Παγκόσμια Ημέρα Άρτου : Το ψωμί και η ιστορία του

H 16η Οκτωβρίου είναι αφιερωμένη στην τροφή που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο όχι μόνο της σύγχρονης διατροφής, αλλά και της διαβίωσης του ανθρώπου ανά τους αιώνες, το ψωμί. Η Παγκόσμια Ημέρα Άρτου γιορτάζεται με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης Αρτοποιών και Ζαχαροπλαστών (UIB), με κεντρικό σύνθημα «Φτιάξτε ψωμί μόνοι σας ή αγοράστε το από τον φούρνο της γειτονιάς σας».

Το ψωμί

Το ψωμί είναι το κατ’ εξοχήν παγκόσμιο προϊόν διατροφής. Διαχρονικό, διατοπικό και γεμάτο θρεπτικά συστατικά, το συναντάμε σε κάθε γωνιά της Γης, σε κάθε πολιτισμό, σε όλες τις περιόδους της ανθρώπινης διαδρομής.

Στη χώρα μας η κατανάλωση ψωμιού (όλων των ειδών και τύπων) ήταν 6,7 κιλά το μήνα το 1974 και μειώθηκε στα 4,2 κιλά το 2004-5 (μείωση 59,3%), παρότι το ψωμί αποτελεί βασικό συστατικό της μεσογειακής διατροφής.

Πώς ξεκίνησαν όλα

Ο άνθρωπος πρωτοκαλλιέργησε σιτάρι πολλά χρόνια πριν την έναρξη της καταγεγραμμένης ιστορίας και μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν για το πώς ξεκίνησαν όλα: εκείνα τα περίεργα, λεπτεπίλεπτα, χρυσαφένια φυτά κουβαλούσαν πάνω τους σπόρους που ο προϊστορικός άνθρωπος έμαθε αρχικά να μασάει, μετά να καταναλώνει και ύστερα να αποθηκεύει. Κάποια στιγμή οι σπόροι βράχηκαν και άνθισαν, βγάζοντας καινούρια χρυσαφένια φυτά με νέους σπόρους. Kάπως έτσι ξεκίνησαν οι πρώτες καλλιέργειες και ο άνθρωπος από συλλέκτης ριζών και καρπών έγινε γεωργός.

Διαβάστε επίσης: Οι τρεις μύθοι γύρω από το ψωμί

Σύμφωνα με μερικά από τα παλαιότερα ευρήματα στον κόσμο, το στάρι καλλιεργήθηκε αρχικά στην περιοχή της Μεσοποταμίας όπου οι άνθρωποι απλώς το μασούσαν. Αργότερα, ανακάλυψαν ότι μπορούσαν να το σπάσουν και να το ανακατέψουν με νερό, δημιουργώντας έτσι ένα χυλό που, αν τον έβαζες κοντά στη φωτιά, μεταβαλλόταν σε ένα επίπεδο «πρωτόγονο» ψωμί, που μπορούσε να συντηρηθεί για αρκετές ημέρες. Στη συνέχεια, όπως αναφέρει το olivemagasine, έμαθαν να φτιάχνουν πιο πηχτούς χυλούς, τους οποίους έψηναν απευθείας στη φωτιά ή τους άπλωναν πάνω σε πυρακτωμένους λίθους.

Τα πρώτα σκεύη που χρησιμοποιήθηκαν έμοιαζαν με πήλινα ταψιά. Κάποια στιγμή, στις πρόχειρες εκείνες ζύμες προστέθηκε κατά λάθος φυσική μαγιά από το περιβάλλον και τα ψωμιά άρχισαν να φουσκώνουν.

Προφανώς, προσπαθώντας να διατηρήσουν την ανεξήγητη «μαγεία» της διόγκωσης του ψωμιού, σκέφτηκαν να κρατούν ένα κομμάτι ζυμαριού από κάθε ψωμί και, αν τύχαινε να φουσκώσει, το ανακάτευαν με το επόμενο ζυμάρι. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε το προζύμι, μια αρχαία πρακτική που διατηρείται μέχρι και σήμερα.

Διατροφική αξία

Όπως όλες οι τροφές που περιέχουν άμυλο, έτσι και το ψωμί είναι μια από τις βασικές πηγές σύνθετων υδατανθράκων που προσφέρουν στον οργανισμό την απαραίτητη ενέργεια για να λειτουργήσει σωστά και συμβάλλουν στη διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Περιέχει επίσης φυτικές ίνες που βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου, ενώ έχει και φυτικές πρωτεΐνες χαμηλής όμως βιολογικής αξίας, καθώς και μια πολύ μικρή ποσότητα λίπους, ειδικά αν στη ζύμη έχει προστεθεί λάδι ή το ψωμί περιέχει σπόρους όπως το σουσάμι ή ο ηλιόσπορος.

Το ψωμί είναι πλούσιο σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β (θειαμίνη-Β1, ριβοφλαβίνη-Β2, νιασίνη-Β3, φολικό οξύ), οι οποίες είναι απαραίτητες για το μεταβολισμό των πρωτεϊνών και τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, την ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος και την υγεία του δέρματος. Επίσης, περιέχει και μικρή ποσότητα βιταμίνης Ε, η οποία έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Τέλος, το ψωμί αποτελεί πηγή μετάλλων και ιχνοστοιχείων όπως είναι ο σίδηρος, το ασβέστιο και το σελήνιο.