Τουρκία : Αναταράξεις από την εκλογή Μπάιντεν – Οι πρώτες προειδοποιήσεις από ΗΠΑ και Γαλλία

Τρία δραματικά 24ωρα χρειάστηκε ο Ερντογάν για να δεχτεί την ήττα τού φίλου του Ντόναλντ Τραμπ και να στείλει συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Τζο Μπάιντεν. Συσσωρεύτηκαν σε αυτές τις 72 ώρες μαύρα σύννεφα πάνω από την τουρκική οικονομία που πυροδότησαν όχι μόνο τριγμούς στη γεωπολιτική στρατηγική τού σουλτάνου αλλά πολύ περισσότερο μία υφέρπουσα κυβερνητική και κοινωνική κρίση την οποία κανείς δεν μπορεί να προβλέψει που θα οδηγήσει.

Στα πολιτικά παρασκήνια της Αγκυρας κυκλοφορούσαν φήμες ότι περί τους σαράντα βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος απειλούσαν να αυτομολήσουν στο Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου του Αλί Μπαμπατζάν, αν δεν απομακρυνόταν ο περιβόητος γαμπρός του, Μπεράτ Αλμπαϊράκ.

Τριγμοί στο Παλάτι

Η εκλογή του Τζο Μπάιντεν προκάλεσε τριγμούς στο παλάτι του σουλτάνου και απελευθέρωσε διεργασίες και ζυμώσεις. Εξι πολεμικά μέτωπα ανοικτά και στο εσωτερικό εκατομμύρια κόσμος να βλέπει καθημερινά τη δραματική συρρίκνωση του εισοδήματός του. Σε 11 μήνες η λίρα χάνει σχεδόν το 40% της αξίας της, ο πληθωρισμός έχει γαντζωθεί στο 12% και τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώνονται συνεχώς. Κεφάλαια φεύγουν στο εξωτερικό και καθώς η απειλή για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αυξάνεται, η οικονομία της Τουρκίας με ΑΕΠ 750 δισ. δολαρίων βρίσκεται αντιμέτωπη με νέα μεγάλη κρίση.

Είναι ο λάθος υπολογισμός του Ερντογάν στη χρονική συγκυρία που επέλεξε να αντιπαρατεθεί με τον Μακρόν και τα γαλλικά συμφέροντα. Αντικρίζει τώρα το χαρτί των κυρώσεων να το ανεμίζει ο γάλλος υπουργός των Εξωτερικών, Ζαν Ιβ Λε Ντριάν. «Ο πρόεδρος Ερντογάν απηύθυνε κάλεσμα μίσους κατά της χώρας μας και πρόσβαλε τις ιδρυτικές αξίες του έθνους μας», διαμήνυσε ο τελευταίος.

Και καθώς, μόνο φέτος, οι τουρκικές τράπεζες έχουν πουλήσει συναλλαγματικά αποθέματα 100 δισ. δολαρίων για να στηρίξουν τη λίρα, το σύστημα Ερντογάν συντηρεί την ακραία ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο, την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Ζητεί αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νησιών, διερμηνεύοντας υπό το δικό της πρίσμα συμφερόντων τη Συνθήκη της Λωζάννης. Και ενώ ο εντολοδόχος Τσαβούσογλου αναμασά τις πολεμικές ιαχές για τα ενεργειακά της δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο, στο παλάτι της Αγκυρας η αμηχανία είναι έντονη.

Επιβολή κυρώσεων

Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι το Κογκρέσο δεν θα ενεργοποιήσει τη διαδικασία επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία; Όπως επισημαίνει ο Ιωάννης Γρηγοριάδης, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεν, «στο βαρύ πολιτικό κλίμα στο προεδρικό μέγαρο συνέβαλε ασφαλώς και η αμηχανία από την εκλογή του Τζο Μπάιντεν στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία μπορεί να επιδράσει καταλυτικώς σε δύο ζητήματα μείζονος σημασίας για την τουρκική οικονομία:

Πρώτον, την ενεργοποίηση της διαδικασίας επιβολής κυρώσεων από το Κογκρέσο στην Τουρκία για την αγορά και ενεργοποίηση των ρωσικών συστοιχιών πυραύλων S-400 στα πλαίσια του νόμου Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA). Δεύτερον, την επιτάχυνση των διαδικασιών της δίκης εναντίον της τουρκικής τράπεζας Halkbank που απειλείται με ογκωδέστατο πρόστιμο λόγω παραβιάσεως του εμπάργκο του ΟΗΕ κατά του Ιράν. Σε αμφότερα τα ζητήματα η θεσμική και εξωθεσμική επιρροή του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ είχε συμβάλει στην αναστολή των εξελίξεων εις βάρος των τουρκικών συμφερόντων. Η επικείμενη όμως αλλαγή ενοίκου στον Λευκό Οίκο αφαιρεί αυτήν τη δικλίδα ασφαλείας».

#Erdogan thanks #Trump for efforts to enhance bilateral ties https://t.co/hs8K44X2uX pic.twitter.com/KSqvwp73Id

— ANADOLU AGENCY (ENG) (@anadoluagency) November 10, 2020

Το βράδυ της Τρίτης

Το βράδυ της Τρίτης, ο Ερντογάν αποχαιρέτησε τον φίλο του Τραμπ: «Σας ευχαριστώ για το ειλικρινές και αποφασιστικό όραμά σας» που επέτρεψε την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ και για τη «θερμή φιλία σας». Και καλωσόρισε μουδιασμένος τον Τζον Μπάιντεν: «Σας συγχαίρω για την επιτυχία και εκφράζω τις ειλικρινείς μου ευχές για την ειρήνη και την ευημερία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών»

Εξαγωγή έντασης στο Αιγαίο

Δεν έχουν τελειωμό οι προσπάθειες της Τουρκίας να «γκριζάρουν» το Αιγαίο, αφού για άλλη μια φορά με NAVTEX ζητεί αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νησιών. Συγκεκριμένα, σε δύο NAVTEX που εκδόθηκαν την Τρίτη από τον ναυτικό σταθμό της Σμύρνης, οι Τούρκοι επικαλούνται αποστρατιωτικοποίηση της Σάμου, της Χίου, της Σαμοθράκης και Λήμνου  με βάση της Συνθήκης της Λωζάνης και επιπροσθέτως ισχυρίζονται ότι μέρος της περιοχής εμπίπτει σε περιοχή δικής του δικαιοδοσίας για έκδοση NAVTEX.

Πρώτο μήνυμα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού

Η Τουρκία συμπεριφέρεται ανεύθυνα και επιθετικά όχι ως σύμμαχος του ΝΑΤΟ και αυτό είναι ένα γεγονός που θα το δει η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν, επεσήμανε ο Μάικλ Κάρπεντερ, Managing Director στη δεξαμενή σκέψης Penn Biden Center και εξωτερικός σύμβουλος επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής στην εκστρατεία του νεοεκλεγέντος προέδρου Τζο Μπάιντεν, μιλώντας στη διαδικτυακή συζήτηση του ΕΛΙΑΜΕΠ με τίτλο «Οι σχέσεις Ε.Ε.-ΗΠΑ μετά τις αμερικανικές εκλογές: Μία Επανεκκίνηση;».

Πολύ κοντά σε πολεμική σύρραξη

Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε το ΕΛΙΑΜΕΠ, ο κ. Κάρπεντερ είπε ότι τα θέματα που σχετίζονται με την τουρκική προκλητικότητα πρέπει να τα λύσουμε σε συνεργασία με την Ε.Ε., παραδεχόμενος ότι η διεθνής κοινότητα βρέθηκε πολύ κοντά σε μία πολεμική σύρραξη Ελλάδας Τουρκίας.

Ο Μάικλ Κάρπεντερ τάχθηκε υπέρ της άσκησης πίεσης προς την Τουρκία και εξήγησε πως Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρώπη μαζί, έχουν τρόπους να πιέσουν την Τουρκία να αλλάξει συμπεριφορά. Η Τουρκία στηρίζεται στην ανοιχτή οικονομία, και αυτό μας δίνει το πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας, σημείωσε. Δεν συμφώνησε όμως με τις θέσεις του Εμανουέλ Μακρόν, που ζητά να παγώσουν οι συζητήσεις με την Τουρκία για την αναβάθμιση της Τελωνειακής Σύνδεσης, ούτε με την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία.

Υπάρχουν τρόποι πίεσης

Ο σύμβουλος του Τζο Μπάιντεν εξήγησε πως έχουν τρόπο να πιέσουν την Τουρκία χωρίς να επιβάλουν κυρώσεις που μπορεί να οδηγήσουν στην κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας. Ο ίδιος ομιλητής τόνισε πως ούτε η Γαλλία μπορεί να το κάνει μόνη της, ούτε η Γερμανία ούτε οι ΗΠΑ και πρέπει να υπάρξει καλός συντονισμός και συνεργασία, γιατί, όπως είπε, δεν μπορεί το ένα μέλος να απειλεί ένα άλλο μέλος. Όταν δει η Τουρκία ότι είμαστε όλοι ενωμένοι, θα σκεφτεί να προχωρήσει σε νέες απειλές και προκλητικές κινήσεις, επισήμανε ο Μάικλ Κάρπεντερ.

Ο κ. Κάρπεντερ αναφέρθηκε και στην αποτυχία συνεργασίας της Ε.Ε. με τις ΗΠΑ για να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία, όχι στο στρατιωτικό επίπεδο αλλά στα θέματα διασποράς ψευδών ειδήσεων και ξεπλύματος μαύρου χρήματος.

Χάνεται η πρόσβαση στο Οβάλ Γραφείο

Υπό την προεδρία Τζο Μπάιντεν, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μάλλον δεν θα μπορεί να παρεμβαίνει στις αποφάσεις του ενοίκου του Λευκού Οίκου με ένα απλό τηλεφώνημα όπως είχε τη συνήθεια να κάνει με τον «φίλο» του Ντόναλντ Τραμπ.

Ωστόσο αναλυτές εκτιμούν ότι ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, μόλις ορκιστεί, δεν θα πρέπει να προσπαθήσει να περιθωριοποιήσει την Τουρκία του Ερντογάν, η οποία διαδραματίζει ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στην περιοχή, αλλά να ανανεώσει τις σχέσεις του με τον στρατηγικό αυτό εταίρο των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ βάσει νέων κανόνων, πιο αυστηρών.

Ο Τραμπ είναι γνωστός για τον θαυμασμό που τρέφει προς τους ηγέτες με σιδηρά πυγμή, ένας από τους οποίους είναι και ο Ερντογάν, ο οποίος εμφανιζόταν ως φίλος του Αμερικανού προέδρου, κάτι που δεν εμπόδισε όμως τις δύο χώρες να περάσουν πολλές κρίσεις τα τελευταία χρόνια, τα οποία σημαδεύτηκαν από την επιδείνωση των σχέσεών τους μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία τον Ιούλιο του 2016.

Λόγοι ανησυχίας

Η Άγκυρα έχει ζητήσει επανειλημμένα και χωρίς αποτέλεσμα από τις ΗΠΑ να εκδώσουν τον Τούρκο ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, που ζει στην Πενσυλβάνια, τον οποίο θεωρεί εγκέφαλο του πραξικοπήματος.

Οι δύο χώρες διαφωνούν και για την κουρδική πολιτοφυλακή Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), που δρα στην Συρία και την οποία η Τουρκία θεωρεί «τρομοκρατική» οργάνωση, αλλά με την οποία οι ΗΠΑ συνεργάζονται στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Όμως οι προσωπικές σχέσεις μεταξύ Ερντογάν και Τραμπ συνέβαλαν στον περιορισμό των ζημιών στις διμερείς σχέσεις. Με την αποχώρηση του Τραμπ, ο Τούρκος πρόεδρος «έχει λόγους να ανησυχεί», εκτιμά η Γκιονούλ Τολ ειδική στο Middle East Institute. «Δεν πιστεύω ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν θα είναι τόσο επιεικής με την Τουρκία σε ό,τι αφορά τη Συρία και άλλα θέματα», συμφωνεί ο Σαμ Χέλερ ανεξάρτητος ειδικός για τη Συρία.

«Να περιοριστεί η Τουρκία»

Ακόμη και στη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών δοκιμάστηκαν από τις φιλοδοξίες της Άγκυρας στην ανατολική Μεσόγειο, ένα θέμα που προκαλεί αντιδράσεις από την Ελλάδα και την Κύπρο.

Τον Σεπτέμβριο ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο είχε επισκεφθεί την Ελλάδα, σε μια ένδειξη στήριξης της Αθήνας. “Η Άγκυρα φοβάται ότι ο Τζο Μπάιντεν θα αναπτύξει ακόμη πιο στενούς δεσμούς με την Ελλάδα και θα υιοθετήσει σκληρή γραμμή απέναντι στην Τουρκία”, εκτιμά η Τολ.

Και όταν ένας Αμερικανός πάστορας συνελήφθη και κρατούνταν στην Τουρκία με την κατηγορία της κατασκοπίας, ο Τραμπ είχε απειλήσει να καταστρέψει την τουρκική οικονομία, αν δεν τον άφηναν ελεύθερο, προκαλώντας τη νομισματική κρίση του 2018.

Αντίθετα με τον μελλοντικό του προκάτοχο, ο Μπάιντεν ενδέχεται “να θέσει ως προτεραιότητα τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στις διμερείς σχέσεις”, σημειώνει η Αϊντιντασμπάς.

Διαβίβασε τελικά τα συγχαρητήριά του

Μπορεί να χρειάστηκε σχεδόν… 3 μέρες για να αποδεχτεί ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο και τη θέση του θα πάρει ο Τζο Μπάιντεν, όμως τελικά ο Ρετζέπ Ταγιπ Ερντογάν έστειλε συγχαρητήρια στον επερχόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ, για τη νίκη του στις εκλογές.

Στο μήνυμα του στον 46ο πρόεδρο των ΗΠΑ, ο πρόεδρος της Τουρκίας ανέφερε πως οι σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ είναι στρατηγικής σημασίας και βασίζονται σε γερά θεμέλια.

«Σήμερα, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο απαιτούν να αναπτύξουμε περαιτέρω και να ενισχύσουμε αυτές τις σχέσεις με βάση κοινά συμφέροντα και αξίες» αναφέρει, μεταξύ άλλων.

«Επαναλαμβάνω την αποφασιστικότητά μας να συνεργαστούμε στενά με την κυβέρνηση των ΗΠΑ προς αυτήν την κατεύθυνση την προσεχή περίοδο, και πιστεύω ότι η ισχυρή συνεργασία και συμμαχία μεταξύ των χωρών μας θα συνεχίσει να συμβάλλει στην παγκόσμια ειρήνη, όπως έχει κάνει μέχρι τώρα. Σας συγχαίρω για την επιτυχία και εκφράζω τις ειλικρινείς μου ευχές για την ειρήνη και την ευημερία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών» καταλήγει.