Ανδρέας Παπανδρέου : Ο καθένας μας πρέπει να συμβάλει στην αποκατάσταση της εθνικής μνήμης

Στις 17 Αυγούστου 1982, στην τριακοστή όγδοη επέτειο του μπλόκου της Κοκκινιάς, ξεκίνησε στο ελληνικό κοινοβούλιο η συζήτηση για την ψήφιση του νομοσχεδίου που αφορούσε την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης εναντίον των στρατευμάτων κατοχής κατά τα έτη 1941-1944.

Το εν λόγω νομοσχέδιο υπαγόταν στην αρμοδιότητα του υπουργείου Εσωτερικών (τότε υπουργός ο αείμνηστος Γιώργος Γεννηματάς), αλλά λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα και της εξέχουσας σημασίας του ζητήματος πρώτος πήρε το λόγο ο πρωθυπουργός της χώρας, Ανδρέας Παπανδρέου.

Στο πλαίσιο της ομιλίας του αυτής, σχεδόν δέκα μήνες μετά τη θριαμβευτική επικράτηση του ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές της 18ης Οκτωβρίου 1981, ο Ανδρέας Παπανδρέου ανέφερε, μεταξύ πολλών άλλων, τα εξής:

«∆εν θα ακολουθήσουμε μια εγκληματική διασπαστική τακτική, όταν μπορούμε σήμερα, επιτέλους, να θυμόμαστε με σεβασμό, τιμή και συγκίνηση το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το ΕΑΜ, το οποίο η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού είχε ακολουθήσει, την ΕΠΟΝ, τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό, τον ΕΛΑΣ. Όταν μπορούμε να θυμόμαστε αυτά, δεν σημαίνει ότι υποβαθμίζουμε τον ρόλο του Ε∆ΕΣ, της ΕΚΚΑ, του 5/42, της ΠΕΑΝ, μα και κάθε ανοργάνωτου και αυθόρμητου έλληνα πολίτη. ∆εν είναι τυχαίο ότι το Ζ’ ψήφισμα της 4ης Αναθεωρητικής Βουλής της 21ης Ιούλη 1946, με συντηρητική κυβέρνηση και νωπές τις μνήμες των ∆εκεμβριανών, δεν εξαίρεσε καμία οργάνωση, γιατί ήταν τότε νωπή η αλήθεια. Εξαιρούσε, βέβαια, τα Τάγματα Ασφαλείας και τους δωσίλογους, που η χούντα ήλθε να αναγνωρίσει αργότερα σαν αντίσταση. Είναι αληθινά λυπηρό ότι η εποποιία της Εθνικής Αντίστασης αντιμετωπίσθηκε με τα κριτήρια των μεταγενέστερων, δραματικών πραγματικά, εξελίξεων στον τόπο μας. Ο καθένας μας μπορεί να έχει τη δική του αντίληψη για τις περιόδους εκείνες. Ο εμφύλιος που ακολούθησε δημιούργησε χιλιάδες θύματα. Όπως σωστά είπε πρόσφατα ο Πρόεδρος κ. Παναγιώτης Κανελλόπουλος, καθένας μας δικαιούται να έχει την δική του άποψη, τις προσωπικές του πικρές αναμνήσεις, δίπλα στο δικό του αναμμένο καντήλι. Αλλά ο καθένας μας πρέπει να συμβάλει στην ενότητα και στην αποκατάσταση της εθνικής μνήμης. Γράφτηκαν πολλά για την ιστορία της Αντίστασης. Πολλοί θα πουν ότι η ενιαία Αντίσταση δεν υπήρξε, γιατί μεσολάβησαν συγκρούσεις ανάμεσα σε οργανώσεις και κατά την περίοδο της Αντίστασης. Πράγματι, υπήρξαν συγκρούσεις που στοίχισαν ζωές αγωνιστών πραγματικών σ’ όλες τις οργανώσεις. Ο λαός μας, όμως, στη βάση του έμεινε πάντοτε ενωμένος, ενώ οι οργανώσεις βρήκαν τον τρόπο –δύσκολα ίσως– να ξαναδούν και να αντιμετωπίσουν τον κοινό εχθρό, τον ξένο, το φασίστα κατακτητή.

[…] Ήλθε τώρα η ώρα, δίπλα στους ήρωες του 1821, να τοποθετήσουμε στην εθνική μας μνήμη ενωμένους αυτούς που έπεσαν στο 1940-1944. Τα στρατευμένα παιδιά του λαού, που έγραψαν σελίδες δόξας στον μεγάλο αμυντικό πόλεμο, πόλεμο στον οποίο τελικά οφείλεται η πτώση της ναζιστικής δικτατορίας, του ναζισμού. Αυτούς επίσης που συνέχισαν τον αγώνα στα βουνά και στις πόλεις, φτιάχνοντας ένα μαζικό λαϊκό κίνημα με πολυβόλα και συλλαλητήρια με περιφρόνηση προς τον θάνατο, με πάθος για την λευτεριά, με άμετρη αυτοθυσία, άνδρες και γυναίκες στην Πίνδο και στην Ρούμελη, στον Γοργοπόταμο, στην Αθήνα, στην Κοκκινιά, στο Χαϊδάρι, στην Καισαριανή, στα Καλάβρυτα, στο ∆ίστομο, στις πόλεις, στα χωριά, στην Ελλάδα, στην Μέση Ανατολή, στα γερμανικά στρατόπεδα. ∆εν είναι μόνο η πολιτική θέληση που καθοδηγεί το χρέος μας, δεν είναι μόνο η ανάγκη να φανούμε συνεπείς προς τις υποσχέσεις μας, είναι κυρίως η εθνική επιταγή να αποδώσουμε στον ελληνικό λαό ένα μεγάλο ακόμα σύμβολο θυσιών και αγώνων που του ανήκει, ένα σύμβολο εθνικής ενότητας απαραίτητης όσο ποτέ άλλοτε για ένα λαό που αγωνίζεται να κατοχυρώσει την εθνική του ανεξαρτησία και να περιφρουρήσει την εδαφική του ακεραιότητα.

Η κυβέρνηση της Ελλάδας επιτελεί σήμερα με ευλάβεια το καθήκον της. Εγώ ως Έλληνας σήμερα αισθάνομαι περήφανος».

Πρακτικά Βουλής, Περίοδος Γ’ Προεδρευομένης Δημοκρατίας – Σύνοδος Α’, Συνεδρίαση Κ’, 17 Αυγούστου 1982

*Πηγή: Χατζηβασιλείου Ευ. (επιμ.) «Τετράδιο 10, Ανδρέας Παπανδρέου: Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (1982)», Τετράδια Κοινοβουλευτικού Λόγου, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Αθήνα 2010, σ. 621-624.