Ναγκόρνο Καραμπάχ : Η Τουρκία γκρέμισε τις λεπτές ισορροπίες του Καυκάσου

Μέχρι σήμερα, όποτε ξεσπούσαν διαμάχες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για τα αμφισβητούμενα εδάφη που διεκδικούν και οι δύο χώρες, οι απαιτήσεις της Μόσχας ήταν εκείνες που τελικά ανάγκαζαν τις δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Αυτή τη φορά, όμως, το αίτημα της Ρωσίας για αποκλιμάκωση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ μετά τις μάχες που ξέσπασαν την Κυριακή δεν εισακούστηκε, σε κάποιο βαθμό λόγω και της ανάδυσης της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης, πράγμα που ανέτρεψε τις λεπτές ισορροπίες στην ευαίσθητη ορεινή περιοχή του Καυκάσου.

Η στήριξη της Αγκυρας προς το γειτονικό Αζερμπαϊτζάν και η εκφοβιστική ρητορική της έχει πυροδοτήσει την πιο βίαιη αναζωπύρωση των συγκρούσεων τα τελευταία χρόνια, σε μια διαμάχη που σιγοβράζει εδώ και δεκαετίες. Το ζήτημα έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στον Ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν, αμφισβητώντας την ηγεμονία της Μόσχας στην περιοχή.

Αν και παραδοσιακά η Ρωσία επιδιώκει να παραμένει ουδέτερη στην εδαφική διαφορά, αφού θεωρεί και τις δύο πρώην σοβιετικές χώρες συμμάχους της, διαθέτει στρατιωτική βάση στην Αρμενία και αμυντική συμφωνία με τη χώρα που εμπεριέχει ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής σε περίπτωση επίθεσης από ξένη δύναμη.

Ταυτόχρονα, η ένθερμη στήριξη της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν ενθάρρυνε το Μπακού και περιόρισε την επιρροή της Μόσχας στην αζέρικη ηγεσία, σύμφωνα με αναλυτές των Financial Times.

Άλλο ένα «αγκάθι» στις σχέσεις Μόσχας – Άγκυρας

Οι τελευταίες εξελίξεις αποτελούν ένα ακόμη «αγκάθι» στη λίστα των αντιπαραθέσεων μεταξύ Μόσχας και Αγκυρας, με τις δύο περιφερειακές δυνάμεις και τους δυναστικούς ηγέτες τους, οι οποίοι έχουν επιχειρήσει την επίτευξη μιας εύθραυστης συμμαχίας που στηρίζεται στο εμπόριο, την ενέργεια και την αμοιβαία δυσπιστία με τη Δύση, να βρίσκονται ήδη σε αντιπαράθεση για τη Συρία και τη Λιβύη.

«Η αυξανόμενη εμπλοκή της Τουρκίας στον Νότιο Καύκασο μέσω του Αζερμπαϊτζάν είναι ένα γεγονός που δεν ευχαριστεί τη Ρωσία. Τα συμφέροντα Ρωσίας και Τουρκίας συγκρούονται εδώ περισσότερο από ό,τι οπουδήποτε αλλού», δηλώνει ο Ντμίτρι Τρένιν, επικεφαλής της δεξαμενής σκέψης «Carnegie Moscow Center», μιλώντας στους FT. «Πούτιν και Ερντογάν δεν υπήρξαν ποτέ πραγματικοί σύμμαχοι και δεν θα γίνουν ποτέ».

Επιπλέον, προσθέτει: «Αυτό που κατάφεραν να κάνουν αντί για αυτό, είναι να κεφαλαιοποιήσουν τα παράλληλα συμφέροντά τους και να υποβαθμίσουν διαφορές και διχασμούς, ώστε να μην οδηγούν σε απευθείας συγκρούσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας.

Όλο και πιο δυναμική η στάση της Τουρκίας

Ο Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει υιοθετήσει μια ολοένα και πιο δυναμική εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια, χρησιμοποιώντας την ανάπτυξη στρατευμάτων στο εξωτερικό και πομπώδη ρητορική για να τροφοδοτήσει το εθνικό αίσθημα στο εσωτερικό.

Η επιθετική αντίδρασή του στις συγκρούσεις, που τον οδήγησαν στο να επιτεθεί στην αρμενική ηγεσία και να προσφέρει πλήρη στήριξη στο Αζερμπαϊτζάν σηματοδοτεί μια διαφοροποίηση σε σχέση με προηγούμενα επεισόδια συγκρούσεων στην περιοχή.

«Αυτό συνιστά μια σημαντική στροφή στην τουρκική πολιτική», δηλώνει ο Τόμας ντε Βάαλ, ειδικός για την περιοχή και συγγραφέας του βιβλίου Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. «Η Τουρκία πάντα προσέφερε πολιτική στήριξη στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά τόνιζε και ότι η διαφορά πρέπει να επιλυθεί ειρηνικά… Υπήρξε μια γεωπολιτική ισορροπία στο πλαίσιο της καμιά πλευρά δεν στήριζε στην ουσία τον ένα αντιμαχόμενο έναντι του άλλου… Τώρα ξαφνικά ένας από τους μεγάλους περιφερειακούς παίκτες στηρίζει το Αζερμπαϊτζάν».

«Αδελφές χώρες»

Η Τουρκία θεωρεί το Αζερμπαϊτζάν ως «αδελφή χώρα», με κοινές πολιτισμικές, γλωσσολογικές και εθνικές ρίζες. Τα δύο κράτη έχουν στενούς εμπορικούς δεσμούς, ιδιαίτερα στον χώρο της ενέργειας.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Αρμενίας κατηγόρησε τη Δευτέρα την Τουρκία για «άμεση παρουσία στο έδαφος», μέσω όπλων και μαχητικών αεροσκαφών. Τουρκικά μέσα ενημέρωσης χαιρέτισαν τη δράση drones που κατασκεύασε μια αμυντική βιομηχανία που διοικείται από έναν από τους γαμπρούς του Ερντογάν και η οικογένειά του.

Στη συνέχεια, όμως, Τούρκος αξιωματούχος απέρριψε τους ισχυρισμούς της Αρμενίας ότι Τούρκοι ειδικοί και Σύροι μισθοφόροι με τουρκική υποστήριξη έλαβαν μέρος στη σύγκρουση ως «αβάσιμες κατηγορίες».

Αζέρικες επιθέσεις σε αρμενικά τανκ

Ενώ οι συγκρούσεις κλιμακώνονταν τη Δευτέρα, το υπουργείο Αμυνας του Αζερμπαϊτζάν δημοσίευσε βίντεο, το οποίο υποστηρίζει ότι απεικονίζει πυραυλικές επιθέσεις σε δύο αρμενικά τανκ. Υποστήριξε ότι οι ένοπλες δυνάμεις του κατέστρεψαν 26 αρμενικά τανκ μετά την έναρξη των εχθροπραξιών την Κυριακή. Εξι Αζέροι πολίτες σκοτώθηκαν από το πυροβολικό της Αρμενίας, δήλωσε το Μπακού.

ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν καλέσει τις αντιμαχόμενες πλευρές να φτάσουν σε κατάπαυση πυρός. Μέσω του Αζερμπαϊτζάν αγωγός φυσικού αερίου μεταφέρει το καύσιμο στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη, μια διαδρομή που οι Βρυξέλλες θεωρούν κρίσιμη εναλλακτική στις προμήθειες φυσικού αερίου από τη Ρωσία.

Απροθυμία της Ρωσίας να εμπλακεί στην περιοχή

Η επιθυμία της Ρωσίας να ικανοποιήσει και τις δύο πλευρές και η θέση της Τουρκίας στη σύγκρουση σημαίνουν ότι η Μόσχα πιθανότατα θα στηριχθεί στη διπλωματία, και όχι σε μια επιθετική στρατιωτική αντίδραση, σε αντίθεση με ό,τι έκανε σε άλλες εδαφικές διαμάχες σε περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ενωσης όπως η Ουκρανία και η Γεωργία.

Το Κρεμλίνο επιδίωξε να υποβαθμίζει οποιαδήποτε υπόνοια ότι θα μπορούσε να εμπλακεί στη μάχη. Η συμφωνία αμυντικής συνεργασίας με την Αρμενία δεν καλύπτει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, κάτι που σημαίνει ότι το Γερεβάν μπορεί να ζητήσει από τη Μόσχα να αναπτύξει στρατιώτες μόνο αν υπάρξει επίθεση σε περιοχή που δεν είναι αμφισβητούμενη.

«Υπάρχουν περιορισμένες προσδοκίες σε ό,τι αφορά την εξάρτηση ή την αντοχή της λεγόμενης συμφωνίας ασφαλείας με τη Ρωσία», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Γκιραγκοσιάν, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης «Regional Studies Center» που εδρεύει στο Γερεβάν. «Πιθανότατα θα δούμε μια ασυνήθιστα διακριτική αντίδραση εξωτερικής πολιτικής από τη Μόσχα», συμπλήρωσε.

Μιλώντας τη Δευτέρα ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πέσκοφ είπε ότι τώρα είναι «σημαντικό να σταματήσουν οι μάχες αντί να προσπαθήσουμε να βρούμε ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο».

«Η Ρωσία πάντα λάμβανε μια ισορροπημένη θέση… και έχει καλές σχέσεις τόσο με την Αρμενία όσο και με το Αζερμπαϊτζάν», συνέχισε και πρόσθεσε ότι η Μόσχα είναι σε «πλήρη επαφή» με την Αγκυρα για τη διαμάχη.

Ωστόσο, σήμερα η Μόσχα ανακοίνωσε ότι σε περίπτωση που επιβεβαιωθεί η εμπλοκή της Άγκυρας στην περιοχή, θα προβεί σε αντίστοιχη παρέμβαση.

Ο Σινάν Ουλγκέν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης που προεδρεύει σήμερα στη δεξαμενή σκέψης «Edam», το οποίο εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε στους Financial Times ότι Τουρκία και Ρωσία θα πασχίσουν να βρουν έναν τρόπο να ξεπεραστεί η κρίση χωρίς να τραυματιστούν οι διμερείς τους σχέσεις. Προειδοποίησε όμως ότι υπάρχει κίνδυνος οι μάχες να εξαπλωθούν σε μέρη όπως ο αυτόνομος θύλακας Ναχιτσεβάν που συνορεύει με την Αρμενία και τον οποίο η Αγκυρα είναι, με βάση συνθήκη του 1921, υποχρεωμένη να υπερασπιστεί.

«Αν αυτή η σύγκρουση συμπαρασύρει και άλλες περιοχές, ειδικά το Ναχιτσεβάν, θα πυροδοτηθεί ένα πολύ πιο δύσκολο επεισόδιο στις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας, που θα έρθει να προστεθεί στα μέτωπα της Συρίας και της Λιβύης».