Τζουμέρκα : Η γη των Αθαμάνων

Μοιρασμένος ανάμεσα στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία, ο τραχύς ορεινός όγκος των Τζουμέρκων, τμήμα της Κεντρικής Πίνδου, ορίζεται στη μεν ανατολική πλευρά του από τη λεκάνη απορροής του Αχελώου, στη δε δυτική, νότια και βόρεια πλευρά του από τη λεκάνη απορροής του Αράχθου και των παραποτάμων του.

Οι πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης παρουσίας στην κατεξοχήν ορεινή περιοχή των Τζουμέρκων ανάγονται στην Εποχή του Χαλκού. Στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. εγκαθίστανται στα Τζουμέρκα οι Αθαμάνες, απόγονοι του Αθάμαντος, βασιλιά των Μινυών του Ορχομενού Βοιωτίας. Στους Αθαμάνες οφείλεται η ονομασία Αθαμανικά όρη, με την οποία είναι επίσης γνωστό το ορεινό συγκρότημα.

Οι Αθαμάνες, ένα από τα κυριότερα αρχαία ηπειρώτικα φύλα, υπήρξαν επί σειράν αιώνων ποιμένες – νομάδες, που άρχισαν να διαβιώνουν σε οργανωμένους οικισμούς και να υιοθετούν έναν αστικό τρόπο ζωής μόλις τον 5ο-4ο αιώνα π.Χ.

Στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. η Αθαμανία ενσωματώθηκε στο βασίλειο του μεγάλου στρατηλάτη Πύρρου, βασιλιά των Μολοσσών. Κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους (τέλη 3ου και αρχές 2ου αιώνα π.Χ.), όταν την εξουσίαζαν οι βασιλιάδες Θεόδωρος και Αμύνανδρος (ή Αμυνάς), η χώρα των Αθαμάνων γνώρισε περίοδο ακμής.

Ως περιοχή στρατηγικής σημασίας, καθώς ένωνε την Ήπειρο με τη Θεσσαλία και επέτρεπε τον έλεγχο τμήματος της βασικής οδικής αρτηρίας που συνέδεε την Άρτα με τα Τρίκαλα, η Αθαμανία κατέστη ιδιαίτερα σημαντική την εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου.

Επί Τουρκοκρατίας, κατά τη διάρκεια της περιόδου που άρχισε στη συγκεκριμένη περιοχή από τα τέλη του 15ου αιώνα, η χώρα των Αθαμάνων, χάρη στη γεωγραφική θέση της (έλεγχος των περασμάτων της Πίνδου), κατάφερε να αποσπάσει από τον κατακτητή ένα προνομιακό καθεστώς αυτοδιοικήσεως.

Ψηλές κορυφές και επιβλητικές κορυφογραμμές, γραφικά υποαλπικά οροπέδια, χαράδρες με απόκρημνες πλαγιές, δάση και θαμνώδεις εκτάσεις, πολυάριθμοι καταρράκτες και τρεχούμενα νερά συνθέτουν την εικόνα της περιοχής των Τζουμέρκων.

Στη γη των Αθαμάνων υποδέχονται σήμερα τους επισκέπτες χωριά με ξεχωριστό χρώμα, όπως το Βουργαρέλι, το Αθαμάνιο, τα Θεοδώριανα, ο Καταρράκτης, τα Άγναντα, οι Μελισσουργοί, τα Πράμαντα, το Ματσούκι, το Μιχαλίτσι και οι Χουλιαράδες.