Μάτα Χάρι: Η κατάσκοπος που σαγήνευσε την Ευρώπη

Στις 15 Οκτωβρίου 1917, στην περιοχή Βενσέν της Γαλλίας, μεσούντος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, εκτελείται από απόσπασμα των γαλλικών αρχών η 41 ετών χορεύτρια, Μαργαρίτα Ζέλε.

Με το όνομα αυτό, ελάχιστη την γνώριζαν, το καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο όμως,  «Μάτα Χάρι» έμεινε στην Ιστορία κι έγινε συνώνυμο της γυναικείας σαγήνης και κατασκοπείας.

«ΤΑ ΝΕΑ», 10.7.1978, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το «ντεμπούτο» της στα παρισινά «σαλόνια» , έγινε τον Μάρτιο του 1905.

Όπως αναφέρουν, «ΤΑ ΝΕΑ» της 10ης Ιουλίου 1978,  «το βράδυ της 13ης Μαρτίου του 1905, ένα ασυνήθιστα μεγάλο πλήθος είχε μαζευτεί στο μουσείο Γκιμέ στην πλατεία της Ιένα, στο Παρίσι, όχι, όπως θα περίμενε κανείς, για να θαυμάσει τη συλλογή ανατολίτικων έργων του ιδρυτή του, Κυρίου Εμίλ – Ετιέν Γκιμέ, αλλά για να παρακολουθήσει τους ανατολίτικους χορούς μιας νεαρής χορεύτριας που λεγόταν, λαίδυ Μακ Λέοντ. Εκείνο το βράδυ όμως η Λαίδη Μακ Λέοντ εμφανιζόταν για πρώτη φορά μ’ ένα καινούριο και πιο εξωτικό όνομα: Μάτα Χάρι, ‘Το μάτι της αυγής’.

Η Μάτα Χάρι κατέπληξε τους παρευρισκόμενους, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν και πολλοί δημοσιογράφοι.

Την επόμενη ημέρα ολόκληρο το Παρίσι μιλούσε για τη Μάτα Χάρι.

«Ήταν μια ψηλή, λιγερή καλοφτιαγμένη νεαρή γυναίκα, με σταρένιο δέρμα, έντονα χαρακτηριστικά και σαρκώδη χείλια.

»Φορούσε ένα ανατολίτικο κοστούμι, που είχε ειδικά διαλέξει ο ίδιος ο κύριος Γκιμέ απ’ την πλούσια συλλογή του.

»Ένα αστράφτερο διάδημα στόλιζε τα στιλπνά, ριγμένα πίσω μαύρα μαλλιά της. Η εμφάνισή της υπήρξε μεγάλη επιτυχία. (…) Απ’ αυτό το σημείο και μετά η μία επιτυχία ακολουθεί την άλλη και σύντομα περνάει απ’ τα σαλόνια του καλού κόσμου στο θέατρο»

Το παρελθό της Μάτα Χάρι

Όλοι θέλησαν να μάθουν για το παρελθόν της Μάτα Χάρι και η ίδια βρήκε την ευκαιρία να πλάσει ένα εντυπωσιακό «πορτραίτο».

«Μιλούσε πρόθυμα για την προηγούμενη ζωή της μ’ ένα σωρό γοητευτικές λεπτομέρειες που όμως άλλαζαν κάθε που έλεγε την ιστορία της».

Το αγαπημένο της σενάριο ήταν ότι ανήκε στην ιερή κάστα του Βράχμα, πως η μητέρα της πέθανε μία ημέρα μετά τη γέννησή της, στα δεκατέσσερά της χρόνια, και πως το όνομα «Μάτα Χάρι» της το έδωσαν οι ιερείς ενός ναού, που την υιοθέτησαν. Η αλήθεια βέβαια ήταν αρκετά διαφορετική.

«Η μελλοντική Μάτα Χάρι είχε γεννηθεί 29 χρόνια πριν, στις 7 Αυγούστου του 1876 στη μικρή ολλανδική πόλη Λεουβάρντεν, όπου ο πατέρας της, Άνταμ Ζέλε είχε καπελάδικο. Ο Άνταμ και η γυναίκα του δώσαν στην κόρη τους το όνομα Μαργκαρέτα»

Στη ζωή της ήρθαν τα πάνω κάτω το 1890. Οι γονείς της χώρισαν, λίγο αργότερα η μητέρα της πέθανε και αφού το κατάστημά του πτώχευσε, ο πατέρας της την έστειλε να ζήσει σ’ έναν θείο της στη Χάγη.

Η αγγελία και ο γάμος

«Στα δεκαεφτά της η Μαργκαρέτα φαινόταν μεγαλύτερη απ’ την ηλικία της, ήταν πανέμορφη και το ‘ξερε. Το Μάρτη του 1895, διαβάζοντας τη στήλη της αλληλογραφίας των ‘ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΝΕΩΝ’ του Άμστερνταμ, το μάτι της έπεσε σε μια μικρή αγγελία που την πληροφορούσε ότι ένας αξιωματικός με άδεια απ’ τις ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες,ο Τζων Μακ Λέοντ θα επιθυμούσε να γνώριζε νέα με σκοπό γάμου».

Η Μαργαρίτα έστειλε στον αξιωματικό φωτογραφία της και μέσα σε λίγους μήνες, στις 11 Ιουλίου, παντρεύτηκαν.  Χώρισαν 7 χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1902. Στο διάστημα αυτό έζησαν στης ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες και στην Ευρώπη, έκαναν δύο παιδιά, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι και είδαν το αγόρι τους να πεθαίνει από δηλητηρίαση.

H κόρη της Ζαν – Λουίζ και ο γιος της Νόρμαν με τον πατέρα του

Η Μαργκαρέτα έζησε για λίγο με τον θείο στης στη Χάγη και ύστερα αποφάσισε να πραγματοποιήσει το όνειρό της, να ζήσει στο Παρίσι. Η πρώτη της απόπειρα απέτυχε.

Το όνειρο για το Παρίσι

«Δεν είχε ούτε δουλειά , ούτε λεφτά και το Παρίσι ήταν αφιλόξενο για τος άφραγκους. Προσπάθησε να δουλέψει σαν μοντέλο για ζωγράφους, αλλά η αμοιβή ήταν ελάχιστη»

Επέστρεψε στην Ολλανδία, αλλά το 1904 ξαναπηγαίνει στο Παρίσι, αποφασισμένη, αυτή τη φορά να πετύχει.

«Άφραγκη πάντα εγκαθίσταται στο ‘Γκράντ Οτέλ’. Στη Σουμάτρα είχε μάθει ιππασία και σύντομα βρίσκει δουλειά στο τσίρκο Μολιέρ.

»Το νούμερό της με τ’ άλογα είχε επιτυχία, αλλά το αφεντικό, ο Έρνεστ Μολιέρ, εκτιμώντας τα κάλλη της τη δίνει την ιδέα να γίνει χορεύτρια. Από χορό δεν ξέρει σπουδαία πράγματα, αλλά αυτό δεν είναι σοβαρό.

»Αυτό που της χρειάζεται είναι ένα πρόσχημα, ένας μύθος. Κι εδώ, εκτός από μια αίσθηση ρυθμού κι ένα αξιοσημείωτο κορμί, διαθέτει τρία σημαντικά ατού: πέντε χρόνια παραμονή στην Άπω Ανατολή, αρκετή αυθάδεια, και φοβερά γόνιμη φαντασία.

»Μέσα σε λίγες εβδομάδες η κόρη του καπελά απ’ το Λεουβάρντεν, είχε φτάσει τη φανταστική επιτυχία. Τα πιο απίθανα όνειρά της πραγματοποιήθηκαν. Ήταν περιζήτητη παντού, όχι μόνο σαν χορεύτρια αλλά και σαν καλεσμένη και, περιττό να ειπωθεί, σαν μετρέσσα»

Όπως αναφέρει το περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», σε τεύχος του 1976, η Μάτα Χάρι «εμφανιζόταν στη σκηνή σαν Ινδή χορεύτρια» ενώ «το 1905, τόλμησε να εμφανιστεί εντελώς γυμνή από τη σκηνή ενός παρισινού θέατρου. Φοβερά φιλοχρήματη, λέγεται ότι για μια μόνο ερωτική βραδιά ζητούσε από τους εραστές της 30.000 χρυσά μάρκα, πράγμα που κατάστρεψε οικονομικά πολλούς από αυτούς»

»Το Γενάρη του 1906, χόρευε στη Μαδρίτη, το Φλεβάρη στο Μόντε Κάρλο, λίγο αργότερα στο Βερολίνο. Εκεί έγινε μετρέσα του υπολοχαγού Άλφρεντ Κίπερτ που την εγκατέστησε σ’ ένα καταπληκτικό διαμέρισμα στην πιο σικ συνοικία της πρωτεύουσας. Το Δεκέμβρη πήγε στη Βιέννη, όπου ξετρέλανε τους Βιενέζους και προς το τέλος του 1907, αφού τα χάλασε με τον Κίπερτ, γύρισε στο Παρίσι»

Η Μάτα Χάρι το 1906

Τα λεφτά που κέρδιζε χορεύοντας και…συνοδεύοντας πλούσιους κυρίους καθώς και τα δώρα των πολλών θαυμαστών της της επέτρεψαν να συνεχίσει να ζει μέσα στις ανέσεις αλλά και να χαρακτηρίζεται ως μία από τις πιο καλοντυμένες γυναίκες του Παρισιού.

Το 1911 ζει στον πύργο ενός πλούσιου εραστή της, που όμως δεν θ’ αργήσει, με τη συμβολή της να γίνει φτωχός. Στους θαυμαστές της εκείνης της περιόδου συγκαταλέγεται και ο γάλλος υπουργός Πολέμου, στρατηγός Μεσιμύ.

Το μυστικό της γοητείας της 

Όπως γράφει στον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ», το 1967, ο  παρουσιαστής της ιταλικής κρατικής τηλεόρασης, Πιέρο Αντζελα «το ταπεραμέντο της [Μάτα Χάρι] ήταν προκλητικό, όπως και η ομορφιά της. (…) Στον έρωτα ήταν κάτι περισσότερο από αυθόρμητη. Όταν ένας άνδρας της άρεσε, επετίθετο εκείνη πρώτη και χωρίς προσχήματα.»

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 16.9.1978, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Σύμφωνα με τον Άντζελα όμως το μυστικό της γοητείας της ήταν η εποχή που ζούσε.

«Οι κυρίες της καλής κοινωνίας και οι δεσποινίδες ήταν τότε σοβαρές και συγκρατημένες. Υπήρχαν βέβαια οι κοκότες, αλλά πολύ συχνά δεν ήξεραν να προσφέρουν τίποτα άλλο απ’ το σώμα τους. Η Μάτα Χάρι όμως ήταν λαίδη, ήξερε να κρατήσει μια συζήτηση, ήταν ανεξάρτητη και χειραφετημένη, μιλούσε πολλές γλώσσες και γνώριζε πολύ κόσμο». Ιδανικά χαρακτηριστικά, θα έλεγε κανείς για μία κατάσκοπο.

Στον κόσμο της κατασκοπείας

Το καλοκαίρι του 1914, η ζώη της θα λάβει και πάλι νέα τροπή.

Ξεσπά ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Μάτα Χάρι βρίσκεται στο Βερολίνο και στους θαυμαστές – εραστές της έχουν προστεθεί ένας ηλικιωμένος αξιωματικός της αστυνομίας.

Η Μάτα Χάρι, το 1915, είναι 39 ετών.

Η Μάτα Χάρι το 1915

«Δεν χορεύει σχεδόν ποτέ πια (…). Εξακολουθεί μεν να είναι όμορφη, αλλά φυσικά η χορευτική της καρίερα αγγίζει το τέλος της. Η κατασκοπεία τώρα της προσφέρει έναν τρόπο να κερδίση εύκολα πολλά χρήματα. Και δεν χρειάζεται καν να κάνη τίποτα επικίνδυνο. Αρκεί να μιλάη με τους αξιωματικούς, που από πάντα της λάτρευε, και να μεταδίδη τα όσα άκουσε.

»Το 1915, η Μάτα Χάρι, που με την αρχή των εχθροπραξιών είχε γυρίσει στην Ολλανδία, κάνει το πρώτο της ταξίδι στο Παρίσι. Κατά πάσα πιθανότητα βρίσκεται στην υπηρεσία των Γερμανών»

Ύστερα από το ταξίδι της αυτό, η Μάτα Χάρι έδωσε πλήρη αναφορά στον γερμανό πρόξενο Κράμερ.  Τον Ιούνιο του 1916 έκανε και δεύτερο ταξίδι στο Παρίσι.

«Αυτή τη φορά ο Κράμερ της δίνει ένα μελανοδοχείο με συμπαθητική (σ.σ. αόρατη) μελάνη, 20.000 φράγκα και έναν αριθμό μητρώου: Η21.»

Το μοιραίο λάθος

Στο Παρίσι όμως έχει ήδη κινήσει τις υποψίες της γαλλικής αντικατασκοπείας και με ένα μοιραίο της λάθος θα πέσει στα χέρια της.

« Στο Παρίσι η Μάτα Χάρι, που σκέφτεται περισσότερο τα φορέματα και τους εραστές της απ΄την κατασκοπεία, ερωτεύεται έναν νεαρό 23 χρονών, έναν Ρώσο ταγματάρχη, τον Βαντίμ ντε Μασλόφ. Ο Μασλόφ πέφτει άρρωστος ενώ βρίσκεται στο Βιτέλ και η Μάτα Χάρι αποφασίζει να πάη να τον βρη. Μα για να πάη στο Βητέλ χρειάζεται ειδική άδεια και όταν τη ζητάη την καλεί στο γραφείο του ο λοχαγός Λαντού»

Ο Λαντού την ενημερώνει ότι την υποπτεύονται και όταν εκείνη το αρνείται της προτείνει να αποδείξει την καλή της πίστη συνεργαζόμενη με το Δεύτερο Γραφείο»

Η Μάτα Χάρι δέχτηκε και αψηφώντας τους κινδύνους αποφασίζει να συνεργαστεί και με τις δύο πλευρές. Πίστευε ότι με τον τρόπο αυτό θα κέρδιζε και από τους δύο.

Οι Γάλλοι δεν την εμπιστεύονται, της αναθέτουν όμως αποστολή, αφενός για να τη δοκιμάσουν, αφετέρου για να την απομακρύνουν από τη Γαλλία.

«Εγκαταλείπει λοιπόν το Παρίσι και τους αγαπημένους της αξιωματικούς, που εκείνη την εποχή ήταν περίπου 13 – ένας Ιταλός, δύο Ιρλανδέζοι, τρεις ή τέσσερις Εγγλέζοι, ένας Μοντενεγρίνος, πέντε Γάλλοι καθώς και ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών και, τέλος ένα πρώην υπουργός Στρατιωτικών»

Στην προσπάθειά της να φτάσει στο Βέλγιο, εγκλωβίζεται στην Ισπανία και αναγκάζεται να ενημερώσει τους Γερμανούς.

Για κακή της τύχηοι Γάλλοι υποκλέπτουν και αποκρυπτογραφούν το εξής μήνυμα του γερμανού αξιωματικού Κάλε:

Η πράκτωρ μας  «Η 21» έφθασε στην Μαδρίτη. Είχε αποσταλεί δια δευτέραν φοράν εις Γαλλίαν το 1916. Υπεκρίθη ότι δέχεται συνεργασίαν μετά του γαλλικού Δευτέρου Γραφείου και απεδέχθη αποστολήν εις Βέλγιον με σκοπόν όπως τελή πάλιν εις επαφήν με το ημέτερον Κέντρον. Μας παρέσχεν αναφοράς πολύ λεπτομερείς. Εισέπραξε 5.000 φράγκα τον Νοέμβριον εις Παρισίους. Ζητεί τώρα 10.000.

«Αυτές οι λίγες λέξεις είναι η καταδίκη της Μάτα Χάρι. Πράγματι, μόλις εμφανίζεται πάλι στο Παρίσι συλλαμβάνεται. Στην αρχή διαμαρτύρεται και θυμώνει, αλλά όταν ο ανακριτής Μπουσαρντόν της δείχνη το τηλεγράφημα, αποφασίζει να μιλήσει. Παραδέχεται ότι την στρατολόγησαν οι Γερμανοί»

Μπροστά στο απόσπασμα

Η Μάτα Χάρι ήταν σίγουρη ότι θα την γλίτωνε κάποιος από τους πανίσχυρους φίλους της και όντως για μάρτυρας υπερασπίσεως παρουσιάστηκε ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών. Μάταια…

Η θανατική καταδίκη πέφτει σαν κεραυνός.

Στις 15 Οκτωβρίου 1917, ξυπνούν τη Μάτα Χάρι τα χαράματα και την οδηγούν στο δάσος των Βενσέν. Όπως ανέφεραν τρεις στρατιώτες, που αποτελούσαν μέλη του εκτελεστικού αποσπάσματος, της τελευταίες της στιγμές η Μάτα Χάρι έδειξε μεγάλο θάρρος.

«Ελάχιστοι στρατιώτες τόλμησαν να την σημαδέψουν σωστά. Απ’ τις 11 σφαίρες (το δωδέκατο φυσίγγιο είναι πάντα άσφαιρο) μόνο τρεις την βρήκαν. Και η μία διαπέρασε την καρδιά της.

Το σώμα της που τόσοι και τόσο πολύ το πόθησαν δεν πήγε να το ζητήσει κανείς «και όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, το παρέλαβε το Ινστιτούτο Ιατροδικαστικής. Το τεμάχισε και το σκόρπισε!»