Πόσες μάχες Θερμοπυλών;

Το πιο διάσημο πεδίο μάχης στην Ελλάδα είναι χωρίς αμφιβολία οι Θερμοπύλες. Η διάσημη μάχη που διεξήχθη εκεί κατά την αρχαιότητα ανάμεσα στους σπαρτιάτες πολεμιστές και τους πέρσες εισβολείς έχει μείνει θρυλική στην παγκόσμια ιστορία. Οι Θερμοπύλες όμως έχουν πολλές φορές πρωταγωνιστήσει σε σημαντικές πολεμικές αναμετρήσεις στη διάρκεια της πορείας της Ελλάδας.

Πολλές φορές, ιδίως κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, στρατιές εμπολέμων πέρασαν μαχόμενες – ή στρατηγικά παρέκαμψαν – τις Θερμοπύλες κατευθυνόμενες προς άλλους αντικειμενικούς στόχους. Περίπου 150 χρόνια μετά τη θρυλική μάχη, και λίγο μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου στην Περσία, τα Στενά των Θερμοπυλών ήρθαν ξανά στο προσκήνιο. Με τις αναμετρήσεις μεταξύ των διαδόχων του μακεδόνα βασιλιά να σιγοβράζουν, οι Αθηναίοι, με εργαλείο τους πύρινους αντιμακεδονικούς λόγους του Δημοσθένη, ξεσήκωσαν και τους άλλους Ελληνες εναντίον των κυρίαρχων από τον Βορρά. Τους Μακεδόνες εκπροσωπούσε ο ηλικιωμένος, παλιός σύντροφος του Φίλιππου Β’, στρατηγός Αντίπατρος. Ενοχλημένος από το θράσος Αθηναίων και συμμάχων τους, ο θαρραλέος στρατηγός κατέβηκε προς Νότον για να εμπεδώσει την υποτέλεια των εξεγερμένων.

Ο αθηναίος στρατηγός Λεωσθένης ανέλαβε την ηγεσία των δημοκρατικών Ελλήνων. Ακόμα και το επίφοβο θεσσαλικό ιππικό ενώθηκε με τους εξεγερμένους με στόχο την «απελευθέρωση» της Ελλάδας. Με στόχο την εκδίκηση για την ήττα στη Χαιρώνεια πριν από χρόνια, ο Λεωσθένης τελικά αναμετρήθηκε με τους Μακεδόνες στον κάμπο. Ο Αντίπατρος και ο γιος του Κάσσανδρος δεν μπορούσαν να δεχθούν πως υπήρχαν Ελληνες που  αμφισβητούσαν την πολεμική ανωτερότητα των Μακεδόνων. Η μάχη υπήρξε αιματηρή, με μεγάλες απώλειες. Οι Μακεδόνες, χαμένοι, κατέφυγαν στο κάστρο της Λαμίας. Ο Λεωσθένης όμως ξέφυγε μπροστά από τους δικούς του, βρίσκοντας τραγικό θάνατο, μόνος του, κοντά στα τείχη.

Με τις ενισχύσεις που ήρθαν αργότερα υπό τον στρατηγό Κρατερό από τη Μικρά Ασία, οι Μακεδόνες τελικά, παρά την ενδιάμεση συντριβή τους, επικράτησαν στην Κραννώνα της Θεσσαλίας. Και ο Κάσσανδρος αργότερα κατέλαβε τον μακεδονικό θρόνο. Πριν γίνει όμως αυτό, αναγκάστηκε να παρακάμψει, μία ακόμα φορά, τα Στενά των Θερμοπυλών για να αποφύγει ενέδρα των Αιτωλών στην πορεία του προς την τελική αναμέτρηση με τον στρατηγό Πολυπέρχοντα και τη μάνα του Αλέξανδρου, Ολυμπιάδα, στην Πύδνα – που εμπόδιζε τις προοπτικές του για την εξουσία.

Πενήντα χρόνια περίπου αργότερα γαλάτες εισβολείς, με επικεφαλής τον Βρέννο, αποκρούστηκαν στις Θερμοπύλες από ενωμένους έλληνες διαφόρων πόλεων. Αυτοί αργότερα αποσύρθηκαν για να υποστηρίξουν τις πόλεις τους και οι Γαλάτες πέρασαν. Ωστόσο δεν άντεξαν στη συνέχεια τις κακουχίες και τις διάσπαρτες επιθέσεις ελλήνων πολεμιστών. Ομοίως και οι βάρβαροι Ερουλοι, αρκετά αργότερα, πέρασαν τα Στενά λεηλατώντας την Αθήνα. Τελικά όμως, και με επικεφαλής τους κατοίκους της Κηφισιάς, οι Αθηναίοι τούς εξεδίωξαν.

Οι Ρωμαίοι επίσης συνέτριψαν στις Θερμοπύλες τη μακεδονική φάλαγγα των Σελευκιδών, ενώ μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης οι Φράγκοι αντιμετώπισαν εκεί τις δυνάμεις του άρχοντα της Κορίνθου Λέοντος Σγουρού. Το πανίσχυρο ιππικό των Σταυροφόρων όμως τον υποχρέωσε τελικά να υποχωρήσει.

Σε γεωγραφικά κρίσιμο σημείο οι Θερμοπύλες υπήρξαν πάντα κατά το παρελθόν χώρος αναμέτρησης στρατιών και καμπής για το μέλλον.