. Αλλωστε, με δική του υπογραφή η Τουρκία ξεκίνησε το 2005 επίσημες διαπραγματεύσεις για πλήρη ένταξη στην ΕΕ, όντας συνδεδεμένο μέλος με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα από το 1963 και έχοντας προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Τελωνειακή Ενωση το 1995. Ακόμη κι αν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις έχουν σταματήσει από το 2018, παραμένουν ενεργές και η Τουρκία εξακολουθεί να διατηρεί το καθεστώς της ως υποψήφια για ένταξη.

Αυτό που θέλει ο Ερντογάν είναι να αναγνωρισθεί ως ηγέτης μιας περιφερειακής υπερδύναμης, με αυτάρκεια. Δίπλα στα φαραωνικά έργα του, χρηματοδοτεί πρότζεκτ για τουρκικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα, κατασκευάζει βομβαρδιστικά drones και επενδύει στην πολεμική βιομηχανία, ενώ επικαλείται παντού την καταναλωτική δύναμη 80 εκατομμυρίων υπηκόων. Αλλά την ίδια ώρα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί ως μια Γερμανία, Βρετανία ή Γαλλία στην Ανατολή. Οχι μόνον επειδή η Τουρκία εξαρτάται ακόμη σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές, αλλά και γιατί ο πολυπληθής τουρκικός λαός υπολείπεται σε κατά κεφαλήν εισόδημα όλων των Ευρωπαίων. Στην Τουρκία οι διεθνείς μπίζνες εξακολουθούν να αναζητούν πρωτίστως φθηνά εργατικά χέρια. Αρκούσε δε, μόλις ένα σινιάλο από τους μεγάλους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης για να πάρει η τουρκική λίρα εκ νέου την κατιούσα. Είναι προφανές ότι η ΕΕ θα μπορούσε να του λύσει πολλά προβλήματα.

Οι κινήσεις των τελευταίων ημερών δείχνουν έναν Ερντογάν στριμωγμένο, που επιχειρεί να συντηρήσει μια ηγεμονική εικόνα, ανοίγοντας συνεχώς μέτωπα. Στο εσωτερικό προβάλλει την εικόνα μιας αδικημένης Τουρκίας που τη φυλακίζουν στις ακτές της, ενώ δηλώνει ειρηνοποιός την ώρα που εμπλέκεται σε ακόμη μία στρατιωτική επιχείρηση. «Σε έναν κόσμο που οι συγκρούσεις αυξάνονται, αναρωτιέμαι πόσες χώρες άραγε αγωνίζονται και θυσιάζονται όσο η Τουρκία για την ειρήνη;», είπε χθες στην τουρκική Βουλή. Θα μπορούσε να ανοίξει συζήτηση για τον κρίσιμο ρόλο της Τουρκίας στο επίκεντρο μιας εύφλεκτης ζώνης, εάν δεν έσπευδε να συμπληρώσει πως «κάθε απόγονος αυτής της χώρας είναι υποχρεωμένος να προστατεύσει την κληρονομιά της ειρήνης που άφησε ο Μπαρμπαρόσα και οι άλλοι ήρωες». Για την ιστορία, ο Χαϊρεντίν πασάς ή Μπαρμπαρόσα («Κοκκινογένης»), θεωρείται οργανωτής του οθωμανικού στόλου, στον οποίο κατείχε τον βαθμό του ναυάρχου, ενώ οφείλει τη φήμη του στις επιδρομές και τις αιματηρές λεηλασίες που οργάνωσε κυρίως κατά των νησιών του Αιγαίου στις αρχές του 16ου αιώνα.