Ο Διονύσιος Σολωμος στις παραμονές του Αγώνα – Τα νεανικά χρόνια και η Φιλική Εταιρεία

Ύστερα από δέκα χρόνια σπουδών και επαφής με σημαντικές προσωπικότητες του ιταλικού και ευρωπαϊκού πνεύματος στην Ιταλία, ο 20χρονος Διονύσιος Σολωμός επιστρέφει το 1818 στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ζάκυνθο.

Ο Ρόμιλι Τζένκινς, μετέπειτα καθηγητής Μοντέρνας Ελληνικής Ιστορίας στα Πανεπιστήμια Camebridge και King’s College γράφει στο «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» τον Μάρτιο του 1940:

«Το τελευταίο γράμμα που έλαβεν ο Σολωμός πριν αποπλεύση από την Βενετίαν, προήρχετο από τον Ιωσήφ Μοντάνι, αδιόρθωτον πατριώτην και διευθυντήν περιοδικών, με τον οποίον είχε συνδεθή διά διλιάς εις Πανεπιστήμιον

            Στο καλό λοιπόν, αγαπητέ μου Διονύσιε, στο καλό…
            Εσύ τουλάχιστον επιστρέφεις σε μια πατρίδα, η οποία ημπορεί να ονομαστή πατρίς, έστω και αν το όνομα ‘προτεκτοράτον’ δεν είνε παρά επένδυσις της
σκλαβιάς,
            και όμως ο νόμος, τα όπλα, η διοίκησις είνε στα χέρια σας

Ο πατριωτισμός σου θα είνε σεβαστά…ο πατριωτισμός σου θα είνε η υψηλοτέρα σου έμπνευσις…η καλλιτέρα κατάστασις είνε η του ελευθέρου ανθρώπου και σε ζηλεύω πολύ, ενώ συγχρόνως ευχαριστώ τον Θεόν που σου έχει χαρίσει αυτήν την κατάστασιν»

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 6.3.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Έτσι, στα τέλη του 1818, ο Διονύσιος Σολώμος φτάνει στη Ζάκυνθο.

Δέκα χρόνια πριν, όταν έφευγε από την Ζάκυνθο, την άφηνε στα χέρια των Γάλλων. Τώρα, τη βρίσκει υπό την κυριαρχία των Άγγλων χωρίς τις ελευθερίες, τις οποίες ζήλευε ο Μοντάνι στο γράμμα του.

Ο αυταρχικός άγγλος Αρμοστής των Επτανήσων Τόμας Μέτλαντ είχε επιβάλει το απολυταρχικό Σύνταγμα του 1817.

Οι Ζακυνθινοί ευγενείς πάντως συνέχιζαν να ευημερούν.

«Όταν ο Διονύσιος Σολωμός, νέος, ωραίος, λιγνός και γεμάτος χάριν, γοητευτικός, την φωνήν και τους τρόπους, επέστρεψεν εκεί με όλην την κομψότητα που είχεν αποκτήση με δεκαετή παραμονήν εις την Ιταλίαν, η Ζακυνθινή αριστοκρατία ήτο ακόμη εις την ακμήν της. Οι ευγενείς εξακολουθούσαν να αγοράζουν χωράφια και να κτίζουν μέγαρα, εξακολουθούσαν να κανονίζουν τους δυναστικούς γάμους των να πλουτούν από την ευφορίαν της γης και τον μόχθον των χωρικών»

Θα ήταν αδύνατον όμως ο Διονύσιος Σολωμός να ενστερνιστεί έναν τέτοιον τρόπο ζωής.

8.3.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Μένοντας αρχικά στο σπίτι της μητέρας του και εν συνεχεία συγκατοικώντας με τον αδερφό του Δημήτριο στο πατρικό τους αρχοντικό σπίτι, σχημάτισε μια ζωηρή παρέα από επιστήμονες και λογοτέχνες.

«Ο πιο εξαιρετικός αντιπρόσωπος της παρέας, την οποίαν όλο και περισσότερον άρχισεν ο Σολωμός να συναναστρέφεται, ήταν ο δόκτωρ Ταγιαπιέρας. Ο Ταγιαπιέρας είχε ζήση ως σπουδαστής της ιατρικής στο Παρίσι τον καιρόν της Γαλλικής Επαναστάσεως και ήτο φανατικός Ιακωβίνος.

»Στη Ζάκυνθο είχε χορέψη την Καρμανιόλα (σ.σ. χορός της Γαλλικής Επανάστασης) μαζί με τους άνδρας του επαναστατικού στρατεύματος της γαλλικής κατοχής του 1797. Εκτός τούτου είχε χρηματίση ιατρός του περιβόητου Αλή Πασά των Ιωαννίνων»

Ζάκυνθος, η πλατεία του Αγίου Μάρκου, Αntoine Laurent Castellan

Άλλα μέλη της παρέας αυτής ήταν ο ποιητής Γεώργιος Τερτσέτης και συγγραφέας Αντώνιος Μάτεσις, αλλά και ο κόντες Παύλος Μερκάτης.

«Τα συμπόσια που ωργάνωσεν αυτή η συντροφιά παρείχαν διασκεδάσεις πολύ διαφορετικού χαρακτήρος από τας σοβαροφανείς ματαιότητας του αρχοντικού του κόμητος Μερκάτη.

»Το πιοτό έρρεεν αφθόνως, επαναστατικά και σατυρικά τραγούδια εγράφοντο και εψάλλοντο, άθλοι διεπράττοντο παρόμοιοι προς εκείνους, οι οποίοι εις την Αγγλίαν αποτελούν το προνόμιον των νέων φοιτητών των παλαιών πανεπιστημίων και γενικώς η συντροφιά έγινε περιβόητος ανά την πόλιν και εφείλκυε τα λοξά βλέμματα των ευυπολήπτων πολιτών και των αρχών».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 9.3.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Βρισκόμαστε λίγα χρόνια πριν το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και όπως είδαμε εξετάζοντας την προεπαναστατική δράση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, η Φιλική Εταιρεία είχε έντονη δράση και στη Ζάκυνθο.

«Μέλη της Φιλικής Εταιρείας, δίδοντας τον επισημότερον των όρκων και δεσμευόμενα διά των ιερωτέρων χριστιανικών κυρώσεων να μην ησυχάσουν ποτέ έως ότου εκδιωχθή ο Τούρκος και το γένος ελευθερωθή, υπήρχαν εις την Ρωσσίν, τας παραδουναβείους επαρχίας, την Ελλάδα, τας Ιονίους νήσους και αυτήν την Κωνσταντινούπολιν.

»Η νήσος Ζάκυνθος ήτο προθυμότατη να παίξη τον ρόλον της. Φιλικοί εξ’ όλων των κοινωνικών τάξεων ωρκίζοντο πολυάριθμοι: ο ζακυνθίνος κλάδος της Εταιρείας υφίστατο από του 1817 και ετέλει υπό την ηγεσίαν του κόμητος Διονυσίου Ρώμα. Υπάρχει παράδοσις καθ’ ήν τόσον ο Διονύισιος όσον και ο Δημήτριος Σολωμός ήσαν μεμυημένοι, προκειμένου περί του Διονυσίου αναφέρονται μετά βεβαιότητος η εξοχική εκκλησία όπου έδωκε το όρκον και τα ονόματα του κατηχητού και του αναδόχου του»

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 8.3.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Όπως αναφέρεται στα αρχεία του Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, ο Διονύσιος Σολωμός μυήθηκε στη Φιλική από τον Νικόλαο Καλύβα και τον Φραγγίσκο Καρβελλά, ενώ το τελετουργικό της μύησής του έγινε από τον ηρωικό ιερέα Άνθιμο Αργυρόπουλο που ανάμεσα σε δεκάδες νέα μέλη είχε ορκίσει και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

Ο όρκος του Φιλικού, Διονύσιος Τσόκος (1849)

Ο Σολωμός εξάλλου, όπως και οι Τερτσέτης και Μάτεσις, είχε παρακολουθήσει στη Ζάκυνθο τα μαθήματα του επίσης φιλικού Αντώνιου Μαρτελάου.

Οι μήνες περνούν και ο Διονύσιος Σολωμός δένεται όλο και περισσότερο με τον τόπο του και τον ιερό σκοπό της απελευθέρωσής του.

Η αρχική του επιθυμία, το 1818, η παραμονή του στη Ζάκυνθο να είναι προσωρινή όλο και ξεθωριάζει.

Mοίρα του είναι να γίνει ο Εθνικός μας Ποιητής.