Η πανούκλα δεν είχε φτάσει ακόμη στο Στρασβούργο – κι όμως στο κοιμητήριο της πόλης εκείνο το πρωινό του 1349 χιλιάδες άνθρωποι ρίχνονταν ζωντανοί στην πυρά ως υπαίτιοι της φοβερής πανδημίας που συγκλόνιζε την Ευρώπη. Το ένα τέταρτο του πληθυσμού της θα χανόταν μέσα σε τρία χρόνια εξαιτίας της φονικής πανούκλας, ενώ ταυτόχρονα μια παρανοϊκή φήμη θα αφαιρούσε τη ζωή από χιλιάδες άλλους: αόριστες διαδόσεις που είχαν εξαπλωθεί αστραπιαία απέδιδαν την αιτία της πανούκλας στη «μόλυνση των πηγαδιών» κάθε πόλης και χωριού από τους Εβραίους, σε μια πελώρια συνωμοσία με στόχο τον αφανισμό της χριστιανικής Ευρώπης. Και ήταν αυτές οι φήμες που καθοδηγούσαν το φονικό χέρι του όχλου. Αιώνες αργότερα, απαλλαγμένος από τα μεσαιωνικά φαντάσματα, ο Εμιλ Ζολά θα έλεγε πως όταν «η αλήθεια βρίσκεται στον δρόμο, τίποτα δεν την εμποδίζει». Η πεποίθησή του, όμως, προσκρούει ακόμη σε αδιάβατα περάσματα.

Τις ασύλληπτες διαστάσεις που έχουν λάβει οι παγκόσμιες θεωρίες συνωμοσίας αποκάλυψε πριν από λίγες ημέρες η πρωτοφανής επίθεση που πραγματοποίησαν βανδάλοι σε τρία μουσεία του Βερολίνου: Οπως απεδείχθη, στο στόχαστρο των αρνητών του COVID-19 έχει βρεθεί εδώ και μήνες ο περίφημος βωμός της Περγάμου, ο οποίος θεωρείται από κάποιους ο «θρόνος του θεού Βάαλ» και το «αρχηγείο των παγκόσμιων σατανιστών και κορωνοεγκληματιών». Διακινητής των θεωριών είναι ο, γνωστός στη Γερμανία, ακροδεξιός αρνητής των εμβολίων Ατίλα Χίλντμαν, ο οποίος ξεκίνησε να διασπείρει τις φήμες την περασμένη άνοιξη ισχυριζόμενος ότι στο κλειστό – λόγω της καραντίνας – Μουσείο της Περγάμου τελούνται τη νύχτα ακόμη και ανθρωποθυσίες. Θα ήταν απλά γραφικό, αν ο Χίλντμαν δεν είχε 100.000 ακολούθους στο Telegram, οι οποίοι δρουν με βάση τις σκοταδιστικές θεωρίες του…

Αρνητές του COVID-19, αρνητές της κλιματικής αλλαγής, αρνητές του Ολοκαυτώματος, αρνητές του ίδιου του πολιτισμού οδηγούν τον πλανήτη σε δυστοπικές καταστάσεις όπου ακόμη και αριστουργήματα της τέχνης, μέσα στην Ευρώπη, κινδυνεύουν.

Ζημιές σε 70 έργα τέχνης

Οι καταστροφείς προκάλεσαν ζημιές σε 70 έργα τέχνης στο Βερολίνο. Στο στόχαστρό τους βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, πανάρχαιες αιγυπτιακές σαρκοφάγοι, διάσημοι πίνακες, γλυπτά και ο βωμός της Περγάμου που αντιμετωπίζεται από αρκετούς ως το 8ο θαύμα του κόσμου. Το περιστατικό συνέβη στις 3 Οκτωβρίου, όμως έγινε γνωστό μόλις την προηγούμενη εβδομάδα και ήταν, σύμφωνα με την εφημερίδα «Die Zeit», η πιο εκτεταμένη επίθεση κατά της τέχνης στη Γερμανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ηταν, επίσης, το παραθυράκι για να βγει στο φως, μέσω των αστυνομικών ερευνών, μια εξωφρενική ιστορία, άγνωστη στους πολλούς: η ιδέα περί σατανικού βωμού της Περγάμου. Η θεωρία είχε διακινηθεί κατά το παρελθόν από οπαδούς του νεοναζισμού, ενώ εδράζεται σε μια αυθαίρετη ερμηνεία στίχων στην Αποκάλυψη του Ιωάννη. Τους τελευταίους μήνες οι διαδόσεις εντάθηκαν με αφορμή τον κορωνοϊό και την ευάλωτη ψυχολογία της μάζας.

Είναι… σατανιστικό

Τον περασμένο Αύγουστο, με δημόσιες αναρτήσεις του, τις οποίες στη συνέχεια απέσυρε, ο Χίλντμαν αποκαλούσε «σατανιστικό» το μουσείο που φιλοξενεί τον βωμό, αναφέροντας ότι πρέπει να καταστραφεί. Οι ίδιες θεωρίες ήθελαν την Ανγκελα Μέρκελ να τελεί ανθρωποθυσίες εκεί – με την επισήμανση ότι το σπίτι της βρίσκεται απέναντι από το μουσείο – στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συνωμοσίας, με συνένοχο τον Μπιλ Γκέιτς, για την καταστροφή της Γερμανίας. «Γεγονός! Είναι ο θρόνος του Βάαλ» έγραψε θριαμβολογώντας ο Χίλντμαν μετά την επίθεση στον βωμό της Περγάμου κάνοντας λόγο για τον Βάαλ, τον θεό αρχαίων σημιτικών λαών, όπως τον Φοινίκων, τον οποίο κάποιοι ταυτίζουν με τον Σατανά…

Φρένο στην οπισθοδρόμηση

Η Γερμανία διερευνά τις δυνατότητες αντιμετώπισης του φαινομένου μέσω της δικαστικής οδού, ενώ άλλες κοινωνίες προσπαθούν να θωρακιστούν από την οπισθοδρόμηση με διαφορετικές προσεγγίσεις. Το 2014 η Φινλανδία εισήγαγε στα σχολεία της ειδικό μάθημα «κριτικής σκέψης» με σκοπό να βοηθηθούν οι έφηβοι να αναγνωρίζουν ευκολότερα τα fake news, που έχουν πλέον ριζώσει για τα καλά στις ζωές μας. Το εγχείρημα ήταν μάλλον επιτυχές: Σύμφωνα με έρευνα του 2019, οι φινλανδοί μαθητές ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν περισσότερες ψεύτικες ειδήσεις από ό,τι αμερικανοί συνομήλικοί τους.
Αυτό, όμως, δεν αρκεί. Οι θεωρίες συνωμοσίας συνόδευαν ανέκαθεν την ανθρωπότητα.

Σύμφωνα με τον Michael Butter, καθηγητή Ιστορίας του Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Tübingen, «μεταξύ του 17ου αιώνα και της δεκαετίας του 1950 οι θεωρίες αυτές αποτελούσαν έναν αποδεκτό τρόπο κατανόησης του κόσμου – τον 19ο αιώνα πιθανώς για το 90% του πληθυσμού». Το ζήτημα είναι ότι για κάποιους παρέμεινε έτσι: Στον σύγχρονο κόσμο φάνηκε κάποια στιγμή να λαμβάνουν διαστάσεις συλλογικής «ψύχωσης», βρήκαν πολιτική έκφραση και μεταμορφώθηκαν σε δολοφονικές ιδεολογίες. Για όσους σήμερα τολμούν να αφουγκράζονται τα κελεύσματα των καιρών, η περίπτωση του Χίλντμαν δεν είναι αμελητέα. Ο ομοεθνής του –  αλλά ταγμένος στην απέναντι πλευρά της Ιστορίας – Μπέρτολτ Μπρεχτ είχε φροντίσει να προειδοποιήσει: «Πάντα υπάρχουν αρκετοί βλάκες για να σχηματίσουν μια πλειοψηφία». Και η πραγματικότητα τον επιβεβαίωσε

Headlines