Πλαστική ρύπανση : Σοκαριστικός όγκος μικροϊνών καταλήγει κάθε χρόνο στον υδροφόρο ορίζοντα

Πρωτοποριακή έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Καλιφόρνια, αποκάλυψε το συνταρακτικό μέγεθος της ρύπανσης από μικροΐνες συνθετικών ρούχων. Πρόκειται για ένα από τα πλέον διαδεδομένα – αν και σε μεγάλο βαθμό αόρατα – είδη πλαστικών απορριμμάτων.

Η έρευνα, τα ευρήματα της οποίας δημοσιεύθηκαν κατ’ αποκλειστικότητα από τον Guardian, διαπίστωσε ότι στη διάρκεια του 2019 περίπου 4.000 μετρικοί τόνοι – ή 13,3 τετράκις εκατομμύρια μικροϊνών – κατέληξαν στο φυσικό περιβάλλον της Καλιφόρνια. Οι πλαστικές ίνες, που έχουν μήκος μικρότερο των πέντε χιλιοστών, κυρίως ξεφεύγουν κατά την πλύση των φορμών, των ελαστικών τζιν και των ζακετών φλις, και μπορούν εύκολα να καταλήξουν στους ωκεανούς και τον υδροφόρο ορίζοντα.

«Η μόνη λέξη που ταιριάζει στα ευρήματα είναι: σοκαριστικά», τονίζει η Αλέξις Τζάκσον, διευθύντρια του προγράμματος αλιείας στο Nature Conservancy της Καλιφόρνια, που παρήγγειλε την έρευνα από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα.

Η έρευνα μέχρι στιγμής δεν έχει αξιολογηθεί από ομότιμους κριτές και δεν έχει δημοσιευθεί.

Πολλοί φαντάζονται ότι η πλαστική ρύπανση των ωκεανών προκύπτει από μεγάλα σκουπίδια όπως σακούλες, καλαμάκια και μπουκάλια. Στην πραγματικότητα, όμως, η πλειοψηφία της είναι αποτέλεσμα της συσσώρευσης μικροσκοπικών σωματιδίων σε εξίσου μικροσκοπικούς οργανισμούς, μέσω των οποίων καταλήγουν στην τροφική αλυσίδα.

Το μέγεθός τους συνεπάγεται ότι είναι εύκολη η συσσώρευσή τους οπουδήποτε, από φυτά μέχρι πλαγκτόν. Πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι το 73% των ψαριών που αλιεύονται στον Ατλαντικό είχαν μικροπλαστικά στο στομάχι τους.

Ο αριθμός – τα 13,3 τετράκις εκατομμύρια – είναι υπερβολικά μεγάλος για να γίνει πλήρως κατανοητός. Για αυτό και οι συγγραφείς της μελέτης προσπάθησαν να τον αποδώσουν με πιο απλές αναλογίες. Ο αριθμός των ινών που εντοπίστηκαν ισούται με εκείνο των αστεριών στον γαλαξία μας. Σε όγκο, ισούται με την απόρριψη 80 εκατ. πλαστικών παιχνιδιών μπάνιου στον υδροφόρο ορίζοντα της πολιτείας κάθε χρόνο.

Χιλιάδες πλαστικές μικροΐνες ξεφεύγουν κατά την πλύση των συνθετικών ρούχων. Στη συνέχεια, βγαίνουν από τα πλυντήρια και καταλήγουν στο σύστημα επεξεργασίας λυμάτων. Μελέτη του 2016 είχε δείξει ότι μια μέση πλύση αρκεί για την απελευθέρωση 700.000 ινών στα απόνερα, αν και η ποσότητά τους εξαρτάται από διάφορους παράγοντες: το είδος του ρούχου, τα υλικά από τα οποία αποτελείται, τη θερμοκρασία του νερού και το μαλακτικό. Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει κανένα φίλτρο πλυντηρίου που να συγκρατεί τα σωματίδια.

Ανησυχίες για τις μελλοντικές επιπτώσεις

Τα συνθετικά υλικά είναι άγνωστα στο φυσικό περιβάλλον. Αυτό συνεπάγεται ότι τα μικρόβια και άλλοι ζωντανοί οργανισμοί δεν έχουν εξελιχθεί κατάλληλα ώστε να μπορούν να τα αντιμετωπίζουν, τονίζει στον Guardian ο Ρόναλντ Γκέιερ, βιομηχανικός οικολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα. «Εισάγουμε αυτά τα συνθετικά υλικά στο περιβάλλον σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα από ό,τι πιστεύαμε αρχικά. Και αυτό εγείρει ανησυχίες για τις μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις».

Για να καταλήξουν στον τελικό αριθμό, οι επιστήμονες συνδύασαν τα δεδομένα της κατανάλωσης συνθετικών ινών, με εκτιμήσεις για τη συχνότητα με την οποία οι άνθρωποι πλένουν τα ρούχα τους, και το βαθμό στον οποίο οι μικροΐνες ξεφεύγουν από αυτά τα ρούχα κατά την πλύση. Στη συνέχεα, χρησιμοποίησαν συγκεκριμένες πληροφορίες για την επεξεργασία της λάσπης και των υγρών λυμάτων στην Καλιφόρνια για να ακολουθήσουν την πορεία των ινών και να προβλέψουν πόσες εξ αυτών καταλήγουν στο νερό, σε χωματερές, σε κλιβάνους ή εξαπλώνονται στο έδαφος.

«Απλώς τις μετακινούμε»

Τα εργοστάσια επεξεργασίας λυμάτων έχουν την ικανότητα να συλλέξουν τις ίνες, όμως και εκεί υπάρχει ένα πρόβλημα. Τα εργοστάσια συλλέγουν τη λυματολάσπη και τη συνδυάζουν με βιολογικά στερεά – λύματα αποχέτευσης – τα τρία τέταρτα των οποίων καταλήγουν σε καλλιέργειες ως λιπάσματα μετά την επεξεργασία τους. Από εκεί, οι πλαστικές ίνες ξεκινούν μια νέα πορεία προς τον υδροφόρο ορίζοντα. «Επομένως μετατρέπουμε το ζήτημα από πρόβλημα των ωκεανών σε πρόβλημα της γης», εξηγεί ο Γκέιερ. «Αντί να απομακρύνουμε τις ίνες, απλώς τις μετακινούμε».

Οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία δεν έχουν γίνει ακόμη εντελώς ξεκάθαρες, όμως πρόσφατη έκθεση ανακάλυψε ότι ο μέσος άνθρωπος καταναλώνει 5.800 σωματίδια συνθετικών απορριμμάτων κάθε χρόνο. Έχουν εντοπιστεί πλαστικές ίνες σε τρόφιμα, ροφήματα, ακόμη και στον Αρκτικό Κύκλο. Και το πρόβλημα αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο: αυτή τη στιγμή, τα ρούχα μας αποτελούνται κατά 60% από συνθετικά υλικά. Μέχρι το 2050, η παγκόσμια παραγωγή συνθετικών αναμένεται να τριπλασιαστεί, σύμφωνα με τη Τζάκσον.

Από τι εξαρτάται η ποσότητά τους;

Πολλές μελέτες έχουν εξετάσει τις συνθήκες που κάνουν τις μικροΐνες να φεύγουν από τα ρούχα προς τον υδροφόρο ορίζοντα  – ή ακόμη και στον αέρα. Τα υφάσματα από ακρυλικά και πολυεστέρα απελευθερώνουν περισσότερες μικροΐνες σε σχέση με τα υφάσματα από polycotton, σύμφωνα με μελέτη του 2016. Τα πιο χοντρά υφάσματα είναι επίσης πιο επικίνδυνα από τα λεπτά, και τα καινούργια ρούχα από τα παλιότερα. Οι ζεστές θερμοκρασίες αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο, ενώ τα πλυντήρια που γεμίζουν από πάνω επίσης εντείνουν το πρόβλημα σε σχέση με εκείνα που γεμίζουν από μπροστά.

Η πλαστική ρύπανση και αποτέφρωση συνδέονται επίσης με την κλιματική αλλαγή. Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικού αναμένεται να τριπλασιαστεί σε σχέση με το 2050, εκπροσωπώντας το 20% της συνολικής κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και προκαλώντας σημαντική αύξηση των αερίων θερμοκηπίου, σύμφωνα με την Τζάκσον. «Ως αποτέλεσμα της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου, βλέπουμε τα οικοσυστήματα των ωκεανών να γίνονται θερμότερα, πιο όξινα και λιγότερο παραγωγικά».

Σε σχέση με την επίλυση του προβλήματος, οι συγγραφείς πιστεύουν ότι απαιτούνται απαντήσεις από όλες τις πλευρές. Οι βελτιώσεις στην επεξεργασία των υγρών λυμάτων δεν αρκεί για να δώσει λύσει. Όμως οι βελτιώσεις στην τεχνολογία των φίλτρων πλυντηρίου θα μπορούσαν να αλλάξουν πολύ την κατάσταση, εμποδίζοντας τις ίνες από το να ξεφύγουν εξ αρχής προς τον υδροφόρο ορίζοντα. Επιπλέον, οι εταιρείες ενδυμάτων προσπαθούν όλο και περισσότερο να δημιουργήσουν υφάσματα που απελευθερώνουν λιγότερες ίνες. «Πιστεύω ότι οι καταναλωτές μπορούν να βοηθήσουν απαιτώντας πράξεις», υποστηρίζει ο Γκέιερ.

Η Τζάκσον σημειώνει ότι οι μικροΐνες που συσσωρεύονται στα εργοστάσια επεξεργασίας υγρών λυμάτων θα μπορούσαν να τοποθετούνται με προσοχή σε χωματερές υψηλών προδιαγραφών, αντί να απλώνονται σε χωράφια, ενώ το μέλλον μπορεί να φέρει και πιο δημιουργικές λύσεις. «Όσον αφορά τα δίχτυα ή και άλλους τύπους πλαστικού, έχουν υπάρξει καινοτόμοι τρόποι επαναχρησιμοποίησης ή μείωσης των υλικών, επομένως πρέπει να συνεχίσουμε να αναζητούμε καινοτόμες λύσεις».