Ρήμα: οι χρόνοι και οι σημασίες τους, το ποιόν ενεργείας (Μέρος Β’)

2. Παρελθοντικοί χρόνοι

Παρατατικός

Ο παρατατικός φανερώνει κατά κύριο λόγο πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα γινόταν στο παρελθόν εξακολουθητικά ή κατ’ επανάληψιν: «Όλη την εβδομάδα απουσίαζε αδικαιολόγητα από την εργασία του», «Μιλούσα στην αδελφή μου, όταν άκουσα το κουδούνι», «Κάθε βράδυ η παρέα συγκεντρωνόταν στο σπίτι μου».

Εξάλλου, ο παρατατικός χρησιμοποιείται με πρόταξη τού θα, προκειμένου να δηλωθεί κάτι που δεν πραγματοποιείται σε οποιαδήποτε από τις τρεις χρονικές βαθμίδες (παρελθόν, παρόν ή μέλλον): «Είχα την εντύπωση πως ο φίλος σου θα έφευγε χθες».

Αόριστος

Ο αόριστος φανερώνει κατά κύριο λόγο πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα έγινε και ολοκληρώθηκε στο παρελθόν: «Έζησε πολλά χρόνια στην Αμερική», «Ο λόγος του μάγεψε το ακροατήριό του».

Ο αόριστος χρησιμοποιείται και:

• Σε εκφράσεις που έχουν καθολική ισχύ ή γενικό κύρος, όπως οι παροιμίες και τα γνωμικά (ο λεγόμενος γνωμικός αόριστος): «Είδε ο τρελός τον μεθυσμένο και φοβήθηκε».
• Σε εκφράσεις που αναφέρονται με απόλυτη βεβαιότητα σε κάτι το οποίο θα γίνει στο μέλλον, και μάλιστα γρήγορα: «Κάλεσέ με εσύ κι εγώ έφθασα στη στιγμή».

Υπερσυντέλικος

Ο υπερσυντέλικος φανερώνει κατά κύριο λόγο πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα ήταν τελειωμένο στο παρελθόν πριν γίνει κάτι άλλο: «Ο Δημήτρης είχε ολοκληρώσει το μεταπτυχιακό του, όταν δέχτηκε την πρόσκληση του αμερικανικού πανεπιστημίου», «Είχα βάψει το δωμάτιο, όταν μου τηλεφώνησε».

Ο υπερσυντέλικος χρησιμοποιείται και:

• Σε εκφράσεις που αναφέρονται σε κάτι που έγινε στο απώτατο παρελθόν, χωρίς αυτό να συσχετίζεται από χρονικής απόψεως με κάτι άλλο (στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ο αόριστος): «Ο Μέγας Αλέξανδρος είχε κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος τού τότε γνωστού κόσμου».
• Με πρόταξη τού θα, προκειμένου να δηλωθεί κάτι που δεν ολοκληρώθηκε, αν και θα ήταν δυνατόν να είχε ολοκληρωθεί στο παρελθόν: «Κάθε λογικός άνθρωπος θα είχε αναρωτηθεί γιατί άργησε η Μαρία, όχι όμως κι εσύ».

Ρήμα: οι χρόνοι και οι σημασίες τους, το ποιόν ενεργείας (Μέρος Α’)