Το τέλος των τεράτων

Ο Αντόνιο Γκράμσι έλεγε πως «όταν το νέο δεν γεννήθηκε ακόμη και το παλιό δεν έχει πεθάνει, ζούμε στην εποχή των τεράτων». Δεν ξέρω για το παλιό ή το νέο, αλλά στην Ελλάδα την εποχή των τεράτων τη ζήσαμε σε δεκαετή εκδοχή.

Εντελώς συμβολικά τελειώνει με τη δίκη της Χρυσής Αυγής. Μια εγκληματική οργάνωση με πολιτικό μανδύα, η οποία μπορεί να μην ήταν το μοναδικό τέρας της δεκαετίας, αλλά αποδείχτηκε σίγουρα το πιο αποκρουστικό.

Η κοινή μήτρα που γέννησε τα τέρατα ήταν η βαθιά διαταραχή της ελληνικής κοινωνίας από τη χρεοκοπία του 2010.

Να θυμίσω ότι στις εκλογές του 2009 τα τρία παραδοσιακά κόμματα (ΠαΣοΚ, ΝΔ, ΚΚΕ) είχαν πάρει 84,93%, σχεδόν έξι εκατομμύρια ψήφους.

Τριάντα δύο μήνες αργότερα, τον Μάιο 2012, με το ζόρι έφταναν το 40%. Οσα (περίπου) άθροισαν διάφορα αντισυστημικά και έως τότε περιθωριακά ή νεοεμφανιζόμενα κόμματα, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, οι ΑΝΕΛ, η Χρυσή Αυγή, οι Οικολόγοι κ.λπ. Πάνω από δυόμισι εκατομμύρια ψήφους.

Τα τέρατα γεννήθηκαν μέσα σε ένα κύμα οργής, φανατισμού, ανορθολογισμού και ανυποληψίας. Ενα κλίμα δυσπιστίας απέναντι στο παραδοσιακό πολιτικό σύστημα και στις κυρίαρχες συντεταγμένες της χώρας. Μια κατάργηση του ορατού και μια αμφισβήτηση του αυτονόητου.

Φυσικά τα τέρατα δεν ήταν όλα ίδια, ούτε πίστευαν στα ίδια, ούτε έκαναν τα ίδια. Συνέκλιναν όμως σε εκείνο που δεν ήταν.

Οταν μια ομάδα της Χρυσής Αυγής (Παππάς, Κασιδιάρης, Μίχος, Λαγός, Παναγιώταρος, Ματθαιόπουλος, Ζαρούλια – οι σημερινοί κατάδικοι…) επιτέθηκε το 2013 στο Mega και ο χυδαίος Παππάς κατούρησε στην πόρτα του σταθμού, σχεδόν αποθεώθηκε ακόμη κι από το… αριστερό Διαδίκτυο. «Καλά τους έκανε!».

Πόσοι δεν είπαν το ίδιο για το χαστούκι του Κασιδιάρη στην Κανέλλη; Ή για τους μάθητες που μούντζωναν τους επισήμους στις σχολικές παρελάσεις;

Αυτή η συλλογική διαταραχή, η ασυνάρτητη παράκρουση μιας πληγωμένης κοινωνίας, κόστισε ακριβά στη χώρα. Για την ακρίβεια, κόστισε δέκα χρόνια και ένα μεγάλο μέρος από την πρόοδο από είχε συντελεστεί την αμέσως προηγούμενη δεκαπενταετία.

Αυτό όμως είναι η ορατή πλευρά του φαινομένου. Η αόρατη είναι ότι έφερε στο προσκήνιο τα απόβλητα του παρασκηνίου. Στην πολιτική, στην οικονομία, στην κοινωνία, στη γειτονιά, στην πλατεία, στον Τύπο, παντού. Τα κατακάθια.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, μια ομάδα μπράβων της νύχτας και τραμπούκων της μέρας ντύθηκε πολιτικό κόμμα. Αλλού η εισβολή του υποκόσμου στον κόσμο πήρε άλλα χαρακτηριστικά.

Αλλά εκείνο που τους προσδιόριζε δεν ήταν τα χαρακτηριστικά, ακόμη λιγότερο η ιδεολογία που δεν είχαν. Ηταν η εισβολή.

Το κύμα σταδιακά άρχισε να ξεφουσκώνει. Και το θυμικό να εκτονώνεται. Ισως βοήθησαν και οι διαδοχικές εκλογές της περιόδου 2012-2015. Τέσσερις βουλευτικές, μία ευρωπαϊκή, μία δημοτική-περιφερειακή και ένα δημοψήφισμα μέσα σε τρία χρονια.

Τα τέρατα πήραν σιγά-σιγά τον δρόμο της επιστροφής στους υπονόμους από τους οποίους ξεχύθηκαν. Οι εκλογές του Ιουλίου 2019 έδιωξαν τη Χρυσή Αυγή από τη Βουλή – μια εξέλιξη πολύ πιο ουσιώδης από το αποτέλεσμα της δίκης, παρ’ όλο που ουδόλως με στενοχώρησε το δεύτερο…

Ολα σχεδόν τα κόμματα που γεννήθηκαν από την κρίση και μέσα στην κρίση έχουν πλέον επιστρέψει στην αφάνεια ή βιώνουν μια προϊούσα αποσύνθεση.

Τα τέρατα τελειώνουν. Το ζήτημα είναι αν στέρεψε και η μήτρα που τα γέννησε.

Δεν είμαι βέβαιος. Η επιστροφή στην κανονικότητα είναι ακόμη ασταθής, λίγο μετέωρη. Αλλωστε η υφέρπουσα παράκρουση εκδηλώθηκε τις τελευταίες μέρες και μέσα και έξω από την αίθουσα του Εφετείου.

Αλλά παραμένω αμετανόητα αισιόδοξος. Και τότε, στα δύσκολα. Και τώρα.