Monopoly : Το επιτραπέζιο γίνεται πλέον και… Kapital

Στις απαρχές της, στο ξεκίνημα του 20ού αιώνα, η Monopoly ήταν μία κριτική της κερδοσκοπίας στον τομέα των ακινήτων και της συσσώρευσης πλούτου. Το πέρασμα του χρόνου ωστόσο άμβλυνε το μήνυμα αυτό και η Monopoly έγινε ένα αθώο επιτραπέζιο παιχνίδι με το οποίο μπορεί να περάσει κανείς το απόγευμά του προσπαθώντας να οδηγήσει στη χρεοκοπία συγγενείς και φίλους. Στην περίπτωση του παιχνιδιού Kapital!, ωστόσο, που κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο La Ville Brûle και έχει ήδη πουλήσει περισσότερα από 25.000 κομμάτια στη Γαλλία, το αντικαπιταλιστικό μήνυμα δύσκολα θα αμβλυνθεί. Ο υπότιτλός του είναι σαφέστατος: «Ποιος θα κερδίσει τον πόλεμο των τάξεων;».

Το παιχνίδι έρχεται μέσα σε ένα κατακόκκινο κουτί και φέρει στη θέση του δημιουργού τα ονόματα των Μονίκ και Μισέλ Πενσόν-Σαρλό, ενός ζεύγους κοινωνιολόγων που έχουν αφιερώσει την καριέρα τους στη μελέτη των ανισοτήτων, των σχέσεων των τάξεων, και του τρόπου ζωής των πλουσίων στο δικό τους περιβάλλον, τις βίλες, τις ιδιωτικές λέσχες, τους αμπελώνες και τα κάστρα. «Δημιουργήσαμε αυτό το επιτραπέζιο παιχνίδι ως έναν τρόπο κατανόησης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων που έχουν γίνει τεράστιες και απαράδεκτες», δήλωσαν στην ισπανική «El Pais». Στα μάτια τους, η «πάλη» των τάξεων έχει μετατραπεί σε πραγματικό «πόλεμο» στη Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν και το παιχνίδι βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με τους καιρούς όπου ζούμε. Σύμφωνα άλλωστε με μία πρόσφατη έρευνα της UBS, μετά το πρώτο πλήγμα της πανδημίας, οι πολυεκατομμυριούχοι του κόσμου αύξησαν τα πλούτη τους κατά 27,5% μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου.

Στο Kapital!, «το πρώτο παιχνίδι κριτικής κοινωνιολογίας», κάθε παίκτης γίνεται είτε κυρίαρχος είτε κυριαρχούμενος, ανάλογα με τα καπρίτσια του ζαριού, και στόχος του είναι να συσσωρεύσει τον μέγιστο δυνατό πλούτο και να φτάσει στον πολυπόθητο «φορολογικό παράδεισο». Στη διάρκεια της επιτραπέζιας περιπέτειας, μέσα από 82 τετράγωνα που συμβολίζουν το μέσο προσδόκιμο ζωής στη Γαλλία, ο παίκτης κερδίζει και χάνει τα τέσσερα διαφορετικά είδη κεφαλαίου που όρισε ο γάλλος κοινωνιολόγος Πιερ Μπουρντιέ: το οικονομικό κεφάλαιο, το μορφωτικό κεφάλαιο, το κοινωνικό κεφάλαιο και το συμβολικό κεφάλαιο – το γόητρο που έχει η ιδιότητα κάποιου ατόμου (επάγγελμα, μόρφωση κ.τ.λ.). «Συγκεντρώνοντας όλα αυτά τα είδη κεφαλαίου και όλη την εξουσία που συνδέεται μαζί τους, οι καπιταλιστές όχι απλώς εκμεταλλεύονται το εργατικό δυναμικό των ανθρώπων, αλλά καταληστεύουν και τη φύση, το κοινό αγαθό όλων των ανθρώπων, προς ίδιο όφελος» λένε οι δύο γάλλοι κοινωνιολόγοι. «Οι πάμπλουτοι δεν είναι απλώς ένα πρόβλημα, είναι μια πλανητική καταστροφή!».

Οπως και στην ίδια τη ζωή, έτσι και στο παιχνίδι οι ισχυροί κερδίζουν πολύ πιο εύκολα. Μέσω των καρτών που διαβάζονται στο Kapital! έχει κανείς τη δυνατότητα να καταλάβει πώς δικαιολογούνται οι ανισότητες σαν κάτι φυσικό, πώς εμπορευματοποιείται ο κόσμος, πώς λειτουργεί η αλληλεγγύη των τάξεων και οι ιδιωτικοποιήσεις, πώς είναι η ατμόσφαιρα στα «γιοτ κλαμπ» και άλλους «εκλεκτούς» χώρους. Κάποιες κάρτες προκηρύσσουν γενική απεργία: οι πλούσιοι χάνουν οικονομικό κεφάλαιο. Αν μία κάρτα απευθύνει κάλεσμα για επανάσταση, ο πλούτος αναδιανέμεται ισότιμα ανάμεσα στους παίκτες. Σύμφωνα με το γαλλικό περιοδικό «Les Inrockuptibles», το παιχνίδι αυτό «είναι ένα απολαυστικό δηλητηριασμένο δώρο για τον δεξιό σας φίλο».

Η αλήθεια της βίας των πλουσίων

«Θέλουμε να καταλάβει ο κόσμος, μέσα από τη διασκέδαση, πως στη νεοφιλελεύθερη και χρηματοπιστωτική φάση του καπιταλισμού βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν ταξικό πόλεμο που διεξάγεται από τους πλουσιότερους ενάντια στους λαούς» εξηγούν οι Πενσό-Σαρλό. Το ζευγάρι των κοινωνιολόγων φιλοδοξούν επίσης να αποκαλύψουν «την αλήθεια της βίας των πλουσίων, το γεγονός για παράδειγμα ότι 10 δισεκατομμυριούχοι ελέγχουν το 90% των μίντια στη Γαλλία και προσπαθούν να το κρύψουν με ιδεολογικές και γλωσσικές χειραγωγήσεις. Παρότι – όπως επισημαίνει η «El Pais» – έχουμε ακούσει κατά κόρον πως τάξεις δεν υφίστανται, πως υπάρχει λίγο – πολύ μόνο μία μεσαία τάξη και άρα δεν υπάρχει τίποτα που να μοιάζει με ταξική πάλη, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Οι Πενσό-Σαρλό δεν είναι οι μόνοι πεπεισμένοι για αυτό – το αναγνωρίζει και ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο, ο επενδυτής Ουόρεν Μπάφετ: «Φυσικά και υπάρχει ταξική πάλη, όμως είναι η δική μου τάξη, η τάξη των πλουσίων, εκείνη που διεξάγει αυτόν τον πόλεμο. Και τον κερδίζουμε».