Ο αδυσώπητος χρόνος αφήνει ανεξίτηλα τα σημάδια του στο ανθρώπινο σώμα. Η σωματική αδυναμία και η «ελεύθερη πτώση» του ανοσοποιητικού συστήματος αποτελούν δύο από τα κύρια χαρακτηριστικά που όλοι εμφανίζουμε εξαιτίας της γήρανσης. Πώς θα σας φαινόταν όμως αν ένα «κυτταρικό αλεξίπτωτο» μπορούσε να μας σώσει από αυτή την… ελεύθερη πτώση της ανημποριάς στις μεγάλες ηλικίες;

Αυτό υπόσχεται μια νέα μελέτη ερευνητών από το Τμήμα Βιοϊατρικής Ερευνας και το Ινστιτούτο Παθολογίας του Πανεπιστημίου της Βέρνης καθώς και από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βέρνης (Inselspital) στην Ελβετία, η οποία δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην έγκριτη επιθεώρηση «Nature Metabolism». Μια μελέτη που λαμβάνει μεγαλύτερη σημασία την εποχή του κορωνοϊού.

Τα ηωσινόφιλα

Τι πέτυχαν οι ερευνητές, προς το παρόν σε ποντίκια; Οχι μόνο να βάλουν «φρένο» στη σωματική αδυναμία και στην ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά να οδηγήσουν και σε αναστροφή τους. Το «κλειδί» ήταν τα ηωσινόφιλα. Πρόκειται για μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων του ανοσοποιητικού συστήματος (το ποσοστό τους είναι της τάξεως του 2%-4% επί του συνόλου των λευκών αιμοσφαιρίων), τα οποία είναι υπεύθυνα για την καταπολέμηση πολυκύτταρων παρασίτων και ορισμένων λοιμώξεων. Τα κύτταρα αυτά ελέγχουν μηχανισμούς που σχετίζονται με τις αλλεργίες και το άσθμα. Είναι κοκκιοκύτταρα που αναπτύσσονται στον μυελό των οστών προτού «μετοικήσουν» στο αίμα.

Εδώ και χρόνια οι επιστήμονες έχουν δει ότι η χρόνια, χαμηλού βαθμού φλεγμονή (με άλλα λόγια η φλεγμονή που «σιγοκαίει» εντός του οργανισμού χωρίς να γίνεται απαραιτήτως αντιληπτή) επιταχύνει τη διαδικασία της γήρανσης. Τώρα η ομάδα των ερευνητών από τη Βέρνη σε συνεργασία με διεθνή ομάδα επιστημόνων απέδειξε ότι ο σπλαχνικός λιπώδης ιστός – το γνωστό λίπος της κοιλιάς – συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη εμμένουσας χαμηλού βαθμού φλεγμονής μέσω των ηωσινόφιλων.

Συγκεκριμένα οι ερευνητές, υπό τους δρες Μάριο Νότι και Αλεξάντερ Εγκελ, ανέφεραν στο «Nature Metabolism» ότι εντόπισαν στο σπλαχνικό λίπος τόσο ανθρώπων όσο και ποντικών ηωσινόφιλα (τα οποία εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στην κυκλοφορία του αίματος), τα οποία φάνηκε ότι παίζουν καταλυτικό ρόλο στη ρύθμιση της χρόνιας φλεγμονής και κατ’ επέκταση κρίσιμων παραμέτρων της διαδικασίας γήρανσης. Κατάφεραν μάλιστα να δείξουν ότι τα συγκεκριμένα κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναστροφή αυτών των παραμέτρων.

Τα ηωσινόφιλα που «κατοικοεδρεύουν» στο λίπος της κοιλιάς έχουν ως καθήκον να διατηρούν την τοπική ανοσολογική ομοιόσταση. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, ο αριθμός των κυττάρων αυτών στο σπλαχνικό λίπος μειώνεται, ενώ στον αντίποδα ο αριθμός κάποιων άλλων κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που ονομάζονται μακροφάγα και ενισχύουν τις προφλεγμονώδεις διαδικασίες αυξάνεται. Εξαιτίας αυτής της ανισορροπίας μεταξύ των ανοσοκυττάρων της περιοχής, το σπλαχνικό λίπος μετατρέπεται τελικώς σε μια πηγή προφλεγμονωδών μεσολαβητών που συσσωρεύονται συστηματικά όσο τα χρόνια περνούν.

Η ισορροπία

Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης και οι συνεργάτες τους βάλθηκαν λοιπόν να ανακαλύψουν αν θα μπορούσαν να αναστρέψουν τα «δεινά» της γήρανσης επαναφέροντας την ισορροπία των ανοσοκυττάρων στο σπλαχνικό λίπος. «Χρησιμοποιώντας διαφορετικές πειραματικές προσεγγίσεις δείξαμε ότι η μεταφορά ηωσινόφιλων από νεαρά ποντίκια σε ηλικιωμένα ποντίκια εξαφάνισε όχι μόνο την τοπική χρόνια φλεγμονή αλλά και την εμμένουσα φλεγμονή πολλών συστημάτων» εξήγησε στο «Βήμα» ο δρ Εγκελ από το Τμήμα Βιοϊατρικής Ερευνας του Πανεπιστημίου της Βέρνης, που ήταν ο ένας εκ των δύο επικεφαλής της μελέτης και προσέθεσε ότι «παρατηρήσαμε στα πειράματα πως τα ηωσινόφιλα που μεταφέραμε επέλεγαν να «κατοικήσουν» στον λιπώδη ιστό της κοιλιάς». Η προσέγγιση αυτή αποδείχθηκε ότι ήταν σε θέση να κάνει τον οργανισμό των ηλικιωμένων ποντικών να… ξανανιώσει.

Θεραπευτικές οδοί

Είναι βέβαια γνωστό ότι ο δρόμος από τα ποντίκια ως τον… άνθρωπο είναι μακρύς. Ωστόσο, όπως επεσήμανε ο δρ Εγκελ στο ΒΗΜΑ-Science, ήταν σημαντικό το γεγονός ότι η ανισορροπία που παρατηρήθηκε στα ανοσοκύτταρα των ποντικών στο λίπος της κοιλιάς – με τα ηωσινόφιλα να μειώνονται και τα μακροφάγα να αυξάνονται – επιβεβαιώθηκε και σε ανθρώπους. Ετσι το επόμενο βήμα για την ομάδα είναι να διερευνήσει αν η νέα, πολύτιμη γνώση μπορεί να μετατραπεί σε καινούργιες θεραπευτικές οδούς ενάντια στην ανθρώπινη γήρανση και τα όσα αυτή συνεπάγεται για τον οργανισμό. «Μια μελλοντική κατεύθυνση της έρευνάς μας θα είναι η ανάπτυξη στοχευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων για την προαγωγή της υγιούς γήρανσης στους ανθρώπους» κατέληξε ο δρ Εγκελ.

Ελπίδες και για αναστροφή του γήρατος

Τα καινούργια ευρήματα, σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, μαρτυρούν ότι οι βιολογικές διεργασίες που συνδέονται με το γήρας και κατ’ επέκταση οι λειτουργικές βλάβες που εμφανίζονται στον οργανισμό εξαιτίας τους έχουν μεγαλύτερη «πλαστικότητα» από όση νομίζαμε, και έτσι μπορούν πιθανότατα να αναστραφούν.

Ευάλωτη στους ιούς η τρίτη ηλικία

Τα ηλικιωμένα άτομα είναι πιο ευάλωτα σε μολυσματικές νόσους καθώς η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματός τους βρίσκεται σε συνεχή πτωτική πορεία με την πάροδο του χρόνου. Αυτό αποδεικνύεται μεταξύ άλλων κατά τη διάρκεια των επιδημιών εποχικής γρίπης, οπότε τα ηλικιωμένα άτομα αποτελούν την ομάδα που πλήττεται περισσότερο αλλά και σε ό,τι αφορά άλλους ιογενείς εχθρούς όπως ο νέος πανδημικός κορωνοϊός SARS-CoV-2. Είναι χαρακτηριστικό ότι οκτώ στους δέκα θανάτους εξαιτίας της COVID-19 αφορούν άτομα 65 ετών και άνω, σύμφωνα με στοιχεία των Αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC).
Με δεδομένο ότι γενικώς η αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών μειώνεται σημαντικά στα ηλικιωμένα άτομα, αυτά μένουν ιδιαιτέρως απροστάτευτα απέναντι στα παθογόνα και εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά θνητότητας. Επιπροσθέτως τα ηλικιωμένα άτομα παρουσιάζουν συχνά γενικότερη σωματική αδυναμία, η οποία επηρεάζει την ποιότητα ζωής τους. Παρότι το μέσο προσδόκιμο ζωής συνεχίζει να αυξάνεται, η πιο μακρά ζωή συνήθως συνεπάγεται ζωή με αυξημένα προβλήματα υγείας.