Χαράλαμπος Κατσιμήτρος : Ήρωας του Καλπακίου ή προδότης;

Είναι γνωστόν ότι κατά τας πολεμικάς επιχειρήσεις πρυτανεύει και δεσπόζει όλων των λοιπών παραγόντων ο παράγων «ηθικαί δυνάμεις».

Τούτο επιβεβαιούται πάντοτε διά μέσου των αιώνων κατά τους διαφόρους πολέμους, καθ’ ους στρατοί εμπνεόμενοι και εμφορούμενοι υπό ακμαίων ηθικών δυνάμεων αντιμετώπισαν νικηφόρως ισχυροτέρους και πολυαριθμοτέρους αντιπάλους.

Ιδιαιτέρως διά την ημετέραν μακράν και ένδοξον πολεμικήν ιστορίαν μας, κυραρχεί πάντοτε κατά τους αγώνας του Έθνους ο πρωταρχικός ούτος παράγων «ηθικαί δυνάμεις», όστις έστεψε με νίκας τα όπλα μας, καίτοι κατά κανόνα ηγωνίσθημεν εναντίον ισχυροτέρων αντιπάλων.

Ο παλαιότερος «Κανονισμός εκπαιδεύσεως του πεζικού διά τον αγώνα» αναγράφει τη πρώτη αυτού σελίδι και ως πρωμετωπίδα του όλου περιεχομένου τα εξής όσον αφορά τας ηθικάς του στρατεύματος αρετάς:

«Αι ηθικαί δυνάμεις εμψυχούσι την χρήσιν των υλικών μέσων επί του πεδίου της μάχης, κυριαρχούσι των αποφάσεων του ηγήτορος και εμπνέουσι τας ενδοξωτέρας και ευγενεστέρας πράξεις αυταπαρνήσεως και αυτοθυσίας».

Το δόγμα τούτο θα ισχύει πάντοτε και εις τους μελλοντικούς αγώνας, οιανδήποτε εξέλιξιν και αν έχη ο οπλισμός και οιαιδήποτε και αν είναι αι μέθοδοι του αγώνος, αίτινες μεταβάλλονται με την πρόοδον των εφευρέσεων και τεχνικών τελειοποιήσεων.

Υπάρχουσιν όμως αρχαί τινές του πολέμου, αι οποίαι παρέμειναν σταθεραί και αναλλοίωτοι διά μέσου των αιώνων και θα παραμείνουν αμετάβλητοι και εις το μέλλον, αρχαί βασικαί και ακατάλυτοι, αι οποίαι πάντοτε θα ρυθμίζωσι τας αποφάσεις των ηγητόρων και θα ενασκώσι τυραννικήν ούτως ειπείν επίδρασιν επί των σκέψεών των εν τη λήψει των αποφάσεων.

Ταύτα πάντα έχων υπόψη του και υπό των σκέψεων τούτων αγόμενος ο υπεύθυνος Διοικητής της Μεραρχίας κατέβαλε πάσαν προσπάθειαν και ειργάσθη πάση δυνάμει διά την διατήρησιν και εξύψωσιν των ηθικών δυνάμεων των υπό τας διαταγάς του μαχητών, οίτινες επρόκειτο να αγωνισθώσιν ένα αγώνα άνισον, εναντίον υπερτέρου υλικώς και αριθμητικώς αντιπάλου, αλλά τον ευγενέστερον και υψηλότερον αγώνα «υπέρ βωμών και εστιών».

Εξέδωκεν επανειλημμένως διαταγάς προς τας μονάδας, τονίζων την ουσιώδη σημασίαν του παράγοντος των ηθικών δυνάμεων και την καλλιέργειαν και ανάπτυξιν αυτού.

Αλλ’ επειδή αι διαταγαί κατά κανόνα αποτελούσιν άψυχον και νεκρόν γράμμα, μη δυνάμεναι να επιδράσωσιν αμέσως εις την ψυχήν των ανδρών, ο Διοικητής της Μεραρχίας, έχων εξ ιδιοσυγκρασίας, εκτός υπηρεσιακής υποχρεώσεως, την έξιν να συναναστρέφηται όσον το δυνατόν συχνότερον μετά των ανδρών των μονάδων και να συνομιλή απ’ ευθείας μετ’ αυτών, διά να γνωρίση, να μελετήση, να επικοινωνήση με τας ψυχάς αυτών, να διαγνώση τας μυχίας αυτών σκέψεις και να ακούση τον πατριωτικόν παλμόν της καρδίας των, επισκέπτετο συχνάκις τας μονάδας και αυτοπροσώπως ωμίλει προς τους άνδρας, διά την ανάπτυξιν του επιθετικού αυτών πνεύματος και την ενίσχυσιν των ηθικών αυτών δυνάμεων.

Ανέφερε εις τας ομιλίας του ταύτας τα ένδοξα κατορθώματα των προγόνων μας από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς και εκάλει αυτούς να φανώσι αντάξιοι αυτών, αγωνιζόμενοι και ούτοι υπέρ της ελευθερίας της Πατρίδος.

Ιδιαιτέρως δε εις τους εξ Ηπείρου καταγομένους οπλίτας, οι οποίοι απετέλουν τα 4/5 της δυνάμεως της Μεραρχίας, υπέμνησεν ότι ο αγών τον οποίον πρόκειται να διεξαγάγωμεν και όστις δι’ όλους είναι «Αγών υπέρ βωμών και εστιών» δι’ αυτούς ειδικώς αποτελεί ουχί σχήμα λόγου αλλά κυριολεξίαν.

Διότι πράγματι θα αγωνισθώσιν διά τα χωρία των, διά τα κτήματά των, διά τας οικίας των, διά τους γονείς και τα τέκνα των και τας οικογενείας των εν γένει.

Κατέστησε σαφώς γνωστόν εις αυτούς ότι δεν πρέπει να πτοούμεθα ούτε να ανησυχώμεν σοβαρώς από την ισχυράν εχθρικήν αεροπορίαν, διότι τα εδάφη επί των οποίων θα αγωνισθώμεν είναι ορεινά και κεκαλυμμένα κατά το πλείστον υπό πυκνών δασών και θάμνων, τα οποία θα μας καλύπτωσιν εν πλήρει ασφαλεία.

Αφ’ ετέρου έχομεν κατασκευάσει ασφαλή σκέπαστρα επί της γραμμής μάχης, ένθα θα ευρισκώμεθα εν απολύτω ασφαλεία, κατά τον βομβαρδισμόν των αεροπλάνων και την βολήν του πυροβολικού του εχθρού.

Διά τα άρματα μάχης του εχθρού εξήγησε λεπτομερώς και σαφώς εις τους άνδρας ότι ταύτα μόνον εις πεδινόν έδαφος είναι δυνατόν να δράσωσιν, ημείς όμως θα ευρισκόμεθα εις ορεινάς θέσεις κατά το πλείστον απροσίτους εις αυτά.

Όπου δε υπάρχουσι πεδιναί διαβάσεις, έχομεν υπονομεύσει το έδαφος, έχομεν ανεγείρει ανυπέρβλητα φράγματα και έχομεν κατασκευάσει βαθείας και πλατείας τάφρους αδιαβάτους εις αυτά.

Έχομεν συγκεντρώσει εις τας υποχρεωτικάς ταύτας διαβάσεις το πυρ πολλών πυροβόλων πεδινών, ορειβατικών και αντιαρματικών ως και βαρέων πυροβόλων, τα οποία θα δημιουργήσωσιν εκεί αδιάβατον «ζώνην θανάτου».

Είναι δε τα άρματα μάχης δυσκίνητα εκτός των οδών και έχουσιν λίαν περιωρισμένον πεδίον ορατότητος και βολής.

Επομένως δεν πρέπει να τα θεωρούμεν ως επικίνδυνον και αήττητον όπλον του εχθρού, ούτε να πτοούμεθα και να ανησυχώμεν εξ αυτού υπερβαλλόντως.

Ούτε την βολήν του εχθρικού πυροβολικού, ελαφρού και βαρέος, δεν πρέπει να υπολογίζομεν σοβαρώς, δι’ άπαντας τους ανωτέρω λόγους (ορεινού, δασώδους και κεκαλυμμένου και ασφαλών σκεπάστρων).

Εκ παραλλήλου προς τα ανωτέρω, ο Διοικητής της Μεραρχίας, κατά τας επιθεωρήσεις του ταύτας, επέβλεπεν επιμελώς διά την τήρησιν των μέτρων υγείας και καλής διαβιώσεως των ανδρών από απόψεως εγκαταστάσεως αυτών εις τους καταυλισμούς και κατασκηνώσεις.

Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, «Η Ήπειρος προμαχούσα – Η δράση της VIII Μεραρχίας κατά τον πόλεμο 1940-41»

Ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, γόνος αγροτοκτηνοτροφικής οικογένειας και πατέρας ο ίδιος δύο παιδιών, γεννήθηκε στον Κλειτσό Ευρυτανίας το 1886.

Κατετάγη στον Ελληνικό Στρατό ως εθελοντής το 1904 και εισήλθε στη Σχολή Υπαξιωματικών το 1911.

Υπηρέτησε στο Πυροβολικό ως ανθυπασπιστής και έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους των ετών 1912-13, ενώ πολέμησε και στο Μακεδονικό Μέτωπο ως διοικητής λόχου κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Προήχθη σε ταγματάρχη το 1920, ενώ τραυματίστηκε τον Αύγουστο του 1922, κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Κατά τα έτη 1924-25 φοίτησε στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου και κατέστη επιτελικός αξιωματικός.

Το 1937 προήχθη στο βαθμό του υποστρατήγου.

Τον επόμενο χρόνο ανέλαβε τη διοίκηση της VIII Μεραρχίας Πεζικού στην Ήπειρο, με έδρα τα Ιωάννινα.

Ο Κατσιμήτρος οργάνωσε μεθοδικά την αμυντική γραμμή της Ηπείρου, ώστε να αντιμετωπίσει ενδεχόμενη ιταλική επίθεση.

Όταν ξέσπασε ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, τον Οκτώβριο του 1940, οι άνδρες της VIIIης Μεραρχίας, πολεμώντας με απαράμιλλο σθένος και αυτοθυσία υπό τη διοίκηση του Κατσιμήτρου, κατάφεραν να πραγματοποιήσουν έναν άθλο: να υπερασπιστούν επιτυχώς τη γραμμή άμυνας Ελαίας  – Καλαμά και να καθηλώσουν στο Καλπάκι τις σαφώς ισχυρότερες (προπάντων στα άρματα μάχης και στην αεροπορική υποστήριξη) ιταλικές δυνάμεις, που επιχειρούσαν να διεισδύσουν στα ηπειρωτικά εδάφη.

Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα ο Κατσιμήτρος συμμετέσχε στην πρώτη κατοχική κυβέρνηση που συγκρότησε ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου (30 Απριλίου 1941), διατελώντας υπουργός Εργασίας και προσωρινώς Γεωργίας.

Το Σεπτέμβριο του 1941 ο Κατσιμήτρος υπέβαλε την παραίτησή του.

Μετά το τέλος του πολέμου, κι αφού πρώτα συνελήφθη δύο φορές από άνδρες του ΕΛΑΣ (στα τέλη του 1944), ο Κατσιμήτρος καταδικάστηκε το Μάιο του 1945 ως δωσίλογος σε ποινή καθείρξεως 5,5 ετών εξαιτίας του ότι συνεργάστηκε με τους κατακτητές και διευκόλυνε τις κατοχικές δυνάμεις.

Πέραν τούτου, ο Κατσιμήτρος αποπέμφθηκε από το στράτευμα, ενώ παράλληλα εξέπεσε του βαθμού του.

Τον Οκτώβριο του 1949, κατόπιν διατάγματος του βασιλιά Παύλου, ο Κατσιμήτρος αποφυλακίστηκε, καθώς του χαρίστηκε το υπόλοιπο της ποινής του.

Το 1953 ο Κατσιμήτρος αποκαταστάθηκε στο προηγούμενο αξίωμά του και προήχθη στο βαθμό του αντιστρατήγου.

Ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος απεβίωσε στην Αθήνα στις 20 Φεβρουαρίου 1962.