«Το εμπάργκο όπλων στην Τουρκία πρέπει να είναι απόφαση της ΕΕ»

Μείγμα κινήτρων και κυρώσεων, «όπου η λογική της «αναχαίτισης» πρέπει να ενισχυθεί όσο συνεχίζεται η επιθετικότητα», δείχνει ως κατάλληλη πολιτική απέναντι στην Τουρκία ο γενικός διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) Γιώργος Παγουλάτος και σχολιάζει στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» τις αντιδράσεις της Ευρώπης, αλλά και τις εξελίξεις που σηματοδοτούν πλέον οι αμερικανικές εκλογές. Ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης παίρνει θέση για απόψεις που εκφράζονται από τους κόλπους ΕΛΙΑΜΕΠ, για τον τρόπο λειτουργίας του, τη χρηματοδότησή του και στις επαφές με την κυβέρνηση.

Πρωτοβουλίες του ιδρύματος και θέσεις συνεργατών του ξεσηκώνουν συχνά συζητήσεις και επικρίσεις. Τελικά τι είναι το ΕΛΙΑΜΕΠ;

Δεν είναι ούτε κόμμα, ούτε οργανισμός, ούτε κάποια μυστική οργάνωση! Είναι ένα ανεξάρτητο, πλουραλιστικό ερευνητικό ίδρυμα και «δεξαμενή σκέψης», πάνω από 30 χρόνια, με δράση δημόσια και διαφανή. Δεν έχει «μέλη» αλλά ερευνητές ή συμβούλους, καθηγητές ή πρώην διπλωμάτες. Κανείς τους δεν δεσμεύει το ΕΛΙΑΜΕΠ ούτε δεσμεύεται από αυτό. Το ΕΛΙΑΜΕΠ δεν έχει «γραμμή». Εχει όμως μια συγκλίνουσα οπτική των συνεργατών του: υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, των ευρωπαϊκών αξιών, των διεθνών πολυμερών θεσμών, της ειρηνικής επίλυσης διαφορών. Εκφράζουμε ατομικές απόψεις, ενίοτε αντιδημοφιλείς. Στην κρίση ορισμένοι υποστηρίξαμε ότι η οικονομία πρέπει να προσαρμοστεί για να παραμείνει στο ευρώ, και μας χαρακτήρισαν «μνημονιακούς». Κι αυτό παρά την κριτική μας στη «γερμανική» υφεσιακή συνταγή. Διαβάστε τα βιβλία του Λουκά Τσούκαλη. Στο δημοψήφισμα του 2015 ήταν μάλλον η μόνη φορά που πήραμε θέση ως ΕΛΙΑΜΕΠ υπέρ του «Ναι» – νομίζω δικαιωθήκαμε. Αλλά, επαναλαμβάνω, «γραμμή» δεν υπάρχει. Γι’ αυτό υπάρχουν συνεργάτες με πολύ διαφορετικές απόψεις μεταξύ τους. Το 2018 κάποιοι υποστηρίξαμε την αμφιλεγόμενη Συμφωνία των Πρεσπών…

Τώρα με την Τουρκία;

Και σήμερα οι περισσότεροι ερευνητές και σύμβουλοι του ΕΛΙΑΜΕΠ υποστηρίζουμε ότι ο μόνος δρόμος επίλυσης των διαφορών με την Τουρκία είναι ο διάλογος (αλλά όχι με το πιστόλι στον κρόταφο) και στο βάθος η Χάγη. Αν δεν κάνω λάθος, αυτή σε γενικές γραμμές είναι η άποψη κυβέρνησης, αλλά και αξιωματικής αντιπολίτευσης. Δεν έχουμε βέβαια καμία αυταπάτη για το καθεστώς Ερντογάν.

Μήπως πρέπει να απολογηθούμε γιατί οργανώσαμε συζήτηση για το «αν μας συμφέρει η Χάγη», με τρεις πρώην υπουργούς Εξωτερικών από τα τρία μεγαλύτερα κόμματα της χώρας; Διατυπώνουμε τις απόψεις μας χωρίς φόβο κάποιου πολιτικού κόστους. Υπακούμε στη συνείδηση και στον πατριωτισμό μας, και με όσες γνώσεις και διεθνείς επαφές διαθέτουμε προσπαθούμε πάντα να βοηθάμε τη χώρα μας.

Πρόσφατα μιλήσατε για «επαγγελματίες υπερπατριώτες» που βάλλουν εναντίον του Ιδρύματος και δηλώσατε κατά της «φινλανδοποίησης» της εξωτερικής μας πολιτικής απέναντι στην Τουρκία. Υπήρξε σχετική αναφορά από μέλος επιτροπής σας…

Να ένα παράδειγμα. Ολοι οι συνεργάτες του ΕΛΙΑΜΕΠ με τους οποίους έτυχε να μιλήσω διαφώνησαν με το εν λόγω άρθρο, ενός από τα πολλά μέλη της Συμβουλευτικής μας Επιτροπής. Ο πλουραλισμός είναι η μεγάλη μας δύναμη, όχι μόνο του ΕΛΙΑΜΕΠ, αλλά της Ελλάδας ως ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Εμείς δεν θα προσχωρήσουμε στην άποψη μιας κοινωνίας – στρατόπεδο, όπου οι αποκλίνουσες απόψεις θα λιθοβολούνται.

Πώς χρηματοδοτείται το Ιδρυμα;

Εγραψαν κάποιοι «το κρατικοδίαιτο ΕΛΙΑΜΕΠ». Δεν λαμβάνουμε καμία κρατική επιδότηση. Διεκδικούμε ανταγωνιστικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχοντας εξαιρετικές επιδόσεις σε ερευνητικά grants και υποτροφίες αριστείας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας. Περίπου 60% των πόρων του Ιδρύματος προέρχονται από την ΕΕ, 30% από ελληνικές επιχειρήσεις και ιδρύματα και το υπόλοιπο από άλλους φορείς. Ολα αυτά είναι δημόσια, καθώς το ΕΛΙΑΜΕΠ είναι κοινωφελές μη κερδοσκοπικό Ιδρυμα, δηλαδή διά νόμου υπόκειται σε αυστηρές απαιτήσεις διαφάνειας, οικονομικούς ελέγχους, και εποπτεύεται από τέσσερα υπουργεία. Ενα ανεπτυγμένο διεθνές δίκτυο μας επιτρέπει να συνεργαζόμαστε με ιδρύματα του εξωτερικού σε κοινές δράσεις. Η παγκόσμια αξιολόγηση think tanks, του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, μας κατατάσσει πρώτους στην Ελλάδα, σε καλή θέση στην Ευρώπη και Νο 49 παγκοσμίως στο κριτήριο «της καλύτερης δικτύωσης».

Υπάρχουν δίαυλοι συζήτησης με την κυβέρνηση και σε ποιο επίπεδο;

Κάθε δεξαμενή σκέψης θέλει οι προτάσεις της να φτάνουν στους διαμορφωτές πολιτικής. Οταν, σπάνια, μας ρωτούν λέμε τη γνώμη μας. Διαχρονικά, οι φορές που εκάστοτε υπουργοί ζήτησαν τη γνώμη μας δεν είναι πολλές. Ισως διότι οι περισσότεροι πολιτικοί δεν εκτιμούν τις ανεξάρτητες φωνές.

Στην πρόκληση εξωτερικής ασφάλειας ποιος είναι ο ρόλος της Ευρώπης; Και πώς βλέπετε τις μέχρι στιγμής αντιδράσεις της;

Η ΕΕ είναι ατελής ένωση στην κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική. Περιορίζεται από την ομοφωνία. Δεν είμαι ευχαριστημένος από την ως τώρα αντίδραση στην Τουρκία. Θα ήθελα την ΕΕ πιο αποτελεσματική, περιφερειακή υπερδύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο. Καταλαβαίνω τη δυσκολία οικονομικών κυρώσεων για ευρωπαϊκές χώρες με εμπορικές συναλλαγές με την Τουρκία. Ομως το εμπάργκο όπλων θα έπρεπε να αποτελεί ήδη ευρωπαϊκή απόφαση. Την ίδια ώρα το μείγμα πολιτικής προς την Τουρκία χρειάζεται και μια «θετική» ατζέντα για να είναι βιώσιμο. Μείγμα κινήτρων και κυρώσεων, όπου η λογική της «αναχαίτισης» πρέπει να ενισχυθεί όσο συνεχίζεται η τουρκική επιθετικότητα.

Οι αμερικανικές εκλογές ποιες εξελίξεις σηματοδοτούν για την Ελλάδα; Το 2016, πριν από την εκλογή Τραμπ, αναρωτιόσασταν για την «τύχη» διεθνών συμφωνιών, επιπτώσεις στην οικονομική σταθερότητα…

Δυστυχώς οι χειρότεροι φόβοι για την απερχόμενη προεδρία Τραμπ επιβεβαιώθηκαν. Διαφαίνεται πιθανότερη μια προεδρία Μπάιντεν. Θα είναι θετική για την Ελλάδα, κι όχι μόνο λόγω παραδοσιακών σχέσεων του Μπάιντεν με τους Ελληνοαμερικανούς. Ο Τραμπ ήταν εξαιρετικά απρόβλεπτος, φίλος του Ερντογάν, ίσως λόγω της γοητείας που του ασκούν αυταρχικοί ηγέτες.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ