Σε μια θεμελιωδώς δημοκρατική κοινωνία και όπως η γαλλική, δεν εξηγείται εύκολα η τερατωδία του αποκεφαλισμού του καθηγητή από τον 18χρονο. Ούτε ο ισλαμοφασισμός αρκεί για να ερμηνεύσει κανείς τη θηριωδία. Οπως επίσης ανεξήγητο παραμένει το γεγονός ότι πριν από λίγα χρόνια ο ακροδεξιός Σκανδιναβός Μπρέιβικ δολοφόνησε τα παιδιά στην κατασκήνωση του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Σχετικά ρυθμισμένες κοινωνίες, με κράτος πρόνοιας, με δομές κοινωνικής στήριξης, σκίζονται από αποτρόπαια εγκλήματα τα οποία στέφονται από μια ιδεολογική επίκληση.

Συχνά στη Δύση (στον τόπο μας πρωτίστως) η πολιτική σκηνή εκτονώνει την αδυναμία ανάλυσης, άρα πρόγνωσης του προβλήματος που θα το ονομάζαμε πολιτιστικό αναφομοίωτο, μαύρη τρύπα, ετεροτοπία κ.λπ., με αλληλοκατηγορίες περί «εθνομηδενιστικής πολυπολιτισμικότητας» και «εθνολαϊκισμού». Εντούτοις το φαινόμενο μιας συμπαγούς και εκτενούς τερατωδίας υπάρχει, ανθεκτικό και ακμαίο. Οι ταξικές συγκρούσεις, η οικονομική κρίση, οι γκετοποιήσεις, οι διακρατικοί ανταγωνισμοί κ.λπ. μοιάζουν μερικοποιημένες και πάντως ανεπαρκείς ως εξηγήσεις.

Τα φασιστικά, τα εγκληματικά ογκογονίδια διεγείρονται, βρίσκουν ιδεολογικούς ξενιστές σε διάφορα σχήματα (θρησκευτικά, πολιτικά, εθνοτικά, αθλητικά κ.λπ.) και σε μια αδιανόητα κατάλληλη συνθήκη εκδηλώνονται ή εκρήγνυνται. Ενυπάρχει, παράγεται ο φασισμός και παροχετεύεται σε διάφορα σχήματα υποδοχής. Ετσι με έναν απίστευτο αναχρονισμό έχουμε μια εκτεταμένη ιδεολογική, πολιτιστική, πολιτική παρενδυσία. Ντύνεται πολλά ενδύματα ο φασισμός και αγκιστρώνεται σε πολλές δομές. Είναι, φαίνεται, ένα ενεργό υπόστρωμα σχηματισμένο και μορφολογικά κινητικό.

Η «σύγκρουση των πολιτισμών», η ενδιαφέρουσα σύλληψη του Samuel Huntington, είναι μάλλον μονομερής. Δέχεται ένα είδος ντετερμινισμού όπου το πολιτισμικό υπόστρωμα, σε μεγάλο βαθμό παραγόμενο από τα παραδοσιακά πολιτισμικά σχήματα, εκβάλλει στη γεωπολιτική. Υποτίθεται, θα αντικαθιστούσε τις καταρρέουσες ή κλονιζόμενες επικράτειες που σχηματίστηκαν κατά τον 20ό αιώνα, αναμορφώθηκαν με τους δύο παγκόσμιους πολέμους και «παγιώθηκαν» κατά τον Ψυχρό Πόλεμο.

Η θεώρηση ως προς την ανάδειξη της πολιτιστικής παραμέτρου είναι δίκαιη, αλλά άδικη και αδύναμη ως προς τις διαιρέσεις και τις συμμαχικές κατανομές που «κατασκευάζει» χάριν ερμηνευτικής (ή πολιτικής) ευκολίας. Νομίζω, υποβαθμίζει το σημαντικό γεγονός ότι παρεμβάλλεται μια σύνθετη κοινωνική και πολιτική κατασκευή, που διαστρέφει, ανακατευθύνει και επινοθεύει τις ενδιάθετες πολιτιστικές ώσεις. Η μεσολάβηση αυτού του πλέγματος (θεσμοί, δομή κράτους, εκλογικά συστήματα, διοικητική διάρθρωση κ.λπ.), αυτής της κατασκευής, εξομοιώνει ή τέμνει χώρες και λαούς, κατά κάποιον τρόπο είναι η πραγματική πολιτιστική προεξάρχουσα και όχι το απλό εργαλείο πολιτιστικής πραγμάτωσης και ισχύος. Η μεσιτεία είναι η πραγματική και ηγεμονική πολιτιστική δομή.

Η ανάγνωση της πραγματικότητας, με βάση θρησκευτικοπολιτισμικές επικράτειες, διαψεύδεται, τουλάχιστον εν μέρει. Οπως επίσης διαψεύδονται και αναλυτές που μεταχειρίζονται τις παραδοσιακές γεωπολιτικές στοιχίσεις. Ολοι βλέπουν με ερμηνευτικό ίλιγγο τη διεθνή και τοπική κινητικότητα, τις μεταβολές συμμαχιών και τους ανακαθορισμούς. Δεν υπάρχουν παραδόσεις και συγχρόνως βρισκόμαστε αιχμάλωτοι μιας αφόρητης παραδοσιοκρατίας. Ισχύουν όλα και τα αντίθετά τους. Και κυρίως, ανά πάσα στιγμή εμφανίζεται ένα τερατώδες ρήγμα.

Οσο βαθαίνει η μαχαιριά, τόσο άτμητη, ρηχή και αντιλειτουργική είναι η θεωρητική της ανάλυση και η πρόγνωση.

Headlines