Έπος του ’40 : Η απάντηση της ελληνικής διανόησης στο ιταμό ιταλικό τελεσίγραφο

Είναι δύο εβδομάδες τώρα που μ’ ένα τελεσίγραφο, μοναδικό στα διπλωματικά χρονικά των εθνών, για το περιεχόμενο, την ώρα και τον τρόπο που το παρουσίασε, η Ιταλία κάλεσε την Ελ­λάδα να της παραδώσει τα εδάφη της, να αρνηθεί την ελευθερία της και να κατασπιλώσει την τιμή της.

Οι Έλληνες δώσαμε, στην ιταμή αυτή αξίωση της φασιστι­κής βίας, την απάντηση που επέβαλαν τριών χιλιάδων ετών πα­ραδόσεις, χαραγμένες βαθιά στην ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής μας γης, με το αίμα των μεγα­λυτέρων ηρώων της ανθρώπινης ιστορίας. Κι αυτή τη στιγμή, κοντά στο ρεύμα του Θυάμιδος και στις χιονισμένες πλαγιές της Πίνδου και των μακεδονικών βουνών, πολεμούμε, τις περισσότε­ρες φορές με τη λόγχη, αποφασισμένοι να νικήσουμε ή να πεθάνουμε μέχρις ενός.

Σ’ αυτόν τον άνισο και σκληρότατο, αλλά και πεισματώδη αγώ­να, που κάνει τον λυσσασμένο επιδρομέα να ξεσπάζει κατά των γυ­ναικών, των γερόντων και των παιδιών, να καίει, να σκοτώνει, ν’ ακρωτηριάζει, να διαμελίζει τους πληθυσμούς στις ανοχύρωτες κι άμαχες πόλεις μας και στα ειρηνικά χωριά μας, έχουμε το αίσθημα ότι δεν υπερασπιζόμαστε δική μας μόνον υπόθεση. Ότι αγωνιζόμεθα για τη σωτηρία όλων εκείνων των υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευμα­τικό και ηθικό πολιτισμό, την πολύτιμη παρακαταθή­κη που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι δοξασμένοι μας πρόγονοι και που σήμερα βλέπουμε να απειλούνται από το κύμα της βαρβαρότητος και της βίας. Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σε εμάς τους Έλληνες διανοουμένους, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν’ απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του κόσμου, για να ζητήσουμε όχι την υλική, αλλά την ηθική βοήθειά τους. Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάσταση των συνειδήσεων, την εργασία, το κήρυγμα, την άμεση επίδραση, παν­τού όπου είναι δυνατόν, την άγρυπνη παρακολούθηση και την ε­νέργεια για έναν καινούριο πνευματικό Μαραθώνα, που θα απαλ­λάξει τα δυναστευόμενα έθνη από τη φοβέρα της πιο μαύρης σκλαβιάς που είδε ποτέ ο κόσμος. Όταν μια τέτοια επανάσταση συντελεσθεί, η Νίκη θα στεφανώσει το μέτωπο και του τελευταί­ου, του πιο ταπεινού εργάτη.

Με τη μεγάλη και σταθερή αυτή ελπίδα, σας στέλνουμε τον πιο αδελφικό μας χαιρετισμό.

Κωστής Παλαμάς, Σπύρος Μελάς, Άγγελος Σικελιανός, Γεώργιος Δροσίνης, Σωτήριος Σκίπης, Δημήτριος Μητρόπουλος, Κ. Δημητριάδης, Νικόλαος Βέης, Κ. Παρθένης, Ιωάννης Γρυπάρης, Γιάννης Βλαχογιάννης, Στράτης Μυριβήλης, Κώστας Ουράνης, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, Αρίστος Καμπάνης.

Αυτό ήταν το κείμενο της εκκλήσεως που απηύθυναν έλληνες διανοούμενοι προς τους συναδέλφους τους ανά την υφήλιο δύο μόλις εβδομάδες μετά το ιταμό ιταλικό τελεσίγραφο της 28ης Οκτωβρίου 1940 και την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου.

Η έκκληση των σπουδαίων αυτών ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, στην οποία συμπυκνώνεται η πεμπτουσία του Έπους του ’40, δημοσιεύτηκε στις 10 Νοεμβρίου 1940.