Πρωτοβουλία game-changer

Οπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση του πλήρους αδιεξόδου στην Αν. Μεσόγειο με την ακραία επιθετικότητα της Τουρκίας, το ερώτημα είναι εάν μπορεί να υπάρξει κάτι, κάποια πρωτοβουλία-κίνηση, που να λειτουργήσει ως game-changer, να αλλάξει δηλαδή όλο το παιχνίδι, χωρίς όμως να βλάψει και τα συμφέροντα της χώρας και χωρίς να είναι ανοιχτή σε παρερμηνείες από την άλλη πλευρά. Σε τέτοιες καταστάσεις αδιεξόδου μόνο μια «κίνηση σοκ» μπορεί να σπάσει τον φαύλο κύκλο της κλιμάκωσης, μια κίνηση που θα φέρνει την άλλη πλευρά σε πραγματικά δύσκολη θέση και που η αντίδρασή της δεν θα μπορούσε να είναι ένα «όχι» ως απάντηση. Η διαπραγματευτική εμπειρία αυτό ακριβώς διδάσκει. Οταν τα πράγματα φτάσουν στο πλήρες αδιέξοδο, «στον κόμπο», απαιτείται η αποφασιστική κίνηση-πρωτοβουλία που θα αλλάξει τις παραμέτρους, τους κανόνες του παιχνιδιού και θα ξεμπλοκάρει τη διαπραγμάτευση. Και οι πρωτοβουλίες καλό είναι να είναι στα ελληνικά χέρια.

Στην τρέχουσα περίπτωση ποια θα μπορούσε επομένως να είναι η game-changer κίνηση-πρωτοβουλία για να σπάσει ο φαύλος κύκλος; Η Τουρκία δικαιολογεί την επιθετικότητά της με το επιχείρημα (προσχηματικό ίσως αλλά πάντως υπαρκτό) ότι η Ελλάδα αρνείται τον διάλογο πάνω στο σύνολο της ατζέντας των ελληνοτουρκικών διαφορών. Περιορίζει το αντικείμενό του  στην οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Ούτε καν την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων (ως δικαίωμα άσκησης κυριαρχίας, έστω κι αν δεν μπορεί πρακτικά να το ασκήσει, αν και με τη Αλβανία πάμε στη Χάγη για όλες τις θαλάσσιες ζώνες).

Αλλά η Ελλάδα θα μπορούσε να εξουδετερώσει το επιχείρημα αυτό πλήρως (to call Turey’s bluff) αποδεχόμενη – την κατάλληλη στιγμή – ως «κίνηση ματ» διερευνητικό διάλογο εφ’ όλης της ύλης, για όλα τα θέματα. Τονίζω για τον διάλογο και όχι την τυπική διαπραγμάτευση που είναι εντελώς άλλη διαδικασία. Και να δούμε τότε τι θα κάνει η Αγκυρα. Βεβαίως «διάλογος εφ’ όλης της ύλης» είναι ανάθεμα για ορισμένους. Αλλά εδώ οδηγός θα πρέπει να είναι η σκέψη του Κ. Καραμανλή (του πρεσβύτερου) ο οποίος χαρακτήριζε ως «παραδοξολογία» τη θέση ότι δεν συζητούμε όλα τα ζητήματα με τους Τούρκους. «Δεν δύνασθε να αγνοήσετε την ύπαρξη του προβλήματος» έλεγε. Συγκεκριμένα, σε μια συζήτηση στη Βουλή στις 16 Μαρτίου 1978 ακριβώς πάνω στο θέμα «Τι συζητούμε με την Τουρκία», τόνισε:

«Κύριοι βουλευταί, τη διένεξη, κάθε διένεξη, μπορεί να τη δημιουργήση οποιοσδήποτε διαφωνών μαζί σας, αμφισβητών το δίκιο σας και επιθυμών να σας αδικήση. Από τη στιγμή αυτή δημιουργείται πρόβλημα, το οποίο δεν μπορείτε να αγνοήσετε. Είστε υποχρεωμένος να το αντιμετωπίσετε. Αλλο θέμα είναι με ποιο τρόπο θα το αντιμετωπίσετε. Αλλά δεν δύνασθε να αγνοήσετε την ύπαρξη του προβλήματος» (Κ. Καραμανλής, Αρχείο, τ. 10, σελ. 145).

Μια τέτοια κίνηση θα μπορέσει να αλλάξει «τα δεδομένα» και να οδηγήσει τελικά στον διερευνητικό διάλογο. Αν όχι, και πάλι στριμώχνει την Τουρκία εξουδετερώνοντας πλήρως την επιχειρηματολογία της. Και η Ελλάδα δεν έχει να φοβάται τίποτα. Διαθέτει τα μέσα και ανθρώπινο δυναμικό για να προστατεύσει τα συμφέροντά της. Μια τέτοια κίνηση θα ερμηνευθεί πιθανότατα ως υποχώρηση της Αθήνας στις πιέσεις της Αγκυρας. Θυμάμαι όμως τον μέγιστο από τους έλληνες διπλωμάτες, τον αείμνηστο Β. Θεοδωρόπουλο, ο οποίος μου έλεγε «φοβόμαστε την κατηγορία της υποχωρητικότητας και τη χρησιμοποιούμε ως άλλοθι για να μην κάνουμε το σωστό…».

(Τέλος, ας πάμε στον διάλογο εφ’ όλης της ύλης με δική μας πρωτοβουλία πριν οδηγηθούμε σ’ αυτόν εκόντες άκοντες.)

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ