Προεδρικές εκλογές ΗΠΑ : Γιατί είναι τόσο πολύπλοκο και απαρχαιωμένο εκλογικό τους σύστημα

Αν δεν έχει μεγαλώσει ή σπουδάσει στις ΗΠΑ, τότε είναι πολύ πιθανό να μπερδευτείς όταν αποφασίσεις να διαβάσεις για το εκλογικό τους σύστημα.

Κι αυτό όχι μόνο γιατί δεν έχει καμία σχέση με το δικό μας, αλλά γιατί δεν παίζει άμεσο ρόλο ο αριθμός των ψήφων που θα συγκεντρώσει ο υποψήφιος.

Βασικά ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν συγκεντρώνει καν απευθείας τις ψήφους του λαού, καθώς «στη μέση» μπαίνει το γνωστό … Σώμα των Εκλεκτόρων.

Και παρ΄όλο που το σύστημα είχε σκοπό να δώσει δύναμη στα μικρά κράτη των ΗΠΑ, σήμερα αρκετοί το θεωρούν όχι μόνο απαρχαιωμένο, αλλά και αντιδημοκρατικό.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή

Ποιόν ψηφίζουν οι Αμερικανοί στις 3 Νοεμβρίου;

Όταν οι Αμερικανοί θα ξεκινήσουν σε λίγες ώρες να προσέρχονται στις εκλογές δεν θα ψηφίσουν ούτε το Τραμπ, ούτε τον Μπαίντεν, αλλά  μια ομάδα αξιωματούχων που απαρτίζουν το  σώμα εκλεκτόρων.

Αυτό το «σώμα» στη συνέχεια θα επιλέξει τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο.

Το σώμα εκλεκτόρων συνεδριάζει κάθε τέσσερα χρόνια, λίγες εβδομάδες μετά την ημέρα των εκλογών, για να εκτελέσει αυτό το έργο.

Πώς λειτουργεί το Σώμα των Εκλεκτόρων;

Ο αριθμός των εκλεκτόρων από κάθε πολιτεία αντιστοιχεί περίπου στο μέγεθος του πληθυσμού του. Κάθε πολιτεία λαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερους εκλέκτορες όσο και νομοθέτες στο Κογκρέσο των ΗΠΑ (εκπρόσωποι στη Βουλή και γερουσιαστές).

Παραδείγματος χάριν η Καλιφόρνια έχει τους περισσότερους εκλογείς – 55 – ενώ τα πιο αραιοκατοικημένα κράτη όπως η Αλάσκα έχει τουλάχιστον τρεις.

Συνολικά υπάρχουν 538 εκλέκτορες.

Κάθε εκλέκτορας αντιπροσωπεύει μία εκλογική ψήφο και ένας υποψήφιος πρέπει να κερδίσει την πλειοψηφία των ψήφων – 270 ή περισσότερες – για να κερδίσει την προεδρία.

Oι εκλογικές ψήφοι που κατανέμονται σε κάθε κράτος

Σε γενικές γραμμές, τα κράτη απονέμουν όλες τις εκλογικές τους ψηφοφορίες σε όποιον κέρδισε την ψηφοφορία των απλών ψηφοφόρων στην πολιτεία.

Για παράδειγμα, εάν ένας υποψήφιος κερδίσει το 50,1% των ψήφων στο Τέξας, τους απονέμονται και οι 38 εκλογικές ψήφοι του κράτους.

Αυτό με λίγα λόγια σημαίνει πως μπορεί ένας υποψήφιος να γίνει Πρόεδρος των ΗΠΑ ενώ έχει συνολικά λιγότερες ψήφους σε όλη τη χώρα.

Στην πραγματικότητα μάλιστα αυτό έχει συμβεί καθώς δύο από τις πέντε τελευταίες εκλογές κέρδισαν υποψήφιοι που είχαν λιγότερες ψήφους από τον λαό σε σχέση με τους αντιπάλους τους.

Τελευταίο παράδειγμα ήταν το  2016, όταν Ντόναλντ Τραμπ είχε σχεδόν τρία εκατομμύρια λιγότερες ψήφους από τη Χίλαρι Κλίντον, αλλά κέρδισε την προεδρία επειδή το σώμα εκλεκτόρων του έδωσε την πλειοψηφία.

Υπάρχουν μόνο δύο πολιτείες (Μέιν και Νεμπράσκα) που διαιρούν τις ψήφους των εκλογικών σωμάτων τους σύμφωνα με το ποσοστό των ψήφων που λαμβάνει κάθε υποψήφιος.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι προεδρικοί υποψήφιοι στοχεύουν συγκεκριμένα «κράτη ταλάντευσης» – κράτη όπου η ψηφοφορία θα μπορούσε να πάει είτε έτσι, είτε αλλιώς – αντί να προσπαθούν να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερους ψηφοφόρους σε ολόκληρη τη χώρα.

Κάθε πολιτεία που κερδίζει τους πλησιάζει στις 270 ψήφους που χρειάζονται.

Γιατί επελέγη αυτό το πολύπλοκο σύστημα;

Οι Αμερικανοί ιδρυτές, καθώς σχεδίαζαν αρχικά την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, δημιούργησαν θεσμούς οι οποίοι ήταν σε μεγάλο βαθμό μονωμένοι έναντι της κοινής γνώμης και της βούλησης της πλειοψηφίας. Το δικαστικό σώμα είναι μονωμένο έναντι των δημοκρατικών πιέσεων καθώς οι δικαστές διορίζονται από τον Πρόεδρο, ο διορισμός επικυρώνεται από το Κογκρέσο και η θητεία τους είναι ισόβια. Η πρόθεση των ιδρυτών ήταν και το εκτελεστικό σώμα να είναι ομοίως μονωμένο, με τον πρόεδρο να επιλέγεται από ένα εκλεκτορικό σώμα.

Το Σύνταγμα δεν προσδιόρισε τον τρόπο επιλογής των μελών του εκλεκτορικού σώματος, και στην πρώιμη ιστορία των ΗΠΑ ο συνηθέστερος τρόπος ήταν οι προεδρικοί εκλέκτορες να επιλέγονται από τους πολιτειακούς νομοθέτες. Οι ιδρυτές οραματίστηκαν το εκλεκτορικό σώμα ως μια επιτροπή για την επιλογή του προέδρου, απομονώνοντας την επιλογή του Προέδρου από την άμεση απόφαση των πολιτών.

Με πιο απλά λόγια όταν το σύνταγμα των ΗΠΑ καταρτίστηκε το 1787, η ψηφοφορία του λαού για την εκλογή προέδρου ήταν πρακτικά αδύνατη.

Το μέγεθος της χώρας και η δυσκολία επικοινωνίας ήταν οι βασικότεροι λόγοι αυτή της αδύνατης ψηφοφορίας.

Με το σώμα των εκλεκτόρων ουσιαστικά τα  μικρότερα κράτη ευνοήθηκαν από  το σύστημα καθώς τους έδωσε περισσότερη φωνή για την απόφαση του προέδρου.

Τότε μάλιστα το σώμα εκλεκτόρων ευνοήθηκε επίσης από τις νότιες πολιτείες, όπου οι σκλάβοι αποτελούσαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Παρόλο που οι σκλάβοι δεν ψήφισαν, μετρήθηκαν στην απογραφή των ΗΠΑ (ως τα τρία πέμπτα ενός ατόμου).

Δεδομένου ότι ο αριθμός των εκλογικών ψήφων καθορίστηκε από το μέγεθος του πληθυσμού ενός κράτους, τα νότια κράτη είχαν μεγαλύτερη επιρροή στην εκλογή προέδρου απ ‘ό, τι θα τους έδινε μια άμεση ψήφος κοινού.

Πρέπει οι εκλέκτορες να ψηφίσουν τον υποψήφιο που κέρδισε;

Οι εκλέκτορες σχεδόν πάντα ψηφίζουν τον υποψήφιο που κερδίζει τις περισσότερες ψήφους στην πολιτεία τους.

Εάν ένας εκλέκτορας καταψηφίσει την προεδρική επιλογή του κράτους τους, ονομάζονται «προδότες».

Το 2016, επτά ψήφοι των σωμάτων εκλεκτόρων επιλέχθηκαν με αυτόν τον τρόπο, αλλά κανένα αποτέλεσμα δεν άλλαξε από «προδότες» εκλέκτορες.

Τι συμβαίνει εάν κανένας υποψήφιος δεν έχει πλειοψηφία;

Τότε η απόφαση για τον πρόεδρο λαμβάνεται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων.

Αυτό συνέβη μόνο μία φορά, όταν το 1824 τέσσερις υποψήφιοι διαίρεσαν την ψήφο των εκλεκτόρων, χωρίς να δίνεται σε κάποιον από αυτούς η πλειοψηφία.

Με δύο κόμματα να κυριαρχούν στο αμερικανικό σύστημα, αυτό είναι απίθανο να συμβεί σήμερα.

Το βασικό μειονέκτημα του συστήματος

Οι συντάκτες του Συντάγματος του 1787 απέρριψαν ως λύση την εκλογή του προέδρου από το Κογκρέσο επικαλούμενοι την αρχή διάκρισης των εξουσιών.

Κι αυτό γιατί τότε τα πολιτικά κόμματα θεωρούνταν ύποπτα και η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας επίφοβη, γιατί οι μεγάλες σε πληθυσμό πολιτείες θα ηγεμόνευαν πολιτικά τις μικρότερες.

Η αρχική ιδέα ήταν ότι το Σώμα των Εκλεκτόρων θα απαρτιζόταν μόνο από τους επιφανείς πολίτες τού κάθε συστατικού κράτους της Ομοσπονδίας.

Αυτό θεωρείται ουσιαστικά σήμερα το μεγαλύτερο μειονέκτημα του συστήματος, γιατί ο πρόεδρος δεν εκλέγεται από το λαό, αλλά από τους «επιφανείς πολίτες» που είναι οι εκλέκτορες.

Έτσο ο πρόεδρος δεν χρειάζεται να έχει συγκεντρώσει την πλειοψηφία της λαϊκής ψήφου. Με αυτό το σύστημα ο Αλ Γκρο το 2000, αν και συγκέντρωσε μισό εκατομμύριο περισσότερες ψήφους από τον Μπους, εντούτοις δεν έγινε πρόεδρος, αλλά έγινε ο Μπους. Το ίδιο έγινε και το 2016. Ενώ η Κλίντον συγκέντρωσε κοντά δύο εκατομμύρια περισσότερες ψήφους από τον Τραμπ, αλλά ο Τραμπ έγινε πρόεδρος.

Με λίγα λόγια:

• Η Αμερική έχει ένα περίεργο εκλογικό σύστημα, έμμεσης ουσιαστικά ψηφοφορίας
• Στις ΗΠΑ οι πολίτες ουσιαστικά δεν ψηφίζουν άμεσα για πρόεδρο
• Ψηφίζουν εκλέκτορες, που με τη σειρά τους θα ψηφίσουν για πρόεδρο,
• Στη μόνη Πολιτεία που ψηφίζουν άμεσα για πρόεδρο είναι στο Κολοράντο.
• Πρόεδρος των ΗΠΑ (εν προκειμένω Τζο Μπάιντεν και Τραμπ) θα αναδειχθεί εκείνος που θα συγκεντρώσει τις ψήφους τουλάχιστον 270 εκλεκτόρων.
• Οι εκπρόσωποι κάθε Πολιτείας στο Εκλεκτορικό Κολέγιο είναι όσοι και οι εκπρόσωποι που έχει στο Κογκρέσο.
• Κάθε Πολιτεία έχει εγγυημένα τουλάχιστον 3 εκλεκτορικές ψήφους. Δύο για τη Γερουσία και μία για τη Βουλή.
• Σε κάθε απογραφή το Κογκρέσο προσαρμόζει αναλόγως τον αριθμό των εκπροσώπων κάθε Πολιτείας.