Υπηρεσιακός ΥΠΕΞ των ΗΑΕ: «Η Τουρκία έχει μετατραπεί σε φορέα ισλαμιστών και εξτρεμιστών»

Η σημερινή Τουρκία βρίσκεται υπό την επιρροή των Αδελφών Μουσουλμάνων και έχει μετατραπεί σε ένα επιθετικό κράτος που αποτελεί φορέα ισλαμιστών και εξτρεμιστών στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής δηλώνει, στην αποκλειστική συνέντευξη την οποία παραχώρησε στο «Βήμα της Κυριακής», ο Ανουάρ Γκαργκάς.

Ο υπηρεσιακός υπουργός Εξωτερικών (Minister of State for Foreign Affairs) των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (HAE), που κατά πολλούς θεωρείται ο «αρχιτέκτονας» της πρόσφατης συμφωνίας ειρήνης με το Ισραήλ (αν και φυσικά ο ιθύνων νους της στρατηγικής των ΗΑΕ είναι ο ηγέτης του αραβικού κράτους, ο διάσημος σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ), θεωρεί ότι η πολιτικοποίηση της θρησκείας συνιστά μεγάλο κίνδυνο. Ξεκαθαρίζει επίσης ότι οι προοπτικές της διμερούς συνεργασίας με την Ελλάδα τόσο στην οικονομία και στο εμπόριο όσο και στην ασφάλεια είναι μεγάλες και αναπτύσσονται ταχύτατα.

Πρόσφατα υπεγράφη μια ιστορική συμφωνία ομαλοποίησης των σχέσεων των ΗΑΕ με το Ισραήλ. Πώς φθάσατε σε αυτήν και ποιες ήταν οι στιγμές-κλειδιά;

«Η συμφωνία ειρήνης δεν συνέβη εν μια νυκτί και οι δυναμικές που την προκάλεσαν δεν περιορίζονται μεταξύ ΗΑΕ και Ισραήλ. Η περιοχή έχει γίνει μάρτυρας τρομερών αλλαγών τις τελευταίες δεκαετίες και υπάρχει αυξανόμενη αγανάκτηση ότι ορισμένα από τα κύρια εμπόδια για την πρόοδο, συμπεριλαμβανομένης της ισραηλινοπαλαιστινιακής διένεξης, παραμένουν ανεπίλυτα. Οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων ετών δείχνουν ότι η αραβική κοινή γνώμη υποστηρίζει νέες, πραγματιστικές προσεγγίσεις για τη διένεξη αυτή και για την περιφερειακή ανάπτυξη συνολικά. Μετά την πρόσφατη προσπάθεια του Ισραήλ για νέα προσάρτηση παλαιστινιακού εδάφους, είδαμε μια ευκαιρία.

Τον περασμένο Ιούνιο ο πρεσβευτής μας στην Ουάσιγκτον έλαβε το ασυνήθιστο βήμα να απευθυνθεί άμεσα στην ισραηλινή κοινή γνώμη. Μίλησε προς τον ισραηλινό λαό και παρουσίασε μια ξεκάθαρη επιλογή: μεταξύ της προσάρτησης και της συνέχισης της σύγκρουσης ή της ομαλοποίησης των σχέσεων με τα ΗΑΕ, που θα άνοιγε την προοπτική ευρύτερης ενσωμάτωσης και σύνδεσης με τον αραβικό κόσμο. Η απάντηση των Ισραηλινών υπήρξε σαφής, καθώς η αξία της σύνδεσης με τον αραβικό κόσμο είναι μεγαλύτερη από την προσάρτηση. Οι ΗΠΑ αποτέλεσαν κλειδί αυτής της συμφωνίας, ως καταλύτης και εγγυητής των βασικών της αρχών. Οταν αυτή η βασική κατανόηση οριστικοποιήθηκε, τα πράγματα προχώρησαν γρήγορα».

Φαίνεται ότι τα ΗΑΕ, παρά το μικρό τους μέγεθος, έχουν αναπτύξει μια πολύ ενεργητική εξωτερική πολιτική. Ποιοι είναι οι βασικοί πυλώνες και οι στόχοι της;

«Τα ΗΑΕ αναπτύχθηκαν γρήγορα από μια παραδοσιακή εμπορική κοινότητα σε ένα σύγχρονο, δυναμικό και προοδευτικό κράτος. Μπορέσαμε να το κάνουμε αυτό επειδή η ηγεσία μας είχε ένα μακροπρόθεσμο όραμα για την κατεύθυνση που ήθελε να ακολουθήσει η χώρα. Τα συμφέροντά μας βασίζονται στο εμπόριο, στη συνδεσιμότητα και στην καινοτομία, τα οποία εξαρτώνται από ένα περιβάλλον ανοχής και σταθερότητας. Η συμφωνία με το Ισραήλ αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα τόσο του πραγματισμού των ΗΑΕ όσο και του ευρύτερου, μακροπρόθεσμου στρατηγικού οράματος. Ενα άλλο παράδειγμα είναι η προσπάθειά μας να οικοδομήσουμε εγχώρια επιστημονική γνώση και τεχνολογική ικανότητα, στέλνοντας αποστολές στον πλανήτη Αρη και στη Σελήνη».

Παρατηρούμε σήμερα μια κομβική αντιπαλότητα μεταξύ μετριοπαθών και εξτρεμιστών παικτών στους κόλπους του μουσουλμανικού κόσμου. Ποια είναι η άποψή σας για αυτό το ζήτημα;

«Ο πόλεμος, οι οικονομικές δυσκολίες, η ραγδαία κοινωνική αλλαγή, οι εκτοπισμοί και η ανικανότητα επιδίωξης ατομικών ή συλλογικών φιλοδοξιών αποτελούν συνθήκες που δημιουργούν αβεβαιότητα και δυσαρέσκεια. Ως απάντηση, βλέπουμε στον μουσουλμανικό κόσμο μια ανάπτυξη επονομαζόμενων “ισλαμικών” κινημάτων, που εργαλειοποιούν τη θρησκεία ως πολιτικό όπλο. Υπάρχουν πολλοί στην περιοχή που θα ήθελαν να αυξήσουν την ισχύ τους και να επιβάλουν οπισθοδρομικές εξτρεμιστικές απόψεις χρησιμοποιώντας μια λανθασμένη ερμηνεία του Ισλάμ ως μανδύα. Αν και υπάρχουν διαφορές μεταξύ των εξτρεμιστικών ομάδων σε θέματα ιδεολογίας και τακτικής, μοιράζονται βασικούς μακροπρόθεσμους σκοπούς και αλληλοεπηρεάζονται.

Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που η Μουσουλμανική Αδελφότητα λειτουργεί ως οργάνωση-πύλη για την Αλ Κάιντα. Είναι επομένως πολύ δύσκολο να πούμε ότι υπάρχει σαφής και μόνιμη διάκριση μεταξύ τους. Κατόπιν, υπάρχουν κράτη όπως η Τουρκία και το Κατάρ, κυρίως, που παρέχουν ενεργή υποστήριξη σε τέτοιες ομάδες και τις χρησιμοποιούν για να θρέψουν τις περιφερειακές τους φιλοδοξίες για πολιτική ισχύ. Η θέση των ΗΑΕ είναι ότι η θρησκεία δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην πολιτική. Η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία και στο αξιακό μας σύστημα, αλλά δεν θα πρέπει να είναι βάση άσκησης κυβερνητικής πολιτικής σε τομείς όπως η ενέργεια, η ασφάλεια ή η Υγεία.

Οταν η θρησκεία χρησιμοποιείται προς υποστήριξη πολιτικών σκοπών ή για κυβερνητικές πολιτικές, μπορεί να γίνει καύσιμο θρησκευτικού ριζοσπαστισμού. Ακόμα σημαντικότερο, οι κυβερνήσεις πρέπει να είναι ανεκτικές και συμπεριληπτικές όλων των θρησκευτικών πίστεων και να παρέχουν χώρο για διαφορετικές πεποιθήσεις στις κοινωνίες τους. Ενα χαρακτηριστικό των ισλαμικών πολιτικών κινημάτων είναι ότι προωθούν τον αποκλεισμό και όχι την ανεκτικότητα, συχνά με βίαιο τρόπο».

Θα με ενδιέφερε η άποψή σας για τον ρόλο της Τουρκίας τόσο στον ισλαμικό κόσμο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Λιβύη, στη Συρία, στον Κόλπο και στο Κέρας της Αφρικής. Πόσο επικίνδυνη είναι η Τουρκία για την περιφερειακή σταθερότητα;

«Η σημερινή κυβέρνηση του ΑΚΡ καταδεικνύει τις απειλές της πολιτικοποίησης της θρησκείας. Τα τελευταία 10 χρόνια, με την άνοδο της επιρροής και της ιδεολογίας των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Τουρκία, βλέπουμε τη χώρα, υπό τον πρόεδρο Ερντογάν, να έχει μετατραπεί σε ένα επιθετικό κράτος που επιδιώκει να είναι ο σταθερός φορέας των ισλαμιστών και των εξτρεμιστών σε όλη την περιοχή, με βάση μια ασαφή αυτοκρατορική έννοια στην οποία ο πρόεδρος Ερντογάν αναφέρεται ως νεοοθωμανισμό. Αυτή είναι το κίνητρο πίσω από την επέμβαση της Τουρκίας στη Λιβύη και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Τουρκία φέρεται να έχει μεταφέρει 4.000 σύρους μισθοφόρους στο Αζερμπαϊτζάν στη σύγκρουση με την Αρμενία. Απειλεί την κυριαρχία μέσω παραβιάσεων θαλάσσιου και εναέριου χώρου. Η επιρροή της Τουρκίας υπερβάλλεται, αλλά αποτελεί μείζονα αποσταθεροποιητική δύναμη στη Μεσόγειο και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Το εξτρεμιστικό όραμα του προέδρου Ερντογάν για τον μουσουλμανικό κόσμο, εφόσον επιτύχει στην υλοποίησή του, θα οδηγούσε στην κατάρρευση της ανοχής και της συνεργασίας ανάμεσα σε χριστιανούς, μουσουλμάνους, εβραίους και οπαδούς άλλων θρησκειών. Θα δημιουργούσε ένα ακόμα πιο εχθρικό περιβάλλον για την περιοχή και τις γειτονικές της περιοχές, με προφανείς κινδύνους και επιπτώσεις».

Θα μπορούσατε να μας φωτίσετε τις τελευταίες εξελίξεις σε Λιβύη, Κόλπο και Κέρας της Αφρικής; Τι διακυβεύεται σε αυτές τις περιοχές;

«Το ζήτημα του πολιτικού Ισλάμ είναι κρίσιμο για όλες τις περιοχές που αναφέρατε. Η ισλαμική ατζέντα είναι παρούσα και ξεκάθαρη σε όλες. Στη Λιβύη, οι ισλαμιστές και οι ένοπλες ομάδες που έχουν συμμαχήσει μαζί τους κατάφεραν να ελέγξουν τη λιβυκή επανάσταση και να την αποκόψουν από τις λαϊκές της ρίζες. Αυτό έγινε μέσω μαζικής υποστήριξης από την Τουρκία και το Κατάρ. Οι ισλαμιστές διείσδυσαν βαθιά τη δεκαετία του 1990 στο Σουδάν και στο Κέρας της Αφρικής.

Επειτα από 20 χρόνια το ισλαμικό πείραμα στο Σουδάν απέτυχε, αλλά η τουρκική και η καταρινή επιρροή παραμένει ισχυρή στη Σομαλία και μέσω της Al-Islah στην Υεμένη. Η επιθετική επεκτατικότητα του πολιτικού Ισλάμ και η διασπορά διαστρεβλωμένων ερμηνειών του Ισλάμ στην Αφρική και στην περιοχή γενικότερα συνιστούν μείζον πρόβλημα. Ενα από αυτά είναι ότι εξαντλούν την ικανότητά μας να αντιμετωπίσουμε άλλες προκλήσεις, πολιτικές, οικονομικές ή περιβαλλοντικές. Αυτές είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις εξωτερικής πολιτικής που αντιμετωπίζουμε και πρέπει να αντιμετωπίσουμε συλλογικά».

Πολλοί αναλυτές παρουσιάζουν τα ΗΑΕ ως σύγχρονη μουσουλμανική χώρα. Εχετε επενδύσει πολύ σε σύγχρονες τεχνολογίες και στην πυρηνική ενέργεια. Ποιο είναι το μεγάλο σας σχέδιο;

«Ο σημερινός κόσμος αντιμετωπίζει περισσότερες αλλαγές, προκλήσεις, απειλές και ευκαιρίες από ποτέ άλλοτε στην ιστορία του ανθρωπίνου είδους. Αυτό συνιστά μια συλλογική πρόκληση, ανεξάρτητα σε ποια χώρα ζούμε. Εχουμε όμως δεσμευθεί να κάνουμε αυτό που μας αναλογεί. Αυτό σημαίνει να εστιάσουμε στην ανάπτυξη, στην εκπαίδευση, στην τεχνολογική πρόοδο, στην καθαρή ενέργεια, στη διασυνδεσιμότητα και στην ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου. Είμαστε μια μουσουλμανική χώρα και αυτό συνιστά αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς μας, αλλά δεν επιθυμούμε να επιβάλουμε τη θρησκεία μας σε κανέναν. Εργαστήκαμε σκληρά για να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον στη χώρα μας στο οποίο όλες οι θρησκείες είναι ευπρόσδεκτες και στο οποίο η θρησκεία του ενός, όποια κι αν είναι, αποτελεί πηγή έμπνευσης παρά πηγή σύγκρουσης».

«Οι προοπτικές συνεργασίας με την Ελλάδα είναι μεγάλες»

Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και ΗΑΕ διευρύνονται ταχύτατα. Τι πρέπει να αναμένουμε; Ποιοι τομείς υπόσχονται στενότερη συνεργασία στην οικονομία και στην ασφάλεια; Θα βλέπατε μελλοντικά τη συμμετοχή των ΗΠΑ σε περιφερειακά fora, όπως το Φόρουμ για το Αέριο της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), ή τη δημιουργία νέων;

«Τα ΗΑΕ και η Ελλάδα διατηρούν θερμές διπλωματικές σχέσεις από το 1975, λίγα χρόνια μετά την ίδρυση του κράτους μας. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή πολλών εκ των “καυτών σημείων” της περιοχής, καθώς μοιράζεται σύνορα με την Τουρκία και τη Λιβύη. Είναι επίσης αναπόσπαστο μέρος του οικοσυστήματος οικονομίας, πολιτικής και ασφαλείας της Μεσογείου, ενώ παράλληλα είναι μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Τον τελευταίο χρόνο η διμερής συνεργασία μας σε θέματα ασφαλείας έχει αυξηθεί αξιοσημείωτα, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής μας στην κοινή στρατιωτική άσκηση “Ηνίοχος”. Εχουμε περισσότερα κοινά συμφέροντα σε σχέση με το παρελθόν σε τομείς όπως η έρευνα και η ανάπτυξη ενεργειακών πόρων, οι υποδομές, ο χρηματοπιστωτικός τομέας, ο τουρισμός, η ασφάλεια τροφίμων, το εμπόριο. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε το Αμπου Ντάμπι τον Φεβρουάριο του 2020 για επαφές με την Αυτού Υψηλότητα Σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, κατά τις οποίες τα ΗΑΕ και η Ελλάδα ανακοίνωσαν την κοινή φιλοδοξία να προωθήσουν μια Συνολική Στρατηγική Εταιρική Σχέση σε ένα εύρος τομέων.

Εχουν υπογραφεί αρκετά μνημόνια κατανόησης από τότε. Θέλουμε να αυξήσουμε σημαντικά το διμερές εμπόριο για να αντανακλά τη σημασία της εταιρικής μας σχέσης. Από επιστημονική και πολιτισμική πλευρά, διατηρούμε ενεργούς δεσμούς σε θέματα έρευνας, όπως καταδείχθηκε από το Στρατηγικό Φόρουμ του περασμένου Ιουλίου. Τα αποτελέσματα αυτών των συνεργασιών σε γεωργία, τεχνολογία και εκπαίδευση θα παρουσιαστούν στην Dubai Expo2020 που θα πραγματοποιηθεί το 2021. Θεωρούμε τη σταθερότητα και ευημερία στη Μεσόγειο ζωτική για την υγεία του αραβικού κόσμου. Για τον λόγο αυτόν ελπίζουμε να ενισχύσουμε τη διμερή συνεργασία, καθώς και αυτή με άλλες μεσογειακές χώρες, συμπεριλαμβανομένου πλέον του Ισραήλ».