Τείχος Βερολίνου: Τα γεγονότα και το «ατύχημα» που όδηγησαν στην πτώση

Νοέμβριος 1989. Η ελληνική επικαιρότητα έχει «καταληφθεί» από τις εξελίξεις στο εσωτερικό πολιτικό πεδίο, καθώς οι βουλευτικές εκλόγες της 5ης Νοέμβριου έχουν και πάλι φέρει πρώτο κόμμα τη Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και πάλι όμως χωρίς αυτοδυναμία.

Όσο λοιπόν στην Ελλάδα έχουμε επικεντρώσει όλη μας την προσοχή στον τρόπο που θα σχηματιστεί κυβέρνηση (τελικά είχαμε οικουμενική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ξενοφώντα Ζολώτα), τα βλέμματα ολόκληρου του πλανήτη είναι στραμμένα στη Γερμανία συμβαίνουν κοσμογονικές εξελίξεις.

Το βράδυ της 9ης προς 10η Νοεμβρίου πέφτει το Τείχος του Βερολίνου.

«ΤΑ ΝΕΑ», 11.11.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο δημοσιογράφος Κώστας Γαλανόπουλος έγραφε στα «ΝΕΑ» της 11ης Νοεμβρίου 1989:

«Αν έλεγε κάποιος πριν από δύο τρεις μήνες ότι το Τείχος του Βερολίνου σήμερα δεν θα  υπήρχε πια ουσιαστικά, θα τον θεωρούσαν ανεδαφικό, αδαή της «πολιτικής πραγματικότητας» της Ευρώπης.

»Θα του έλεγαν ότι ένα τέτοιο οικοδόμημα, με βάρος μάλιστα πολιτικό, και με αίμα ακόμη στα θεμέλια και τις κολόνες του, δεν μπορεί βέβαια, ό,τι κι αν συμβεί, να πέσει μέσα σε μια μέρα! Και όμως έγινε.

»Το Τείχος δεν ήταν απλώς το τελευταίο ταμπού στο χωρισμό της Ευρώπης. Μαζί του καταρρέουν – ουαί τοις θυσιασμένοις – θέσεις, απόψεις, ιδέες και πρακτικές που εδώ και σαράντα χρόνια υπήρξαν το πλαίσιο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής ολόκληρης της Ανατολικής Ευρώπης».

Τα «προεόρτια»

Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’80, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ενωσης γ.γ. Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, έχει δώσει στις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας (της στρατιωτικής συμμαχίας των κομμουνιστικών κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης) την ελευθερία να χαράξουν πιο αυτόνομα την εσωτερική και εξωτερική τους πολιτική.

Έτσι, η μία μετά την άλλη άρχιζουν να ανοίγουν τα σύνορά τους προς τη Δύση.

«ΤΑ ΝΕΑ», 6.11.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το βράδυ της Παρασκευής 3ης Νοεμβρίου 1989 «η ανατολικογερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι αποφάσισε να ζητήσει από την Τσεχοσλοβακία να ανοίξει, για ‘μη περιορισμένο χρονικό διάστημα’, τα δυτικά της σύνορα για τους Ανατολικογερμανούς που θέλουν να φύγουν στη Δύση.

Στα σύνορα Τσεχοσλοβακίας – Βαυαρίας δημιουργούνται ουρές χιλιομέτρων.

«ΤΑ ΝΕΑ», 6.11.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το Σάββατο 4 Νοεμβρίου, πάνω από 500.000 Ανατολικογερμανοί διαδηλώνουν ζητώντας εκδημοκρατισμό.

«ΤΑ ΝΕΑ», 6.11.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Πρωτοφανής σε όγκο ήταν η συγκέντρωση που έγινε με πρωτοβουλία επιτροπής διανοουμένων και καλλιτεχνώς, στο Ανατολικό Βερολίνο το Σάββατο. Υπολογίζεται ότι πάνω από μισό εκατομμύριο Ανατολικογερμανοί έλαβαν μέρος σ’ αυτήν. Κυριάρχησαν τα συνθήματα για τον εκδημοκρατισμό, τη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών, την ελευθερία του Τύπου».

«ΤΑ ΝΕΑ», 6.11.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στις 8 Νoεμβρίου, μία ημέρα πριν την πτώση του Τείχους, σύσσωμη η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας, που απαρτίζεται από σκληροπυρηνικά παλαιά μέλη του Πολιτ Μπιρό του Κομμουνιστικού Κόμματος, παραιτείται.

«ΤΑ ΝΕΑ», 8.11.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η απελθούσα κυβέρνηση δήλωσε πως αποχωρεί λόγων των πολυπληθών διαδηλώσεων, ενώ ζήτησε από τους Ανατολικογερμανούς να μην εγκαταλείψουν τη χώρα.

Μία ημέρα μετά, το Τείχος του Βερολίνου θα έπεφτε, μεταφορικά και κυριολεκτικά, από ένα λάθος…

«ΤΑ ΝΕΑ», 10.11.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πώς έπεσε το Τείχος

Για να είμαστε ακριβείς, πριν πέσει το Τείχος του Βερολίνου, πρώτα «άνοιξε».  Άνοιξαν δηλαδή τα φυλάκια που συνέδεαν το Ανατολικό με το Δυτικό Βερολίνο. Κι όλα αυτά έγιναν από ατύχημα.

Την ημέρα εκείνη, 9 Νοεμβρίου, ο Γκίντερν Σαμπόφσκι, μέλος του Πολιτμπιρό του Κομμουνιστικού Κομμάτος της Ανατολικής Γερμανίας, κατά τη διάρκεια μιας συνηθισμένης συνέντευξης Τύπου, ανακοίνωσε καταλάθος ένα σχέδιο νόμου, που δεν είχε ακόμα οριστικοποιηθεί και ήταν σχετικό με αλλαγές στους κανόνες μετεγκατάστασης προσφύγων αλλά και στα δυνατότητα των Ανατολικογερμανών να πραγματοποιούν σύντομα ιδιωτικά ταξίδια.

Ο Γκίντερ Σαμπόφσκι στη συνέντευξη τύπου της 9ης Νοεμβρίου 1989

Ειδικά για τα ιδιωτικά ταξίδια υπήρχαν σοβαρές ενδοκυβερνητικές ενστάσεις και δεν είχε ληφθεί οριστική απόφαση, ο Σασμπόφσκι βρίσκοντας το σχέδιο νόμου μέσα στα χαρτιά του, το ανακοινώνει και αυτό.

Έκπληκτοι οι δημοσιογράφοι ρωτούν: «Πότε τίθεται σε εφαρμογή αυτή η ρύθμιση» και ο Σαμπόφσκι πνιγμένος στην αμηχανία, φυλλομετρώντας τα χαρτιά του, απαντά: «Αυτή η ρύθμιση τίθεται σε εφαρμογή… απ’ όσο ξέρω… αμέσως τίθεται σε εφαρμογή, χωρίς καθυστέρηση».

Τα δυτικά πρακτορεία ειδήσεων μέσα σε λίγα λεπτά και λίγο αργότερα η ίδια η ανατολικογερμανική τηλεόραση αναμεταδίδουν τη δήλωση αυτή.

Οι Ανατολικοβερολινέζοι, ο ένας μετά τον άλλο, βγαίνουν στους δρόμους και κατευθύνονται προς το τείχος.

Εκεί συναντούν τους έκπληκτους συνοριοφύλακες και το προσωπικό ελέγχου διαβατηρίων, Αρχικά καλούν τον κόσμο να φύγει και να απευθυνθεί την επόμενη μέρα στις υπηρεσίες έκδοσης διαβατηρίων.

Πηγή: history.com

Το πλήθος όμως αυξάνεται συνεχώς και αρχίζει να χάνει την υπομονή του. Μπροστά στον κίνδυνο να λιντσαριστούν από τις μάζες τα στελέχη του μεθοριακού φυλακίου Μπόρνχόλμερ Στράσε (Bornholmer Straße) ανοίγει τις πύλες του στις 23:00.

Σύντομα ακολουθούν και άλλα φυλάκια. Οι εικόνες που μεταδίδονται από την τηλεόραση κατεβάζουν κι άλλους Ανατολικοβερολινέζους σε κάθε δρόμο που οδηγεί στο τείχος.

Μέχρι το πρωί της 10ης Νοεμβρίου όλες οι πύλες του τείχους έχουν ανοίξει διάπλατα και οι πολίτες τις περνούν χωρίς κανένα έλεγχο.

Οι κάτοικοι του Δυτικού Βερολίνου δέχτηκαν τους πολίτες της ΛΔΓ με ενθουσιασμό. Οι περισσότερες μπυραρίες στην περιοχή του τείχους κερνάνε άφθονη δωρεάν μπύρα, τα αυτοκίνητα κορνάρουν και άγνωστοι αγκαλιάζονται με αγνώστους.

Μέσα στην ευφορία της βραδιάς, Ανατολικοί και Δυτικοί σκαρφαλώνουν στο τείχος, άλλοι περνούν από την απροσπέλαστη ως τότε Πύλη του Βραδεμβούργου και σε πολλά σημεία ομάδες ανθρώπων, και από τις δύο πλευρές, έχουν αρχίσει να γκρεμίζουν το τείχος με όποιον τρόπο μπορούν.

Την ίδια ώρα, στη Βόννη. η δυτικογερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή  συνεδριάζει για τον προϋπολογισμό. Μόλις «φτάνουν» τα νέα, η συνεδρίαση διακόπτεται και κάποιοι από τους βουλευτές αρχίζουν να τραγουδούν τον  Εθνικό Ύμνο.

Η επανόρθωση του λάθους από την πλευρά της Ανατολικής Γερμανίας ήταν αδύνατη χωρίς τη χρήση βίας, και αν και έγιναν τέτοιες σκέψεις στα ηγετικά κλιμάκια της κυβέρνησης και του κόμματος, τελικά επικράτησε η σύνεση και η αποδοχή των τετελεσμένων.

Όπως εξάλλου αναφέρουν «ΤΑ ΝΕΑ» της 11ης Νοεμβρίου 1989 , η Ανατολική Γερμανία, μήνες πριν τον Νοέμβριο, βάδιζε ήδη προ τετελεσμένων γεγονότων.

«Η έξοδος των Ανατολικόγερμανών, μαζική ήδη από τον Ιουνίο, δεν μπορούσε πια να ανακοπεί, αφού ήταν δυνατόν να γίνει μέσω άλλων χωρών, όπως η Ουγγαρία – που είχε ήδη τα σύνορά της ανοιχτά (και που ουσιαστικά δεν έχει πια ούτε κομμουνιστικό κόμμα)»

Σήμερα

Τριανταένα χρόνια μετά, αν κάποιος ισχυριζόταν ότι οι Ανατολικογερμανοί διατηρούν, για την επανένωση της Γερμανίας, τον ίδιο ενθουσιασμό που είχαν εκείνη τη νύχτα της 9ης Νοεμβρίου, θα ήταν ψεύτης.

Πηγή: ricksteves.com

Έρευνα της γερμανικής κυβέρνησης, το 2019, που είχαν δημοσιεύσει οι Financial Times έδειξε πως παραπάνω από τους μισούς Ανατολικογερμανούς (το 57%) βλέπουν τους εαυτούς τους ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Ενώ μόλις το 38% από αυτούς, χαρακτηρίζει την επανένωση της Γερμανίας ως επιτυχή.

Ακόμα κι αν έπεσε το τείχος, ο οικονομικός, βιωτικός και κοινωνικός διαχωρισμός συνεχίζει να υφίσταται κι αυτό φυσικά βαραίνει ως ευθύνη τη Δύση, που 31 χρόνια πριν χαιρέτιζε την πτώση του Τείχους και καλωσόριζε τους Ανατολικογερμανούς στον ελεύθερο κόσμο της.