Παγκόσμιες ανατροπές στην οικονομική σκέψη φέρνει ο κοροναϊός

Οι βαθύτερες οικονομικές κρίσεις υπήρξαν πάντα καθοριστικές για την υιοθέτηση νέων τρόπων οικονομικής σκέψης.

Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 οδήγησε στην Κεϋνσιανή Μικροοικονομία. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ισχυροποίησε τις κρατικές κοινωνικές παροχές και την μικτή οικονομία, ενώ η πληθωριστική δεκαετία του ’70 και η πετρελαϊκή κρίση προώθησαν τις ιδέες των ελεύθερων αγορών.

Αντίστοιχα λοιπόν, όπως αναφέρουν οι Financial Times, θα πρέπει να αναμένουμε ότι η πανδημία του κοροναϊού, που αποτελεί τη μεγαλύτερη οικονομική αναταραχή σε περίοδο ειρήνης της σύγχρονης ιστορίας, θα οδηγήσει επίσης σε μεγάλες αλλαγές σε σχέση με το τι θεωρείται καλή οικονομική πολιτική.

Τα συμπεράσματα του ΔΝΤ

Η κατεύθυνση της αλλαγής γίνεται αντιληπτή από τον «φρουρό της οικονομικής ορθοδοξίας», το ΔΝΤ.

Κάθε χρόνο, λίγο πριν την έναρξη των ετήσιων συναντήσεών του – το forum του 2020 είναι προ των πυλών- το ΔΝΤ δημοσιεύει  τα «αναλυτικά κεφάλαια» των σημαντικότερων δημοσιεύσεών του. Οι αναλύσεις που εμπεριέχονται σε αυτά, συχνά παρέχουν μια σαφή εικόνα για τις επερχόμενες μεταβολές των οικονομικών συνθηκών και της μεταβαλλόμενης πραγματικότητας της οικονομικής πολιτικής.

Τι σκέφτεται λοιπόν σήμερα το ΔΝΤ; Ο Ετήσιος Δημοσιονομικός Έλεγχος του ΔΝΤ αναλύει τις δημόσιες επένδυσεις, που βρίσκονταν σε κάμψη από την έναρξη της νέας χιλιετίας.

Σύμφωνα με τις έρευνες του ΔΝΤ, οι δημόσιες επενδύσεις, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν τον σωστό προσανατολισμό,  αποδεικνύονται ιδιαίτερα ισχυρές σε περιόδους αβεβαιότητας.

Το πιο εντυπωσιακό συμπέρασμα, πάντως, είναι ότι οι δημόσιες επενδύσεις δίνουν ώθηση και στην πρόθεση των ιδιωτικών εταιρειών να επενδύσουν: Αυξάνοντας τις δημόσιες επενδύσεις κατά 1% του ΑΕΠ αυξάνονται οι ιδιωτικές επενδύσεις για περισσότερο από 10%.

Οι οικονομικές συνέπειες του lockdown

Δύο από τα αναλυτικά κεφάλαια των αναλύσεων του ΔΝΤ μελετούν τις οικονομικές συνέπειες του lockdown για τον κοροναϊό Covid-19 και τις αντίστοιχες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Ένα ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι η εθελοντική κοινωνική αποστασιοποίηση μπορεί να επηρεάσει την οικονομία τόσο βαθιά όσο την επηρέασαν και τα υποχρεωτικά κυβερνητικά lockdown.

Σύμφωνα με την αναφορά, αυτό δείχνει ότι αν οι υγειονομικοί κίνδυνοι εξακολουθήσουν να υπάρχουν «η άρση των lockdown πιθανόν να οδηγήσει σε μερική, μόνο, ανάκτηση της προηγούμενης οικονομικής δραστηριότητας . Τα στοιχεία αυτά αποτελούν προειδοποίηση ενάντια στην ‘ανώριμη’ άρση των lockdown με την ελπίδα μιας γρήγορης επανάκαμψης της οικονομίας».

Επιπρόσθετα, οι αναλυτές δηλώνουν ότι το κέρδος που προσφέρουν τα lockdown  στη δημόσια υγεία είναι πολύ μεγαλύτερο όταν αυτά εφαρμόζονται νωρίς (όταν τα επίπεδα μεταδοτικότητας είναι ακόμα χαμηλά) και άμεσα (όχι σταδιακά).

Περιβάλλον και οικονομία

Ως προς το περιβάλλον, το αγαπημένο μίγμα πολιτικής του ΔΝΤ περιλαμβάνει ανανεώσιμες επιχορηγήσεις, «πράσινες» δημόσιες επενδύσεις, απότομη αύξηση των τιμών του άνθρακα και άμεση μεταφορά των εσόδων από τη φορολόγησή του στα νοικοκυριά.

Αυτή η προσέγγιση «φορολόγησης και μερίσματος άνθρακα» ήδη έχει κερδίσει την υποστήριξη των «πράσινων» κομμάτων σε πολλές χώρες καθώς και των οικονομικών αναλυτών της γαλλικής και γερμανικής κυβέρνησης και του αμερικανικού ρεπουμπλικανικού κόμματος. Επιπλέον η επίσημη έγκριση του ΔΝΤ δείχνει ότι η ώρα για την εφαρμογή μιας τέτοιας ιδέας πλησιάζει.

Η μεγάλη αναθεώρηση

Η ραχοκοκαλιά των ανωτέρω αναλύσεων του ΔΝΤ είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά στην αναθεώρηση ενός, ως τώρα, ισχυρού δεδομένου: ότι η κυβερνητική παρέμβαση στην οικονομία, αν και με καλές προθέσεις, επιβαρύνει την ανάπτυξη. Αυτό σήμερα φαίνεται να αλλάζει, χωρίς όμως να σημαίνει ότι το κράτος πρέπει να γίνει μεγαλύτερο. Ουσιαστικά αυτό που προκύπτει είναι ότι οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί τομείς έχουν λιγότερα συγκρουόμενα συμφέροντα, απ’ όσα πιστεύαμε ότι υπάρχουν εδώ και δεκαετίες.

Μετά το 1945, το κύριο συμπέρασμα ήταν ότι το κράτος ξέρει καλύτερα. Αργότερα ότι ο ιδιωτικός τομέας ξέρει καλύτερα.  Πλέον είμαστε έτοιμοι να τα υπερβούμε και τα δύο, για χάρη μιας οικονομικής κοσμοθεωρίας που βασίζεται στην εξεύρεση τρόπων ώστε η κυβερνητική παρέμβαση να μπορεί να οδηγεί τον ιδιωτικό τομέα να αποδώσει καλύτερα.