Οι μεγάλες στιγμές του 1960

Διανύουμε το 1960, ένα έτος γεμάτο συγκινήσεις σε πολιτικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο.

Η αστυφιλία και το σύστημα της αντιπαροχής θεριεύουν και μετατρέπουν την Αθήνα «σε ένα τέρας».

O Κώστας Στούρνας, σημαντικότατη προσωπικότητα της προπολεμικής και μετεμφυλιακής ελληνικής δημοσιογραφίας γράφει:

«Η Αθήνα είναι η πρωτεύουσα της Ελλάδος. Είναι και καμάρι των Ελλήνων, που ξεκίνησαν τις τελευταίες δεκαετίες, θέλοντας είτε μη, από όλες τις γωνιές της Ελλάδος κι από την άκρη του κόσμου ακόμη, να εγκατασταθούν, να ζήσουν και να πεθάνουν, ευτυχιστμένοι ή δυστυχισμένοι (αδιάφορο;) αυτοί και τα παιδιά τους».

«Η Αθήνα είναι πόλις που εξελίσσεται, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια πρόχειρα, ακατάστατα, συγκεχυμένα και γίνεται τόπος…τιμωρίας και ποινής του πληθυσμού της».

«Οι αυθαίρετες οικοδομές, που πέρασαν το 50% των νέων κατοικιών ωρισμένα μεταπολεμικά χρόνια και τις οποίες τακτοποίησε κατά κάποιον τρόπο ο νόμος 3275 του 1955 δείχνουν πώς ξέφυγε από τον έλεγχο του κράτους η ανοικοδόμησι και η επέκτασι της πόλεως και αποκαλύπτουν τη μεγάλη κρατική αδυναμία να ανταποκριθή στις στεγαστιές ανάγκες και να λύση το στεγαστικό πρόβλημα του πληθυσμού το Κράτος».

Η γαλλική πυρηνική βόμβα

Στις 13 Φεβρουαρίου 1960, η Γαλλία πραγματοποιεί, στην έρημο Σαχάρα την πρώτη της δοκιμαστική ρίψη πυρηνικής βόμβας, πενταπλάσιας ισχύος από τη βόμβα της Χιροσίμα.

Οι διεθνείς αντιδράσεις υπήρξαν μεγάλες και σε πολλές πρωτεύουσες διοργανώθηκαν διαδηλώσεις.

Ο λόγος ήταν ότι «Γαλλική Κυβέρνησις δεν έλαβεν υπ’ όψιν της την παγκόσμιον κοινήν γνώμην και αφού τονίζεται ότι διά των νεών εκρήξεων καθίσταται περισσότερον δυσχερής η λύσις του προβλήματος του γενικού και πλήρους αφοπλισμού»

Η γαλλική κυβέρνηση διαβεβαίωνε τότε για τη λήψη όλων των μέτρων ασφαλείας, σύμφωνα όμως με απόρρητα έγγραφα που δημοσίευσε η εφημερίδα Le Parisien το 2010, ουσιαστιά αρκετοί γάλλοι στρατιώτες χρησιμοποιήθηκαν σαν «ινδικά χοιρίδια» για να μελετηθεί η επίδραση της ραδιενέργειας στην ανθρώπινη υγεία.

Χωρίς εφημερίδες

Ο Μάρτιος του 1960 ήταν για την Ελλάδα, ένας μήνας χωρίς νέα και ειδήσεις. Σε μια εποχή χωρίς τηλεόραση όπου η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων ενημερωνόταν από τις εφημερίδες, η απεργία των Εργατών Τύπου Αθηνών κατεβάζει τα ρολά των μεγαλύτερων ελληνικών εφημερίδων για 28 ημέρες.

Ο εμβληματικός σκιτσογράφος Φωκίων Δημητριάδης, προσεγγίζει τη μηνιαία αυτή διακοπή κυκλοφορίας των εφημερίδων ως ένα ευχάριστο διάλειμμα για την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, χωρίς έλεγχο και κριτική,  που όπως κάποια στιγμή, έλαβε τέλος.

Η πρώτη φωτογραφία της Γης

Την 1η Απριλίου, μέσω του «Τίρος 1», του πρώτου μετεωρολογικού δορυφόρου του κόσμου, ο άνθρωπος βλέπει για πρώτη φορά δορυφορικές εικόνες του πλανήτη του.

«Η καμπύλη του σχήματος της Γης διακρίνεται καθαρά», γράφει η λεζάντα το 1960. Το πώς, εν έτει 2020 υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη, δεν έχει εξηγηθεί ακόμα από την επιστήμη.

«Ποτέ την Κυριακή»

Η Μελίνα Μερκούρη πρωταγωνιστεί στην ταινία του Ζιλ Ντασέν, «Ποτέ την Κυριακή». Η ελληνική ταινία είναι υποψήφια για τον «Χρυσό Φοίνικα» καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ των Καννών του 1960 και η Μελίνα Μερκούρη κερδίζει, μαζί με τη Ζαν Μορό, το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου. Τον «Χρυσό Φοίνικα» εκείνης της χρονιάς κερδίζει η θρυλική ταινία La Dolce Vita (Γλυκιά ζωή) του Φεντερίκο Φελλίνι.

«Η Μελίνα Μερκούρη η οποία είχε ήδη επιβληθή διεθνώς με τις προηγούμενες κινηματογραφικές επιτυχίες της, ετιμήθη για την θαυμάσια ερμηνεία του ρόλου μιας ιεροδούλου με χρυσή καρδιάν στην ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή», η οποία εξεπροσώπησε την ελληνική κινηματογραφική παραγωγή στο Φεστιβάλ»

Λίγους μήνες αργότερα ο Μάνος Χατζηδάκις για το τραγούδι του «Τα παιδιά του Πειραιά», που έγραψε για την ταινία αυτή, θα κερδίσει το  Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού.

Ο Μεγάλος σεισμός της Χιλής

Στις 22 Μαΐου σημειώνεται ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί μέχρι και σήμερα, έχοντας ισχύ 9,5 ρίχτερ. Η δόνηση του σεισμού προκάλεσε εκρήξεις ηφαιστείων και τσουνάμι με αποτέλεσμα να χαθούν συνολικά 5.000 ζωές και να μείνουν χωρίς στέγη 2 εκατομμύρια άνθρωποι.

Η Κύπρος ανεξάρτητο κράτος

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 15ης προς 16η Αυγούστου η Κύπρος ανακηρύσσεται ανεξάρτητο κράτος και παύει να αποτελεί αποικία του βρετανικού στέματος. Είναι το αποτέλεσμα του αιματηρού κυπριακού απελευθερωτικού αγώνα κατά των Βρετανών και αποτέλεσμα των συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου, μεταξύ Ελλάδος, Μεγάλης Βρετανίας, ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας.

«Κατόπιν 82 ετών βρεττανικής κατοχής και αιώνων ξένης κυριαρχίας, η νήσος, εν μέσω εορταστικών εκδηλώσεων εισήλθεν εις νέον στάδιον εργασίας και αγώνων, διά να γευθή τους καρπούς τους καρπούς του ελεύθερου πολιτικού βίου. (…)  Υπό τα παρατεταμένα χειροκροτήματα και τας ενθουσιώδεις ζητωκραυγάς των λαϊκών μαζών που είχον συγκεντρωθή έξωθι της Βουλής της Κύπρου, εγεννήθη την 00.2’ της 16ης Αυγούστου η ανεξάρτητος Κυπριακή Δημοκρατία»

Οι τρεις εκδοχές του «Επιταφίου»

Το 1958 ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου σε ένα έργο – σταθμό για την ελληνική μουσική και ποίηση.

Το παράδοξο είναι ότι για το συγκεκριμένο έργο κυκλοφόρησαν τρεις διαφορετικές δισκογραφικές εκδοχές.

Τον Αύγουστο του 1960 κυκλοφορεί η πρώτη εκδοχή, από τη δισκογραφική εταιρεία του Μάνου Χατζηδάκι, Fidelity, σε ενορχήστρωση του ίδιου και ερμηνεία της Νάνας Μούσχουρη.

Λίγες ημέρες μετά, τον Σεπτέμβριο, κυκλοφορεί από την Columbia η ενορχήστρωση του ίδιου του Μίκη Θεοδωράκη με βασικό ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Λίγο μετά τη δεύτερη εκδοχή, τον Οκτώβριο του 1960, ο Μίκης Θεοδωράκης κυκλοφορεί με την Columbia ακόμα μια εκδοχή του «Επιταφίου» με βασική ερμηνεύτρια τη Μαίρη Λίντα.

Ο Μίκης Θεοδωράκης μιλώντας στο «ΒΗΜΑ» και τον Γιώργο Λιάνη στις 10 Ιουνίου 2009 αναφέρει:

«Η μάχη των ‘Επιτάφιων’ έγινε γύρω από ένα καυτό ερώτημα εκείνης της εποχής: Εχουμε το δικαίωμα ως Νεοέλληνες να χρησιμοποιούμε το μπουζούκι και τους λαϊκούς τραγουδιστές και μουσικούς για τη μελοποίηση της ‘υψηλής’ ποίησης, και μάλιστα της ‘επαναστατικής’, όπως αυτή του Ρίτσου;»

«Μήπως το μπουζούκι δεν ήταν όργανο τούρκικο, όπως δεν ήταν τούρκικοι και οι ‘δρόμοι’ της ρεμπέτικης λαϊκής μουσικής; Η διαμάχη δηλαδή έκρυβε μέσα της εθνικιστικά-πατριωτικά στοιχεία σε μια εποχή που η χώρα μας μόλις έβγαινε από τον Εμφύλιο με νωπές τις πληγές, αναζητώντας την πεμπτουσία της ελληνικότητάς της, ιδιαίτερα στον πνευματικό-καλλιτεχνικό χώρο.

»Εξάλλου στη διαμάχη Δύσης- Ανατολής η νίκη των εθνικιστικών δυνάμεων με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ, των ΗΠΑ και γενικά του δυτικού κόσμου είχε θέσει την Ελλάδα από κάθε άποψη στην αγκαλιά της Δύσης. Βέβαια η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, εθεωρείτο χώρα δυτική. Οχι όμως και ο πολιτισμός της και ειδικά τα τραγούδια της, που η αστική μας τάξη τα είχε κατατάξει σε προϊόντα μιας κατώτερης παράδοσης και γι΄ αυτό βλαβερά για το δυτικό κοινωνικό-εθνικό μοντέλο που είχε και έχει ως πρότυπο.

»Η διαμάχη είχε στην αρχή καλλιτεχνικό χαρακτήρα, για να εμπλουτισθεί στη συνέχεια με τα στοιχεία που περιγράψαμε, με την προσθήκη ότι η αντίθεση Δύση-Ανατολή έπαιρνε όλο και περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα, δηλαδή Αριστεράς- Δεξιάς».

Το χρυσό του Κωνσταντίνου, του Ζαΐμη και του Εσκιτζόγλου

Τον Σεπτέμβριο του 1960, 48 χρόνια μετά το χρυσό μετάλλιο του Τσικλητήρα στο μήκος άνευ φοράς στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης 1912, ο τότε  διάδοχος Κωνσταντίνος, ο Οδυσσέας Εσκιτζόγλου και ο Γιώργος Ζαΐμης, κερδίζουν με το σκάφος «Νηρέας», το χρυσό μετάλλιο στην Ιστιοπλοΐα (κλάση Ντράγκον). Στην Αθήνα τούς επιφυλάσσεται υποδοχή ηρώων.

«Δεκάδες χιλιάδες λαού των Αθηνών και του Πειραιώς επεφύλαξαν χθες θερμήν και εγκάρδιον υποδοχήν εις τον Διάδοχο – Ολυμπιονίκην και τους συναθλητάς του κ.κ. Ζαΐμην και Εσκιτζόγλου οι οποίοι επέστρεψαν εκ Ρώμης εις Αθήνας».

Το φαινόμενο Τζον Κένεντι

Στις 8 Νοεμβρίου του 1960, ο Τζον Κένεντι, ένας νέος και μέχρι πριν μερικό διάστημα, όχι ιδιαίτερα γνωστός πολιτικός, εκλέγεται πρόεδρος των ΗΠΑ, επικρατώντας του Ρόμπερτ Νίξον σε μία εκλογική αναμέτρηση κατά την οποία καταγράφηκε μία από τις μικρότερες διαφορές ψήφων στην ιστορία των αμερικανικών εκλογών.

Ο Κένεντι, που έφερνε την ορμή του νέου και του «φρέσκου» στην αμερικανική πολιτική σκηνή εξελίχθηκε, και λόγω του ότι αντιλήφθηκε πριν από όλους τη δύναμη που θα ασκούσε στις μάζες η τηλεοπτική εικόνα, σε έναν εξαιρετικά δημοφιλή ηγέτη.

Κατά τραγική ειρωνεία τρία χρόνια αργότερα, η δολοφονία του θα καταγραφεί από τις τηλεοπτικές κάμερες καρέ – καρέ, δημιουργώντας ένα από τα πιο χαρακτηριστικά βιντεοσκοπημένα πλάνα της δεκαετίας του ’60 και ολόκληρου του 20ου αιώνα.