Αιθιοπία : Ένα βήμα πριν τον εμφύλιο με την Ερυθραία να απειλεί τον βορρά

Για αρκετές ημέρες η κατάσταση θύμιζε καζάνι που βράζει. Νωρίς το πρωί της 29^ης Οκτωβρίου, ένας στρατηγός του ομοσπονδιακού στρατού της Αιθιοπίας πέταξε στη βόρεια περιοχή Τιγκράι για να αναλάβει τα καθήκοντά του ως υπαρχηγός των δυνάμεων της περιοχής. Δεν του επιτράπηκε η είσοδος. Στο Μεκέλε, την πρωτεύουσα της περιοχής, κυκλοφορούσαν φήμες για κινήματα στρατιωτών στα σύνορα με την περιοχή Αμχάρα και με την Ερυθραία. Σε όλο το Τιγκράι, νεαροί άνδρες είχαν εκπαιδευτεί στη χρήση όπλων και είχαν εξοπλιστεί. Στις 2 Νοεμβρίου, ο πρόεδρος ανακοίνωσε ότι η περιοχή ετοιμάζεται για πόλεμο.

Και ο πόλεμος ίσως έχει ξεκινήσει. Στις 4 Νοεμβρίου, ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας, Άμπιι Αχμέντ, έδωσε εντολή στις δυνάμεις του να ανταποδώσουν το χτύπημα στην, κατά τα λεγόμενά του, «επίθεση» από το κυβερνών κόμμα του Τιγκράι, σε μια ομοσπονδιακή στρατιωτική βάση. «Πέρασαν την κόκκινη γραμμή», δήλωσε. Τα πρώτα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι υπήρξε έντονη ανταλλαγή πυρών γύρω από το Μεκέλε και στα σύνορα με την Αμχάρα. Το ίντερνετ και τα τηλεφωνικά δίκτυα του Τιγκράι έχουν διακοπεί. Ο Άμπιι έχει κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην περιοχή. Σε τηλεοπτικό του διάγγελμα δήλωσε ότι υπήρξαν θύματα στη μάχη, χωρίς να αναφερθεί σε αριθμό νεκρών.

Δεκαετίες εντάσεων

Η τελευταία κλιμάκωση φτάνει μετά από μήνες έντονης σύγκρουσης μεταξύ του Άμπιι και των ηγετών του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου (TPLF) του Τιγκράι, μιας ένοπλης ομάδας που μετατράπηκε σε πολιτικό κόμμα, αφού ηγήθηκε της επανάστασης που ανέτρεψε το Derg, τη μαρξιστική χούντα, το 1991. Έκτοτε, σχεδόν επί τρεις δεκαετίες, το TPLF έπαιρνε τις αποφάσεις στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Αυτό άλλαξε το 2018, με τις μαζικές διαδηλώσεις των Ορόμος, οι οποίοι αποτελούν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αιθιοπίας, που το ανάγκασαν να υποχωρήσει δίνοντας τη θέση του στον Άμπιι.

Η διοίκησή του αντιμετωπίζει το TPLF ως σαμποτέρ της εύθραυστης μετάβασης της Αιθιοπίας προς τη δημοκρατία. Το TPLF, αντιθέτως, πιστεύει πως ο Άμπιι είναι ένας σφετεριστής, αποφασισμένος να καταργήσει το σύνταγμα το οποίο εξασφαλίζει αυτοδιοίκηση στην καθένα από τα εννιά κρατίδια της Αιθιοπίας που διαχωρίζονται στη βάση της εθνότητας – και έχουν ακόμη και δικαίωμα απόσχισης. Όταν η κεντρική κυβέρνηση ανέβαλε τις εθνικές εκλογές λίγους μήνες νωρίτερα, αναφέροντας τον κοροναϊό ως αιτία, το TPLF τον κατηγόρησε ότι επιχειρεί να παρατείνει τη θητεία του.

Κορύφωση της διαμάχης τον Σεπτέμβριο

Η διαμάχη κορυφώθηκε τον Σεπτέμβριο, όταν το Τιγκράι αψήφησε την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και πραγματοποίησε τις δικές του τοπικές εκλογές. Αντί να αποδεχθεί σιωπηρά το αποτέλεσμα, η κεντρική κυβέρνηση το κήρυξε παράνομο. Το ομοσπονδιακό κοινοβούλιο ψήφισε για την απομόνωση των ηγετών του Τιγκράι. Το υπουργείο οικονομικών της Αντίς Αμπέμπα σταμάτησε να δίνει χρήματα στην τοπική κυβέρνηση και ξεκίνησε σχέδια διανομής των κονδυλίων απευθείας στις τοπικές αρχές. Επιπλέον, λέγεται ότι ανέστειλε τις καταβολές επιδομάτων στους φτωχούς χωρικούς και ότι έχει αποτρέψει επενδυτές και ακόμη και κάποιους τουρίστες από το να επισκεφθούν το Μεκέλε.

Το TPLF αναφέρει ότι οι περικοπές των ομοσπονδιακών κονδυλίων αντιστοιχούν σε «κήρυξη πολέμου». Κάλεσε τον Άμπιι να παραιτηθεί και ζήτησε την αντικατάστασή του από μεταβατική κυβέρνηση. Αν και ο πρωθυπουργός έχει αποκλείσει επανειλημμένως μια ένοπλη επέμβαση, το κοινοβούλιο πρόσφατα έδωσε έγκριση σε μια τέτοια κίνηση. Και οι δύο πλευρές έχουν προχωρήσει σε επιδείξεις στρατιωτικής δύναμης. «Αν ο Άμπιι θέλει να πολεμήσουμε για αυτό, θα τον πληρώσουμε με τοίδιο νόμισμα», δήλωσε ο Γκετατσέου Ρέντα, υψηλόβαθμο στέλεχος του TPLF, μιλώντας στον Economist στα τέλη Οκτωβρίου.

Πολυάριθμες σφαγές στην Αιθιοπία

Δεν είναι η μόνη σύγκρουση που μαίνεται αυτή τη στιγμή στο εσωτερικό της Αιθιοπίας. Ο Άμπιι βρίσκεται σε πόλεμο και με ένοπλους αποσχιστές από την περιοχή που κατάγεται και ο ίδιος, την Ορόμια, που είναι και η μεγαλύτερη της χώρας. Δυσκολεύεται να κατευνάσει τις τεράστιες διαδηλώσεις που ξεσπούν εναντίον του, τόσο εκεί όσο και σε άλλες περιοχές. Στη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, έχουν σημειωθεί αρκετές σφαγές, κυρίως κατοίκων της Αμχάρα. Την 1^η Νοεμβρίου, ένοπλοι άνδρες σκότωσαν δεκάδες γυναικόπαιδα στο προαύλιο σχολείου στη δυτική Ορόμια, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία.

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το TPLF πυροδοτεί αυτές τις (πολύ διαφορετικές μεταξύ τους) συγκρούσεις, δίνοντας όπλα και εκπαιδεύοντας οργανώσεις της αντιπολίτευσης, αν και μέχρι στιγμής δεν έχει επιδείξει σχετικές αποδείξεις. Όπως λένε, αυτό νομιμοποιεί και ανάλογες δράσεις εκ μέρους της κυβέρνησης. Στις 2 Νοεμβρίου, σύμμαχοι του Άμπιι στην Αμχάρα τον κάλεσαν να «τελειώσει» το TPLF «άπαξ δια παντός». Το κοινοβούλιο πρότεινε το TPLF να χαρακτηριστεί «τρομοκρατική οργάνωση».

Εξαιρετικά επικίνδυνη σύγκρουση

Ο Άμπιι ίσως ελπίζει να ξαναπάρει τον έλεγχο του Τιγκράι με ένα γρήγορο χτύπημα. Όμως υπάρχουν τρεις παράμετροι που καθιστούν μια σύγκρουση με το TPLF εξαιρετικά επικίνδυνη, σύμφωνα με τον Economist. Πρώτον, το TPLF είναι μακράν η πλέον εξοπλισμένη και ισχυρή αντιπολιτευτική δύναμη της Αιθιοπίας. Αν και οι κάτοικοι του Τιγκράι αποτελούν λιγότερο από το 10% του αιθιοπικού πληθυσμού, οι παραστρατιωτικές οργανώσεις της περιοχής διοικούνται από βετεράνους τόσο της μακροχρόνιας πάλης εναντίον του Derg, όσο και του καταστροφικού πολέμου με την Ερυθραία που διήρκεσε κυρίως από το 1998 έως το 2000. Οι αξιωματούχοι του Τιγκράι που εκδιώχθηκαν από τον Άμπιι από τον ομοσπονδιακό στρατό, λέγεται ότι έχουν επιστρέψει στο Τιγκράι για να εκπαιδεύσουν και να στρατολογήσουν νεοσύλλεκτους. Αν και το σύνταγμα επιτρέπει στην κάθε περιοχή να έχει τις δικές της δυνάμεις ασφαλείας, το γραφείο του πρωθυπουργού έχει κατηγορήσει το TPLF ότι «εξοπλίζει και οργανώνει άτακτες παραστρατιωτικές οργανώσεις» κόντρα στο σύνταγμα.

Επιπλέον, το Τιγκράι είναι η βάση των πιο ισχυρών μονάδων του αιθιοπικού στρατού, με περισσότερους από τους μισούς στρατιώτες της χώρας. Οργανωμένοι στη Βόρεια Διοίκηση, έχουν την εμπειρία του σκληρού πολέμου με την Ερυθραία. Το TPLF πιστεύει ότι μεγάλο μέρος των αξιωματικών και των στρατιωτών της Βόρειας Διοίκησης θα άλλαζαν πλευρά ή θα έκαναν ανταρσία αν ο Άμπιι τους διέταζε να πολεμήσουν εναντίον του Τιγκράι. Στις 4 Νοεμβρίου, η δημόσια τηλόραση του Τιγκράι υποστήριξε ότι πολλοί αξιωματικοί και άλλοι βαθμοί έχουν ήδη αυτομολήσει. Η κυβέρνηση το αρνείται.

Η απειλή της Ερυθραίας

Ο τρίτος παράγοντας είναι η Ερυθραία. Το 2018, ο Άμπιι έδωσε τέλος στον ψυχρό πόλεμο μεταξύ των δύο χωρών, υπογράφοντας συνθήκη ειρήνης με τον γηραιό δικτάτορα της Ερυθραίας, τον Ισαΐας Αφεγουόρκι. Αυτό του χάρισε και το νόμπελ την επόμενη χρονιά. Όμως ο Ισαΐας, η εχθρότητα του οποίου προς το TPLF έχει ιστορία δεκαετιών, δεν έχει δείξει ουσιαστική διάθεση για ειρήνη. Αντιθέτως, έχει αυξήσει τις προσπάθειες ανατροπής των παλιών εχθρών του μέσα από τη βελτίωση της σχέσης του με τον Άμπιι. Στις 31 Οκτωβρίου, η κυβέρνηση της Ερυθραίας ανακοίνωσε ότι το TPLF ήταν «στο νεκροκρέβατό του». Αναφέρθηκε ότι οι στρατιώτες της Ερυθραίας τηρούν προκλητική στάση στα σύνορα των δύο χωρών. «Το Τιγκράι προετοιμάζεται για πόλεμο σε δύο μέτωπα», δήλωσε στον Economist ο Φετσούμ Μπερχάνε, ακτιβιστής από το Τίγκρεϋ.

Και οι δύο πλευρές υποστηρίζουν ότι έχουν κάνει ό,τι μπορούν για να αποφύγουν την κλιμάκωση. «Αυτό που θέλουμε είναι να αποφύγουμε την αιματοχυσία», τόνισε ο Σεγιούμ Μεσφίν, κάτοικος του Τιγκράι και πρώην υπουργός εξωτερικών της Αιθιοπίας. Σημείωσε ότι το TPLF επιθυμεί διάλογο, όμως με όλα τα κόμματα και σε ισότιμη βάση. Το γραφείο του Άμπιι, από την πλευρά του, ισχυρίζεται ότι η κυβέρνηση έχει «ακολουθήσει πολιτική απίστευτης υπομονής» όμως ο πόλεμος δεν μπορεί να αποφευχθεί μόνο με την «καλή θέληση» της μίας πλευράς. Επέμεινε ότι ο στρατός κινείται προς τη «σωτηρία της χώρας και της περιοχής από την αστάθεια». Καθώς και οι δύο πλευρές προσεγγίζουν όλο και περισσότερο στον πόλεμο, ορισμένοι θυμούνται το 1998, όταν Αιθιοπία και Ερυθραία μπήκαν δίχως σκέψη σε μια καταστροφική σύγκρουση.