Μεγάλο Θανατικό : «Βρέθηκε» το φαινόμενο που σχεδόν αποστείρωσε τη Γη

Συνέβη πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια, όταν ένα κατακλυσμικό συμβάν αφάνισε από τον πλανήτη την πλειονότητα των ζωντανών οργανισμών –ήταν το μεγαλύτερο κύμα μαζικής εξαφάνισης που έχει ζήσει ο πλανήτης, και τώρα ίσως μάθαμε επιτέλους την αιτία.

Περίπου τα τρία τέταρτα των χερσαίων ειδών και το 95% των θαλάσσιων εκτιμάται ότι χάθηκαν από προσώπου Γης κατά την Πέρμια Εξαφάνιση, περισσότερο γνωστή ως «Μεγάλο Θανατικό». Προσκρούσεις αστεροειδών, απελευθέρωση μεθανίου από τους ωκεανούς και δραματικές κλιματικές μεταβολές έχουν ενοχοποιηθεί για το δραματικό συμβάν, ωστόσο μέχρι σήμερα όλες οι θεωρίες παραμένουν αναπόδεικτες.

Ερευνητές από την Ιταλία, την Γερμανία και τον Καναδά αναφέρουν τώρα στο Nature Geoscience ότι βρήκαν «οριστική απάντηση» και προσδιόρισαν την αλληλουχία γεγονότων που οδήγησαν στην πλανητική καταστροφή.

Αλυσιδωτή αντίδραση

Η μελέτη τους εστιάζει σε μια πηγή πληροφοριών που μέχρι σήμερα είχε προφανώς αγνοηθεί: απολιθώματα  βραχιόποδων, θαλάσσιων οργανισμών που φέρουν κέλυφος και μοιάζουν με μαλάκια.

«Πρόκειται για οργανισμούς σαν αχιβάδες που επιζούν εδώ και πάνω από 500 εκατ. χρόνια. Μπορέσαμε να εξετάσουμε καλοδιατηρημένα απολιθώματα από τις νότιες Άλπεις, τα οποία αποτέθηκαν στον πυθμένα ρηχών παράκτιων περιοχών του ωκεανού της Τηθύος πρινξ από 252 εκατ. χρόνια και κατέγραψαν τις περιβαλλοντικές συνθήκες λίγο πριν και κατά την έναρξη του κύματος εξαφάνισης» εξηγεί η Δρ Χάνα Γιουρίκοβα του Κέντρου Ωκεανογραφίας «Χέλμχολτζ» στη Γερμανία.

Σύγχρονες τεχνικές επέτρεψαν την ανάλυση ισοτόπων του στοιχείου βόριου στα απολιθώματα, η οποία έδειξε ότι η αρχή της Πέρμιας Εξαφάνισης σημαδεύτηκε από απότομη αύξηση της οξύτητας του ωκεανού (πτώση του pH). Δεδομένου ότι η οξύτητα του νερού εξαρτάται άμεσα από τη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα, η ανάλυση επέτρεψε τον προσδιορισμό της διακύμανσης του ατμοσφαιρικού CO2.

Τα ευρήματα δείχνουν να επιβεβαιώνουν τη θεωρία ότι το Μεγάλο Θανατικό πυροδοτήθηκε από απότομη έκλυση διοξειδίου του άνθρακα σε μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις στη Σιβηρία. Αντίθετα, η θεωρία ότι το συμβάν προκλήθηκε από την μαζική απελευθέρωση μεθανίου, το οποίο παρέμενε παγιδευμένο στον ωκεάνιο πυθμένα, δείχνει πλέον «απίθανη», λένε οι ερευνητές.

Ευτροφισμός

Σε επόμενη φάση της μελέτης, τα ευρήματα τροφοδοτήθηκαν σε μαθηματικά μοντέλα που προσομοιώνουν γεωχημικές διαδικασίες σε πλανητική κλίμακα. Το συμπέρασμα ήταν ότι η πτώση του pH του ωκεανού σκότωσε πολύ γρήγορα τους θαλάσσιους οργανισμούς που φέρουν ασβεστούχο κέλυφος, το οποίο μπορεί να σχηματιστεί μόνο σε συνθήκες υψηλότερου pH.

Η απελευθέρωση CO2 οδήγησε παράλληλα σε δραματική αύξηση της θερμοκρασίας και στην ισχυροποίηση καιρικών φαινομένων που προκαλούν διάβρωση των πετρωμάτων. Λόγω της διάβρωσης, τα ποτάμια μετέφεραν από την ξηρά στη θάλασσα μεγάλες ποσότητες θρεπτικών συστατικών. Ως αποτέλεσμα, το νερό έγινε ευτροφικό επέτρεψε την υπερβολική αύξηση του φυτοπλαγκτού. Τεράστιες ποσότητες νεκρών κυττάρων του φυτοπλαγκτού αποδομήθηκαν από μικροοργανισμούς που καταναλώνουν οξυγόνο, μια διαδικασία που τελικά εξάντλησε το ζωογόνο αέριο στο νερό. Όσοι οργανισμοί επιζούσαν ακόμα στους ωκεανούς υπέκυψαν τελικά στην ασφυξία.

Η μελέτη δεν εξετάζει άμεσα το τι μπορεί να συνέβη στην ξηρά, δείχνει όμως ότι η απελευθέρωση CO2 ήταν αρκετή για να διαταράξει τους κύκλους στοιχείων όπως ο άνθρακας το άζωτο και τελικά να επηρεάσει κάθε οικοσύστημα.

Μελλοντικές μελέτες θα μπορούσαν να αποκαλύψουν νέες λεπτομέρειες για τη μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία της Γης. Ήδη όμως διαθέτουμε επαρκή δεδομένα για να πάρουμε το μάθημα: η αύξηση του ατμοσφαιρικού CO2 που καταγράφεται μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση είναι απολύτως πραγματική απειλή για το σύνολο της σημερινής βιόσφαιρας.