21 Οκτωβρίου 1912 : Η απελευθέρωση της Πρέβεζας

Κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, τις πρωινές ώρες της 20ής Οκτωβρίου 1912, εκδηλώθηκε η επίθεση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων, με πυροβολικό και οβίδες κανονιοφόρων, εναντίον του οχυρωμένου στη Νικόπολη Τουρκικού Στρατού της Πρέβεζας, που είχε σχηματίσει εκεί γραμμή άμυνας.

Την ίδια ημέρα μοίρα του Ελληνικού Στόλου του Ιονίου βομβάρδισε το φρούριο της πόλης.

Οι τούρκοι στρατιώτες στη Νικόπολη προέβαλαν πείσμονα αντίσταση, αλλά αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους και να οπισθοχωρήσουν προς την πόλη της Πρέβεζας, καταδιωκόμενοι από τμήμα κρητών και ηπειρωτών εθελοντών.

Ακολούθως, μετά τα μεσάνυχτα, υπογράφτηκε η παράδοση της Πρέβεζας, και την επομένη οι Πρεβεζάνοι υποδέχτηκαν πανηγυρικά τον Ελληνικό Στρατό.

Γύρω στις 14:00 της 21ης Οκτωβρίου 1912 το ΙΙΙ/15 Τάγμα του Ελληνικού Στρατού κατέλαβε την πόλη της Πρέβεζας.

Στις ελληνικές δυνάμεις παραδόθηκαν 450 άνδρες του Τουρκικού Στρατού (μεταξύ αυτών ήταν και 40 αξιωματικοί, στους οποίους επιτράπηκε να φέρουν το ξίφος τους), καθώς και 150 Τουρκαλβανοί, συμπολεμιστές των Τούρκων.

Το χρονικό της παράδοσης της Πρέβεζας

Μετά την ήττα του Τουρκικού Στρατού στη Νικόπολη, η πρόθεση του διοικητή των οθωμανικών δυνάμεων ήταν να προτάξει αντίσταση στην τάφρο.

Προς τούτο διέταξε να απομακρυνθούν οι κάτοικοι των παρατάφριων οικιών από τα σπίτια τους και να καταφύγουν σε άλλες οικογένειες της πόλης.

Όταν κατέστη αυτό γνωστό, σημαίνοντα πρόσωπα της πόλης κατέβαλαν προσπάθειες να μεταπειστεί ο οθωμανός στρατιωτικός διοικητής.

Κοινό σημείο όλων αυτών των πρωτοβουλιών ήταν ο κομβικός ρόλος που θα έπρεπε να διαδραματίσουν οι πρόξενοι των Μεγάλων Δυνάμεων.

Προτάθηκε, λοιπόν, στον οθωμανό διοικητή να συνεννοηθεί με τους προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων, ενώ ζητήθηκε και από τους ίδιους τους προξένους να αναλάβουν δράση.

Οι δύο πρεβεζάνοι πρόξενοι, ο Δημήτριος Σκέφερης της Ρωσίας και ο Καίσαρας Κονεμένος της Αγγλίας, κινητοποιήθηκαν προσπαθώντας να εξασφαλίσουν τη συνεργασία του προξένου της Αυστρίας, Meichsner, ώστε να πείσουν από κοινού τον οθωμανό στρατιωτικό διοικητή να παραδώσει την πόλη.

Όμως, στη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο αυστριακό προξενείο, ο Meichsner προέβαλε αντιρρήσεις στο σχέδιο αυτό.

Κατά την αποχώρησή τους από το χώρο της συσκέψεως οι δύο πρεβεζάνοι πρόξενοι συνάντησαν τον οθωμανό πολιτικό διοικητή και τον οθωμανό δήμαρχο, που συνοδεύονταν από ομάδα ομοθρήσκων τους.

Ο Δημήτριος Σκέφερης εξέφρασε στους εν λόγω αξιωματούχους την έντονη αντίθεσή του σε ενδεχόμενη συνέχιση της άμυνας από τουρκικής πλευράς.

Φαίνεται πάντως ότι και οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Πρέβεζας ήταν ιδιαίτερα προβληματισμένοι με την κατάσταση.

Έτσι, αναζητώντας την καλύτερη δυνατή επιλογή ενόψει της διαφαινόμενης επικράτησης του Ελληνικού Στρατού, επιτροπή Οθωμανών της Πρέβεζας ζήτησε την παρέμβαση των προξένων των Μεγάλων Δυνάμεων, αποκαλύπτοντας μάλιστα ότι ο στρατιωτικός διοικητής της πόλης τασσόταν πλέον υπέρ της λύσης της παράδοσης, εάν του ζητούσαν εγγράφως κάτι τέτοιο οι πρόξενοι.

Ακολούθησε νέα σύσκεψη των προξένων, και ο Meichsner, παρά την αρχικώς αρνητική στάση του, δέχτηκε τελικά να συνυπογράψει ένα κοινό διάβημα, υπό την προϋπόθεση ότι θα συνέτασσε ο ίδιος το σχετικό έγγραφο, όπερ και εγένετο.

Το έγγραφο αυτό απευθυνόταν προς τον πολιτικό διοικητή της πόλης, ο οποίος το διεβίβασε στο στρατιωτικό διοικητή.

Ακολούθως συγκλήθηκε σύσκεψη στο Λιμεναρχείο με τη συμμετοχή πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων και προκρίτων των τριών θρησκευτικών κοινοτήτων της Πρέβεζας, δηλαδή χριστιανών Ελλήνων, μουσουλμάνων και Ισραηλιτών.

Η σύσκεψη άρχισε με τοποθέτηση του οθωμανού στρατιωτικού διοικητή, ο οποίος, αφού αναφέρθηκε στη μάχη της Νικόπολης, γνωστοποίησε την παρέμβαση των προξένων σχετικά με το μάταιο της άμυνας.

Στη συνέχεια δήλωσε ότι κάτι τέτοιο αντέβαινε στο στρατιωτικό του καθήκον, το οποίο ήταν αποφασισμένος να εκτελέσει μέχρις εξαντλήσεως των τελευταίων ανθρώπινων και υλικών δυνάμεων που είχε στη διάθεσή του.

Προφανώς, η δήλωση αυτή ήταν καθαρά προσχηματική, καθώς ο οθωμανός αξιωματικός αναζητούσε από τη συνέλευση έναν εύσχημο τρόπο να απεκδυθεί την ευθύνη της ατιμωτικής παράδοσης της πόλης σε εχθρικά στρατεύματα.

Αυτό έγινε αντιληπτό, και η συνέλευση προσφέρθηκε να τον βγάλει από τη δύσκολη θέση.

Η λύση που επιλέχτηκε ήταν η σύνταξη ενός εγγράφου που θα υπέγραφαν οι παρευρεθέντες πρόκριτοι.

Στο έγγραφο αυτό οι πολίτες, αφού θα παρείχαν τη διαβεβαίωση ότι τα στρατεύματα έπραξαν το καθήκον τους, θα ζητούσαν να μη συνεχιστεί η άμυνα, αλλά να παραδοθεί η πόλη, ώστε να μην καταστραφεί και να μην υπάρξουν ανθρώπινες απώλειες.

Μετά την υπογραφή του εγγράφου αποχώρησαν οι παρευρεθέντες πλην των στρατιωτικών, οι οποίοι συνεδρίασαν εκ νέου και αποφάσισαν τελικά την παράδοση της πόλης.

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι οι εκπρόσωποι των εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων της Πρέβεζας διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην παράδοση της πόλης, η οποία βέβαια υπήρξε αποτέλεσμα της προηγηθείσης νικηφόρας δράσης του Ελληνικού Στρατού στη Νικόπολη.

(Πηγή πληροφοριών για το χρονικό της παράδοσης: ΓΑΚ Πρεβέζης)