Το τελευταίο διάστημα, μαζί με το ζήτημα των lockdown έχει επιστρέψει στο προσκήνιο και η αντίσταση σε αυτά.

Στο πλευρό των πολιτών που έχουν εξαντληθεί από τα μέτρα που περιορίζουν τις ελευθερίες και αλλάζουν ριζικά την καθημερινότητά τους, και των – κυρίως δεξιών – πολιτικών δυνάμεων που βάζουν σε προτεραιότητα την υγεία της οικονομίας σε σχέση με αυτή του πληθυσμού, εσχάτως έχουν προστεθεί και φωνές από την επιστημονική κοινότητα.

Το μοντέλο της Σουηδίας, το οποίο είχε αρχικά συγκεντρώσει τις παγκόσμιες επικρίσεις, και το οποίο έχει ήδη οδηγήσει σε χιλιάδες θανάτους από κοροναϊό σε μια χώρα με πληθυσμό περίπου σαν της Ελλάδας, πλέον αντιμετωπίζεται σαν πιθανή εναλλακτική, ενώ δεν λείπουν και οι φωνές που καλούν ανοιχτά σε επιδίωξη ανοσίας της αγέλης μέσω εκτεταμένων φυσικών λοιμώξεων.

Στις αρχές του μήνα, τρεις επιστήμονες συνυπέγραψαν μια Διακήρυξη, στην οποία υποστήριζαν ότι η λύση στην πανδημία μπορεί να δοθεί αν επιτρέψουμε στον ιό να κυκλοφορήσει ανεξέλεγκτα στις κοινότητές μας, προστατεύοντας μόνο τους πλέον ευάλωτους.

Γράφοντας στον Guardian, τρεις επιστήμονες από διακεκριμένα ιδρύματα υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη στρατηγική, εκτός από αστήρικτη και επικίνδυνη, ενδέχεται να είναι προϊόν οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων και όχι ενδιαφέροντος για τη δημόσια υγεία.

Συγκεκριμένα, η Τρις Γκρίνχαλγκ, καθηγήτρια επιστημών πρωτοβάθμιας περίθαλψης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο Μάρτιν Μακί, καθηγητής ευρωπαϊκής δημόσιας υγείας στο London School of Hygiene & Tropical Medicine και η Μισέλ Κέλι-Ίρβινγκ, κοινωνική επιδημιολόγος που εργάζεται στο Γαλλικό Ινστιτούτο Υγειονομικής Έρευνας Inserm, με έδρα το Université Toulouse III, χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη στρατηγική «μια ανοησία».

Όπως γράφουν:

«Στις αρχές του μήνα, σε ένα δωμάτιο ντυμένο με ξύλο στη Μασαχουσέτη, τρεις καθηγητές χωρίς μάσκες συγκεντρώθηκαν γύρω από ένα μεγάλο δρύινο τραπέζι για να συνυπογράψουν μια διακήρυξη γύρω από την παγκόσμια διαχείριση της πανδημίας. Ένας ακαδημαϊκός είχε διασχίσει όλο τον Ατλαντικό, για να ταξιδέψει εκεί από την Οξφόρδη. Ένας άλλος είχε φτάσει από την Καλιφόρνια. Η τελετή των υπογραφών είχε σχεδιαστεί ειδικά για να προσελκύσει την προσοχή των ΜΜΕ, με μια καλοφτιαγμένη ιστοσελίδα και ένα βίντεο που δημιουργήθηκε για να συνοδεύσει την εκδήλωση. Στο τέλος, έγιναν προπόσεις με σαμπάνια.

«Η Μεγάλη Διακήρυξη του Μπάρινγκτον»

Ίσως δεν έχετε ακούσει για τη «Μεγάλη Διακήρυξη του Μπάρινγκτον», όμως το πιθανότερο είναι ότι έχετε διαβάσει τις ειδήσεις που την ακολούθησαν. Δημοσιογράφοι έχουν γράψει με ενθουσιασμό για ένα αναδυόμενο σχίσμα στην επιστημονική κοινότητα, καθώς η επικρατούσα αντίληψη γύρω από την κατάλληλη αντιμετώπιση της πανδημίας υποτίθεται ότι κατακερματιζόταν. Η διακήρυξη, η οποία καλούσε σε άμεση επιστροφή στην «κανονική ζωή» για όλους εκτός από τους «ευάλωτους», πυροδότησε αυτές τις απόψεις δημιουργώντας αμφιβολίες γύρω από τη χρησιμότητα των περιορισμών του lockdown. «Γνωρίζουμε ότι όλοι οι πληθυσμοί εντέλει θα φτάσουν στην ανοσία της αγέλης», έλεγε η Διακήρυξη.

Οι επιστήμονες αντέδρασαν άμεσα. Η βασική υπόθεση της Διακήρυξης, ότι η ανοσία του πληθυσμού θα κατακτηθεί αν επιτρέψουμε στη ζωή να επιστρέψει στους κανονικούς της ρυθμούς και προστατεύσουμε μόνο τους ευάλωτους από τον ιό, είναι απολύτως εικοτολογική. Η δύναμη αυτού του επιχειρήματος στηρίζεται σε μια ψευδή αντιπαράθεση μεταξύ εκείνων που είναι υπέρ και εκείνων που είναι εναντίον των lockdown. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται μόνο για ένα από τα αμέτρητα μέτρα που έχουν προτείνει οι επιστήμονες, και αντιμετωπίζεται ως τελευταία επιλογή για την ανάκτηση του χαμένου ελέγχου από την πανδημία.

Απάνθρωπη και αδύνατη στρατηγική

Και η απομόνωση των πιο ευάλωτων τη στιγμή που η ζωή συνεχίζεται κανονικά, δεν είναι μόνο απάνθρωπη, αλλά και αδύνατη. Βάσει αυτού του μέτρου, οι άνθρωποι που φροντίζουν τους ευάλωτους, τα μέλη της οικογένειάς τους και οι συχνές στενές επαφές τους θα πρέπει επίσης να απομονωθούν. Επιπλέον, οι νέοι άνθρωποι που έχουν υποκείμενα νοσήματα τα οποία δεν έχουν εντοπίσει ακόμη, ενδέχεται να είναι εξίσου ευάλωτοι στον ιό. Και ο «μακροχρόνιος κοροναϊός», με τα εξουθενωτικά συμπτώματά του, επηρεάζει ανθρώπους όλων των ηλικιών.

Η αλήθεια είναι ότι η στρατηγική της επιδίωξης «ανοσίας της αγέλης» παραμένει περιθωριακή άποψη. Δεν υπάρχει πραγματικός επιστημονικός διχασμός γύρω από τη συγκεκριμένη προσέγγιση. Γνωρίζουμε ότι στην περίπτωση άλλων κοροναϊών, η ανοσία ήταν προσωρινή. Ο πρόεδρος της Βρετανικής Ακαδημίας Ιατρικών Επιστημών, σε μια λεπτομερή αντίκρουση, περιγράφει τη Διακήρυξη ως «ανήθικη και απλώς αδύνατη».

Γιατί προωθείται μια αστήρικτη άποψη;

Είναι καιρός να σταματήσουμε να αναρωτιόμαστε αν πρόκειται για εμπεριστατωμένη επιστημονική άποψη. Γνωρίζουμε ότι δεν είναι. Αντί για αυτό, θα πρέπει να είμαστε πιο καχύποπτοι γύρω από τα πολιτικά συμφέροντα που κρύβονται πίσω από τη Διακήρυξη. Λίγες ώρες μετά την παρουσίασή της, οι πολιτικές και ιδεολογικές επιδράσεις της ξεπέρασαν κατά πολύ την επιστημονική της αξία. Στις ΗΠΑ, το ζήτημα κατέκλυσε τα κοινωνικά δίκτυα. Οι τρεις συνυπογράφοντες στη συνέχεια συναντήθηκαν με τον Άλεξ Άζαρ, τον Αμερικανό γραμματέα υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας, και τον Σκοτ Άτλας, ο οποίος είχε προσφάτως οριστεί σύμβουλος υγείας του Τραμπ. Ο τελευταίος έγραψε στο Twitter στις 8 Οκτωβρίου ότι «κορυφαίοι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο συμφωνούν με την πολιτική υγείας του Ντόναλντ Τραμπ για την Covid-19».

Ήταν ποτέ πραγματικά επιστημονικό ζήτημα; Όταν οι επιστήμονες διαφωνούν, αναμένουμε από εκείνους να παρουσιάσουν αποδείξεις που να στηρίζουν την άποψή τους. Κι όμως, πολλοί από τους αμφιλεγόμενους ισχυρισμούς της Διακήρυξης παρουσιάζονται εντελώς αστήρικτοι – και ο τρόπος που παρουσιάστηκαν φαίνεται να έχει σχεδιαστεί για χάρη της δημοσιότητας και όχι της ουσίας. Στην πραγματικότητα, οι τακτικές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το σόου, μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες για την εμπιστοσύνη του κοινού προς την επιστημονική κοινότητα.

«Ατζέντα ελεύθερης αγοράς»

Ήδη είναι ξεκάθαρο ότι η Διακήρυξη χρησιμοποιείται για να προωθήσει μια ατζέντα ελεύθερης αγοράς. Πράγματι, ορισμένοι συγγραφείς έχουν αμφισβητήσει αν είχε ποτέ ως στόχο την ενίσχυση της δημόσιας υγείας ή αν όλα τα κίνητρα ήταν ανέκαθεν καθαρά οικονομικά. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο καθηγητής πολιτικής οικονομίας Ρίτσαρντ Μέρφι, η Διακήρυξη ήταν «μια εξέγερση της οικονομίας του νεοφιλελευθερισμού που αποκαλύπτει την πλήρη αδιαφορία της για τα συμφέροντα οποιουδήποτε δεν μπορεί να «προσθέσει αξία» εντός του συγκεκριμένου συστήματος».

Καθώς πλησιάζουμε σε μια από τις σημαντικότερες εκλογικές διαδικασίες στην ιστορία της δυτικής δημοκρατίας (μάλιστα έχει περιγραφεί ως δημοψήφισμα για τα lockdown), θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε ποιος χρηματοδότησε αυτό το πολιτικό θεατρικό έργο και με πιο σκοπό. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Έρευνας (AIER), όπου υπογράφηκε η διακήρυξη, είναι μια δεξαμενή σκέψης υπέρμαχων της ελεύθερης αγοράς, που, σύμφωνα με τα δικά τους λόγια, είναι πιστή στην «πλήρη ελευθερία» και ελπίζει να δει «τον ρόλο της κυβέρνησης… να περιορίζεται ριζικά».

Βεβαρημένο ιστορικό

Το ινστιτούτο έχει βεβαρημένο ιστορικό χρηματοδότησης αμφιλεγόμενων ερευνών – για παράδειγμα, μιας μελέτης που εξυμνούσε τα οφέλη των εργοστάσιων με πολύ φθηνά εργατικά χέρια και φρικτές συνθήκες εργασίας στον αναπτυσσόμενο κόσμο που παράγουν προϊόντα για πολυεθνικές εταιρείες, για τους ανθρώπους που εργάζονται για αυτά. Παράλληλα, έχει προχωρήσει σε δηλώσεις γα την κλιματική αλλαγή που υποβαθμίζουν σημαντικά την απειλή της περιβαλλοντικής κρίσης. Είναι μέλος του δικτύου δεξαμενών σκέψης «Atlas» που λειτουργεί ως ομπρέλα για ινστιτούτα υπέρ της ελεύθερης αγοράς και των μικρών κυβερνήσεων, που έχουν ιδρυθεί από εταιρείες-κολοσσούς. Οι ερωτήσεις μας στο AIER για τη σχέση του με τους τρεις υπογράφοντες έμειναν αναπάντητες, παρά το γεγονός ότι το ινστιτούτο έχει αναρτήσει σειρά άρθρων για τη Διακήρυξη και την ανοσία της αγέλης στην ιστοσελίδα του.

Αυτού του είδους οι οργανισμοί δεν συνδέονται συνήθως με αξιόπιστες πολιτικές δημόσιας υγείας. Όμως οι τρεις επιστήμονες που έγιναν τα πρόσωπα της Διακήρυξης, μπόρεσαν να στρέψουν την παγκόσμια προσοχή στο επιστημονικό βάρος των «βαριών» ακαδημαϊκών ονομάτων όπου εργάζονται: Στάνφορντ, Χάρβαρντ και Οξφόρδη. Έτσι, μπόρεσαν να δημιουργήσουν μια επίφαση αξιοπιστίας. Οι απόψεις αυτών των επιστημόνων για το lockdown και την ανοσία της αγέλης είναι χωρίς αμφιβολία ειλικρινείς, αν και αξίζει να σημειωθεί ότι δεν έχουν δημοσιευτεί σε κανένα άρθρο που να έχει διασταυρωθεί επιστημονικά από ομότιμους. Όμως πέφτουν και οι ίδιοι σε μια παγίδα που έχει στήσει η δεξιά.

Ζήτημα ιδεολογίας;

Ιδρύματα και ινστιτούτα με που πρόσκεινται στον χώρο της δεξιάς, έχουν από καιρό επιδιώξει να καταστρέψουν την φήμη πολιτικών υπέρ της δημόσιας υγείας, όπως εκείνες που στοχεύουν στον περιορισμό της περιβαλλοντικής καταστροφής ή του καπνίσματος. Ορισμένες από τις τακτικές που έχουν χρησιμοποιηθεί από αυτούς τους οργανισμούς στο παρελθόν, επαναλαμβάνονται στη Διακήρυξη του Μπάρινγκτον: δυσφήμιση της επικρατούσας επιστημονικής άποψης, δημιουργία σύγχυσης για το ποια είναι η σωστή αντιμετώπιση της πανδημίας, και σπορά αμφιβολιών. Φαίνεται πως οι περιορισμοί του lockdown που στοχεύουν στον έλεγχο του ιού είναι απλώς ο τελευταίος στόχος σε αυτή την ύπουλη εκστρατεία.

Η επιστήμη είναι ξεκάθαρη: Η απόκτηση ανοσία της αγέλης μέσω των ανεξέλεγκτων λοιμώξεων είναι περιθωριακή άποψη που προωθείται από μια μειοψηφία που δεν έχει αποδείξεις για να στηρίξει τη θέση της. αυτό που δεν είναι τόσο σίγουρο, είναι τα ακριβή πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα που κρύβονται πίσω της. Και είναι καιρός να υπάρξει διάλογος γύρω από αυτά».

Headlines