Νέο ΕΣΠΑ: Γιατί θα είναι «διαφορετικό», πώς και πού θα «μοιραστούν» πάνω από 23 δισ. ευρώ   

Μολονότι τείνει να μετατραπεί σε κλισέ η φράση το “στοίχημα του ΕΣΠΑ”, η νέα προγραμματική περίοδος 2021-2027 θα διοχετεύσει στην Ελλάδα ποσά άνω των 23 δισ. ευρώ και είναι αναγκαία η  απορρόφηση και η αξιοποίηση των πόρων, με τέτοιο τρόπο και ταχύτητα, ούτως ώστε να δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία στην ελληνική οικονομία και να μην πάνε πάλι στον “κουβά”.  Τα στοιχεία δείχνουν πως μετά από 40 χρόνια, η Ελλάδα έχει λάβει 160 δισ. ευρώ από τα διαρθρωτικά προγράμματα (περίπου ένα ΑΕΠ) και τελικά το αναπτυξιακό αποτύπωμα των πόρων αυτών είναι περιορισμένο και η σύγκλιση παραμένει ζητούμενο, όπως για παράδειγμα οι ελληνικές ΜμΕ εξακολουθούν να έχουν το 50% της παραγωγικότητας των αντίστοιχων της ΕΕ.

“Το διαφορετικό αυτό ΕΣΠΑ θα χαρακτηρίζεται από λιγότερη γραφειοκρατία, θα έχει έναν ρόλο ακόμη πιο καταλυτικό και ένα ισχυρό αναπτυξιακό αποτύπωμα  μέσα από  δράσεις και έργα υψηλής προστιθέμενης αξίας και με πολλαπλασιαστικά οφέλη τόσο για την κοινωνία όσο και για την οικονομία”, δηλώνει ο υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων  Γιάννης Τσακίρης, μιλώντας στα tanea.gr και in.gr.

Να σημειωθεί πως σύμφωνα με το υπουργείο Ανάπτυξης, επετεύχθη ο διπλασιασμός της απορρόφησης του ΕΣΠΑ 2014-2020, από το 27,27% τον Ιούλιο του 2019 στο 50,56% σήμερα (σε όρους κοινοτικής συνδρομής) και από 24,45% τον Ιούλιο του 2019 στο 48,01% σήμερα (σε όρους δημόσιας δαπάνης), καθώς οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν και δηλώθηκαν τα πρώτα 6,5 έτη του ΕΣΠΑ, ύψους 4,96 δισ. ευρώ (Ιανουάριος 2014 έως Ιούλιος 2019), ισοδυναμούν με τις δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν τους τελευταίους 14 μήνες (Ιούλιος 2019 έως Σεπτέμβριος 2020).

Οι Περιφέρειες και ο ρόλος της Αττικής

Μελέτη του ΟΟΣΑ προβλέπει πως με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης στο 2% η επαναφορά της ελληνικής οικονομίας -στα προ μνημονίων επίπεδα – θα γίνει σε 15 έτη.  Ωστόσο, ο χρόνος ανάκαμψης μειώνεται σχεδόν στο μισό, εάν υπάρξει μια στοχευμένη  διάχυση των πόρων του νέου ΕΣΠΑ στην περιφέρεια Αττικής, ώστε να πετύχει ρυθμό ανάπτυξης 3%.  Η Ελλάδα  εμφανίζει   τον 9ο υψηλότερο δείκτη περιφερειακών ανισοτήτων ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ των 30 χωρών του ΟΟΣΑ. Η μεγαλύτερη μείωση στην παραγωγικότητα, εξαιτίας της κρίσης του 2008, σημειώθηκε στα απομακρυσμένα νησιά αλλά και στη Δυτική Ελλάδα και στην Αττική. Σύμφωνα με τον Οργανισμό, η Αττική, η οποία συνεισέφερε το 48% του εθνικού ΑΕΠ και το 43% της απασχόλησης έως το 2017, υπέστη δυσανάλογο πλήγμα κατά τη διάρκεια της κρίσης, με μείωση κατά περίπου 10% του συνολικού πληθυσμού της. Μαζί με την Κεντρική Μακεδονία, κατέγραψε απώλεια μεγαλύτερη από το ήμισυ (58%) των συνολικών θέσεων εργασίας που χάθηκαν στην Ελλάδα.

Στο νέο ΕΣΠΑ οι 13 περιφέρειες της χώρας θα μπορούν να διαχειριστούν σημαντικά αυξημένους πόρους σε σχέση με την τρέχουσα περίοδο, που αντιστοιχούν περίπου στο 33% των συνολικών πόρων, ενώ θα χρηματοδοτήσουν δράσεις που καλύπτουν και τους πέντε στόχους πολιτικής του ΕΣΠΑ, όπως περιβαλλοντικών υποδομών, μετριασμού και πρόληψης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, συνδεσιμότητας με πρόνοια για τις απομακρυσμένες και νησιωτικές περιοχές, αστικής ανάπτυξης και ενίσχυσης της απασχόλησης. Επίσης, δράσεις του πρωτογενούς τομέα θα χρηματοδοτηθούν από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης.

Μιλώντας στα  tanea.gr και το in.gr ο υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων  Γιάννης Τσακίρης τονίζει πως οι βασικοί πυλώνες του νέου ΕΣΠΑ είναι η στήριξη της υγιούς, καινοτόμου και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας, η δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, η ψηφιακή μετάβαση και η βελτίωση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, η ενίσχυση της περιφερειακής πολιτικής, η πράσινη ανάπτυξη, η κυκλική οικονομία, η ολοκλήρωση στρατηγικών υποδομών, καθώς και η δίκαιη μετάβαση προς μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, με στόχο τη σταδιακή απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων και την πλήρη απολιγνιτοποίηση της χώρας έως το 2028.

Ολόκληρη η συνέντευξη του υφυπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Γιάννη Τσακίρη

Ποιος ο κεντρικός στόχος της κυβέρνησης για την αξιοποίηση του νέου ΕΣΠΑ (τόσο σε τομείς, όσο σε απορρόφηση).

Στο τελικό μας σχέδιο για το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 αποτυπώνεται ξεκάθαρη η βούλησή μας για αλλαγή στον σχεδιασμό, τη δομή και τη διαχείριση των κοινοτικών πόρων. Το διαφορετικό αυτό ΕΣΠΑ θα χαρακτηρίζεται από λιγότερη γραφειοκρατία, θα έχει έναν ρόλο ακόμη πιο καταλυτικό και ένα ισχυρό αναπτυξιακό αποτύπωμα μέσα από  δράσεις και έργα υψηλής προστιθέμενης αξίας και με πολλαπλασιαστικά οφέλη τόσο για την κοινωνία όσο και για την οικονομία.

Συνοπτικά, οι πέντε στόχοι πολιτικής του νέου ΕΣΠΑ εστιάζουν στην ανταγωνιστική οικονομία και την ψηφιακή μετάβαση (δέσμευση πόρων σε ποσοστό 20,3%), στο περιβάλλον, την ενέργεια και την πολιτική προστασία (26,1%), στις μεταφορές και στα ευρυζωνικά δίκτυα (15,3%), στην απασχόληση, την εκπαίδευση και την κοινωνική προστασία – συμπεριλαμβανομένων των υποδομών υγείας και παιδείας – (31,9%) και, τέλος, στις ολοκληρωμένες χωρικές παρεμβάσεις και την αστική ανάπτυξη (5,4%).

Με λίγα λόγια, θα έλεγα πως οι βασικοί πυλώνες του νέου ΕΣΠΑ είναι η στήριξη της υγιούς, καινοτόμου και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας, η δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, η ψηφιακή μετάβαση και η βελτίωση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, η ενίσχυση της περιφερειακής πολιτικής, η πράσινη ανάπτυξη, η κυκλική οικονομία, η ολοκλήρωση στρατηγικών υποδομών, καθώς και η δίκαιη μετάβαση προς μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, με στόχο τη σταδιακή απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων και την πλήρη απολιγνιτοποίηση της χώρας έως το 2028.

Οι πόροι του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, οι οποίοι αναμένουμε να είναι πάνω από 23 δισ. ευρώ με την εθνική συμμετοχή, μαζί με του Ταμείου Ανάκαμψης, συνιστούν μια ισχυρή «δύναμη πυρός» που, στη βάση του Εθνικού Αναπτυξιακού Σχεδίου μας, θα συμβάλλουν καθοριστικά στην αλλαγή του παραγωγικού και αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας και θα σηματοδοτήσουν την Ελλάδα του αύριο, της κοινωνικής ανάτασης και της οικονομικής ανάταξης.

ΕΣΠΑ και Περιφέρειες. Πόσο τις % θα διοχετευθεί στα περιφερειακά προγράμματα και τι έργα θα αφορά;

Οι 13 περιφέρειες της χώρας θα μπορούν να διαχειριστούν σημαντικά αυξημένους πόρους σε σχέση με την τρέχουσα περίοδο, που αντιστοιχούν περίπου στο 33% των συνολικών πόρων του ΕΣΠΑ. Ο λόγος και το βασικό μας ζητούμενο πίσω αυτή την απόφαση είναι μια ακόμη πιο αποτελεσματική πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, στο πλαίσιο της οποίας οι περιφέρειες οφείλουν να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτονομία.

Τη νέα προγραμματική περίοδο, οι περιφέρειες, ενδεικτικά να σας αναφέρω, θα χρηματοδοτήσουν δράσεις που καλύπτουν και τους πέντε στόχους πολιτικής του ΕΣΠΑ, όπως δράσεις περιβαλλοντικών υποδομών, μετριασμού και πρόληψης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, συνδεσιμότητας με πρόνοια για τις απομακρυσμένες και νησιωτικές περιοχές, αστικής ανάπτυξης και ενίσχυσης της απασχόλησης. Επίσης, δράσεις του πρωτογενούς τομέα θα χρηματοδοτηθούν από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης.

Θα προβλέπει το νέο ΕΣΠΑ ειδικό πρόγραμμα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις;

Στο νέο ΕΣΠΑ, ο στόχος πολιτικής που αφορά στην ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (τωρινό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» – ΕΠΑνΕΚ), ενισχύεται σημαντικά με μεγάλος μέρος των κοινοτικών πόρων να κατευθύνεται στο νέο επιχειρησιακό πρόγραμμα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, που αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα της κυβέρνησης και του ίδιου του Πρωθυπουργού. Και, βεβαίως, όπως σας προανέφερα, θα υπάρξουν και ακόμη περισσότερες παρεμβάσεις, προκειμένου να μετριάσουμε τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, όπως άλλωστε ήδη έχουμε κάνει σε σημαντικό βαθμό τόσο για τις διαδικασίες όλων των προσκλήσεων του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ) από τον περασμένο Φεβρουάριο, όσο και για τις δράσεις επιχορηγήσεων και τα χρηματοδοτικά εργαλεία που παρέχονται μέσω της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας.

Βασικό, πλέον, συστατικό του νέου ΕΣΠΑ θα είναι και η δημιουργία ακόμη περισσότερων στοχευμένων και ευέλικτων χρηματοδοτικών εργαλείων, τα οποία μέσα στην υγειονομική και οικονομική κρίση της Covid-19 έχουν αποδείξει τον καίριο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε πηγές χρηματοδότησης.

Ποιοι ήταν οι βασικοί λόγοι που τα ΕΣΠΑ των προηγούμενων ετών δεν απέδωσαν

Οι προγραμματισμένοι κοινοτικοί πόροι μέσα από τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης και τα ΕΣΠΑ όλων των προηγούμενων περιόδων, εδώ και πάνω από 30 χρόνια δηλαδή, απορροφήθηκαν πλήρως. Το ερώτημα όμως, που τίθεται, είναι εάν και κατά πόσο διαχύθηκαν αποτελεσματικά αυτοί οι πόροι στην κοινωνία και την οικονομία ή εάν λόγω καθυστερήσεων στις διαδικασίες παραγωγής έργων, μη έγκαιρης ωρίμανσης έργων, βεβιασμένων δράσεων και προγραμμάτων, επιπρόσθετης ελληνικής γραφειοκρατίας στην ήδη υπάρχουσα της Ευρώπης, αλλά και απουσίας ενδεχομένως μιας συνεκτικής και μακροχρόνιας πολιτικής δεν αξιοποιήθηκαν ως όφειλαν.

Εργαζόμαστε συστηματικά και μεθοδικά προς την αλλαγή αυτού του «παραδοσιακού» μοντέλου και είμαι ρεαλιστικά αισιόδοξος ότι θα καταφέρουμε να την επιτύχουμε τη νέα προγραμματική περίοδο.