Την ανάγκη, εμπάργκο…

Νομίζω ότι σύντομα το εμπάργκο που κήρυξε ο Ταγίπ Ερντογάν στα γαλλικά προϊόντα θα επεκταθεί στα γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, αμερικανικά – και γενικώς σε οτιδήποτε χρειάζεται συνάλλαγμα για να αποκτηθεί αφού σήμερα η τουρκική λίρα έσπασε το «φράγμα των 8»: την ώρα που γράφω, το δολάριο κοστίζει 8,05 λίρες ευρώ  και το ευρώ 9,55. Τον Ιανουάριο, το ευρώ κόστιζε 6,5 λίρες και το δολάριο 6, η λίρα έχει δηλαδή υποτιμηθεί από την αρχή της χρονιάς περισσότερο από 30%. Το «εμπάργκο» είναι στην πραγματικότητα αδυναμία αγοράς προϊόντων σε ξένα νομίσματα που δεν έχουν υποστεί την κατρακύλα της τουρκικής λίρας.

Η χθεσινή ημέρα ήταν συμβολική γιατί για πρώτη φορά το νόμισμα της Τουρκίας που θέλει να γίνει «περιφερειακή υπερδύναμη» σε τεράστια περιφέρεια -από τον Καύκασο ως τον υποσαχάρια Αφρική και από την Κασπία ως την Αδριατική, την «καρδιά» δηλαδή της Βυζαντινής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας- πέρασε το όριο των 8 λιρών ανά δολάριο, ιστορικό αρνητικό ρεκόρ για τον 21ο αιώνα, τουλάχιστον. Και φαίνεται ότι η πτώση θα συνεχιστεί και τα υποχρεωτικά εμπάργκο θα επεκτείνονται. Όλα θα γίνονται δυσκολότερα για την τουρκική οικονομία που θα πρέπει να αποπληρώνει με όλο και περισσότερες λίρες τα δάνεια και τα αγαθά, καταναλωτικά ή κεφαλαιουχικά, που εισάγει.

Φαίνεται πως αφενός τα περίεργα «μουσουλμανικά οικονομικά» στα οποία πιστεύει ο κ. Ερντογάν -μάλλον προσποιείται ότι πιστεύει διότι κάθε πολιτική ισχύος χρειάζεται ιδεολογήματα για να στηριχθεί-, αφετέρου το υψηλότατο κόστος της αυτοκρατορικής του πολιτικής οδηγούν τη χώρα του στη χρεοκοπία. Όχι λόγω επίσημου κρατικού δανεισμού αλλά λόγω του ανεπίσημου των κρατικών τραπεζών και εταιρειών που είχαν ανάγκη τεράστια κεφάλαια για να δημιουργήσουν την υλικοτεχνική υποδομή που είχε ανάγκη η αυτοκρατορική επέκταση.

Οι παλιές αυτοκρατορίες, από την περσική και τις ελληνιστικές ως την βρετανική, επεκτείνονταν φορολογώντας και λαφυραγωγώντας· από τον 20ο αιώνα, έχουν δυσκολέψει αυτά: ο πλούτος δεν είναι πια υλικά αντικείμενα για να τα πάρεις και να τα μεταφέρεις. Εντάξει, οι άτακτοι λαφυραγωγούν ακόμα και τώρα, αλλά τα κράτη πρέπει να έχουν τους πόρους της επεκτατικής πολιτικής τους – με δανεικά, δύσκολα θα τους αποκτήσουν: ποιος τρελός θα δανείζει εσαεί;

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι ηγεμόνες παραιτούνται υποχρεωτικά από τις φιλοδοξίες τους: αν δεν εξουσιάζουν ελέω θεού αλλά έχουν ανάγκη τη λαϊκή νομιμοποίηση, όπως ο την ανάγκη εμπάργκο ποιούμενος Ταγίπ Ερντογάν, τότε η επιθετικότητα αυξάνεται ακριβώς για να αποκτηθεί η νομιμοποίηση. Ίσως λοιπόν τα τεράστια οικονομικά προβλήματα να μην λειτουργήσουν αποτρεπτικά.