«Θάνατος από σπαγγετοποίηση»: Οι τελευταίες στιγμές ενός άστρου που χάνεται σε μαύρη τρύπα

Στο κέντρο ενός μακρινού γαλαξία στον αστερισμό του Ηριδανού, ένα άστρο στο μπόι του Ήλιου είχε την ατυχία να πλησιάσει υπερβολικά μια τερατώδη μαύρη τρύπα. Οι αστρονόμοι μόλις το είδαν να πεθαίνει λόγω του φαινομένου που ονομάζεται σπαγγετοποίηση –και ναι, αυτός είναι ο επίσημος επιστημονικός όρος.

Οτιδήποτε πλησιάζει μια μαύρη τρύπα κινδυνεύει να μετατραπεί σε μακαρόνι λόγω του ακραίου βαρυτικού πεδίου: η πλευρά του αντικειμένου που κοιτάζει προς το κοσμικό τέρας δέχεται πολύ μεγαλύτερη έλξη από την αντίθετη πλευρά, κάτι που παραμορφώνει το αντικείμενο σε σχήμα νήματος που τελικά σπάει.

Αν και ο όρος «σπαγγετοποίηση» είναι απολύτως δόκιμος, το φαινόμενο ονομάζεται επίσης «παλιρροϊκή διατάραξη» (οι παλίρροιες οφείλονται ακριβώς στο γεγονός ότι η πλευρά της Γης που κοιτάζει προς τον Ήλιο ή τη Σελήνη δέχεται ισχυρότερη βαρυτική έλξη από ό,τι η αντίθετη πλευρά).

Η νέα μελέτη που παρουσιάζεται στο Monthly Notices of the Royal Astronomical Society εξετάζει το πλησιέστερο συμβάν παλιρροϊκής διατάραξης που έχει καταγραφεί ως σήμερα, αν και η απόστασή του από τη Γη φτάνει τα 250 εκατομμύρια έτη φωτός.

«Η ιδέα ότι μια τρύπα ‘ρουφάει’ ένα κοντινό άστρο ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία. Κι όμως, αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει στα συμβάντα παλιρροϊκής διατάραξης» σχολιάζει ο Ματ Νίκολ του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Οι αστρονόμοι γνώριζαν ότι η κατάποση υλικού από τη μαύρη τρύπα δημιουργεί ισχυρές λάμψεις: καθώς περιδινίζεται γύρω από τη μελανή οπή, το υλικό τεντώνεται και θερμαίνεται λόγω τριβής, οπότε εκπέμπει ακτινοβολία.  Η ενέργεια αυτή εκπέμπεται σε πίδακες που πηγάζουν από τους πόλους της μαύρης τρύπας, και γίνεται ορατή ως ισχυρή λάμψη για τους παρατηρητές που τυχαίνει να βρεθούν στην πορεία των πιδάκων.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, σύννεφα σκόνης και αερίου γύρω από τη μαύρη τρύπα κρύβουν τη λάμψη από τα τηλεσκόπια στη Γη. Αυτή τη φορά όμως οι ερευνητές ήταν τυχεροί. Η λάμψη έγινε αντιληπτή από επίγεια όργανα και η ερευνητική ομάδα έσπευσε να στρέψει στο συγκεκριμένο σημείο του ουρανού τα ισχυρά τηλεσκόπια VLT και NTT του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) στη Χιλή (ο αστερισμός του Ηριδανού δεν είναι ορατός από το βόρειο ημισφαίριο).

Η ανάλυση αποκαλύπτει ότι τα σύννεφα υλικού που συχνά μπλοκάρουν τη θέα μιας μαύρης τρύπας είναι στην πραγματικότητα απομεινάρια του τελευταίου γεύματός της. «Διαπιστώσαμε ότι, όταν μια μαύρη τρύπα καταβροχθίζει ένα άστρο, μπορεί να εκτοξεύσει μεγάλες ποσότητες υλικού που εμποδίζουν τις παρατηρήσεις» εξηγεί η Σαμάνθα Ότις, επίσης του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ.

Τα ευρήματα, λένε οι ερευνητές, μπορούν να αξιοποιηθούν στο μέλλον για την ερμηνεία κι άλλων συμβάντων παλιρροϊκής διατάραξης.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το άστρο σπαγγετοποιήθηκε από τη μαύρη τρύπα που βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία της. Το θύμα εκτιμάται ότι είχε αρχικά περίπου τη μάζα του Ήλιου, έχασε όμως τη μισή όταν πλησίασε το τέρας.