Παπαφλέσσας: Η μυστική αποστολή στον Μοριά και όσα έλεγε για επανάσταση στην Πόλη

Βρισκόμαστε στον Νοέμβριο του 1820, 200 χρόνια ακριβώς πριν από σήμερα. Ο Παπαπαφλέσσας φτάνει πανευτυχής στην Κωνσταντινούπολη, έχοντας λάβει την εντολή του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρου Υψηλάντη, να μεταβεί στην Πελοπόννησο ώστε να προετοιμάσει την Επανάσταση κατά του τουρκικού ζυγού.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 5.9.1930, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Έφθασε στην Πόλι στης 4 Νοεμβρίου. Ανυπόμονα πρόσμενε να κατέβη ο Περραιβός [σ.σ. μέλος της Φιλικής Εταιρείας]. Αμέσως έγραψε στον Ξάνθο ότι προσπαθεί να βάλη σε τάξι τα πράγματα για να κατέβη στο Μωρηά»

Οι προετοιμασίες

Η συγκέντρωση όμως του απαιτούμενου χρηματικού ποσού, για την πραγματοποίηση της αποστολής δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.

«Οι έφοροι βάλθηκαν να εξοικονομήσουν τα χρήματα με μεγάλη προθυμία. Μα τα ποσά ήταν μεγάλα για την αντοχή του ταμείου τους (…) Στο μεταξύ ο Δικαίος ακούραστος (…) βάζει φωτιά σ’ εφόρους κι εταίρους να πραγματοποιήσουν το παράτολμο σχέδιο για κίνημα μέσα στην Πόλι. Κάθε βράδυ έτρεχαν στο σπίτι του να τον ακούνε».

Στην περίοδο αυτή της προετοιμασίας της αποστολής του, ο Παπαφλέσσας, έχοντας φτάσει τόσο κοντά στον μεγάλο του στόχο, εμφανίζεται ιδιαίτερα προσεκτικός αφήνοντας πίσω (έστω και για λίγο) τον παλιό παράτολμο και παρορμητικό του εαυτό.

«Αυτή τη φορά φυλαγότανε. Η ιδέα ότι μπορούσαν να τον πιάσουν και να μη τον αφήσουν να κατέβη στην Πελοπόννησο, που λαχταρούσε η ψυχή του να ιδή ελεύθερη, τον έκανε πολύ προσεχτικό.

» Κάθε βράδυ άλλαζε κατάλυμα. Κάθε βράδυ γινότανε αλλού η συνέλευσι. Τα πιο φοβερά κι απίθανα πράγματα τα παρουσίαζε στης ομιλίες του όχι δυνατά μόνο, αλλά κι ευκολοκατόρθωτα»

Κωνσταντινούπολη, Το χρυσό κέρας, του Theodore Gudin. Πηγή: sothebys.com

Πώς παρουσίαζε ο Παπαφλέσσας την επανάσταση στην Πόλη

«Θάβαζαν φωτιά στη Χρυσούπολι. Ο σουλτάνος θάτρεχε, όπως ήταν συνήθεια, με το μεγάλο βεζύρη και τους υπουργούς του. Ναυτικοί, νησιώτες, επτανήσιοι και άλλοι Έλληνες ακαθόριστοι, που θα φύλαγαν καρτέρι από το μέρος της θάλασσας, θα τους σκότωναν όλους, και αμέσως θα ωρμούσαν στο ναύσταθμο και με τη σύμπραξι των Υδραίων που υπηρετούσαν εκεί, με το Μανώλη Γκιούστο επί κεφαλής θα πυρπολούσαν ή θα κυρίευαν το στόλο.

»Άλλοι θάπιαναν την ίδια την Πόλι, θάβαζαν στο χέρι τους δημόσιους θησαυρούς, και άλλοι θα ωρμούσαν στο Γαλατά να κυριεύσουν της αποθήκες του πυροβολικού και τα κανόνια.

»Από το μέρος της στεργιάς έως έξη χιλιάδες Ρουμελιώτες και άλλοι Έλληνες θα παράδιναν την Πόλι στη φωτιά και θ’ άρχιζαν τη σφαγή των Τούρκων!

Ο  Νικόλαος Σπηλιάδης, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ιστορικός και μετέπειτα πολιτικός που έφτασε ως και τη θέση του πρωθυπουργού (Γραμματεύς της Επικράτειας) της κυβέρνησης Ιωάννη Καποδίστρια ήταν ανάμεσα σε αυτούς που δεν πείστηκαν από τα λόγια του Παπαφλέσσα.

Το τζαμί του Σουλτάνου Αχμέτο, του Luigi Mayer, 1804. Πηγή: travelogues.gr

«Ο Παπαφλέσσας, στενοχωρημένος έτσι από ένα σοβαρόν άνθρωπο, ανοίχτηκε για μια στιγμή.

–       Θα ελευθερώσουμε, του είπε, τουλάχιστον το Μωρηά!

»Πόσο φως ρίχνει στη μορφή του Παπαφλέσσα η φρασούλα του αυτή, πούχει περισώση ο Σπηλιάδης σε μια υποσημείωσι! Λέξι δεν πίστευε από τα παραμύθια που σκόρπιζε στης μάζες για να της εμψυχώνη. (…) Έκανε πως πιστεύει σ’ αυτά όμως κι έσπρωχνε μ’ όλη του τη δύναμι, γιατί ακόμα κι αποτυχημένα τέτοια κινήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τον αγώνα του Μωρηά».

Του Φρίντελ Άνταμ

Το ταξίδι προς τον Μοριά

Λίγο πριν ξεκινήσει το ταξίδι του για την Πελοπόννησο, ο Παπαφλέσσας γνωρίζοντας ότι οι συμπατριώτες του θα τον υποδεχθούν με αρκετή δυσπιστία, προκειμένου να είναι όσο πιο πειστικός γίνεται, ζητά κάτι που καμία μυστική οργάνωση δεν θα δεχόταν να κάνει.

«Γυρεύει από το Σέκερη να του παραδώση τ’ αφιερωματικά γράμματα των εταίρων και τη σφραγίδα της εταιρείας. Θέλει να παρουσιαστή πάνοπλος. Ο Σέκερης όμως αρνείται. Φοβάται, και με το δίκηο του, να παραδώση ολόκληρο το αρχείο της φιλικής. Ο Παπαφλέσσας γίνεται θηρίο».

Ο Παπαφλέσσας πάντως είχε σκοπό να παρακινήσει όσους περισσότερους Έλληνες συναντούσε κατά τον πλου του προς τον Μοριά.

«Το καράβι που φέρνει την τύχη του μεγάλου αγώνα και τα πεπρωμένα της Ελλάδος, παραπλέει τη Μυτιλήνη και κατά τη διαταγή του Δικαίου, φουντάρει στο Αϊβαλή. Η πύρινη ευγλωττία του ξεσηκώνει τους εταίρους.

»Κάνει συνεισφορές σε είδος: Μπαρούτι και μολύβι. Φορτώνει κρυφά, κάτω από τα μάτια των Τούρκων, αυτά τα πολεμοφόδια. Από το Αϊβαλή στέλνει στη Σμύρνη και τον Ήβο Ρήγα, να ενεργήση τους ίδιους εράνους.

»Και τόσο πετυχαίνει ο Ρήγας, ώστε καταφέρνει να φορτώση ολόκληρο πλοίο.

Ο Παπαφλέσσας στην Ύδρα

Το πλοίο του Παπαφλέσσα έχει διασχίσει το Αιγαίο και πλησιάζει στην Πελοπόννησο. Ο αρχιμανδρίτης βλέπει πλέον από την κουπαστή να αχνοφαίνεται η ιδιαίτερη πατρίδα του. Πριν πατήσει όμως στα χώματα του Μοριά, έχει προγραμματίσει να «πιάσει» ένα ακόμα λιμάνι, την Ύδρα.

«Πρέπει πρώτα να περάση από την Ύδρα, τη μικρή αυτή Αγγλία, που στους απότομους βράχους της φωλιάζουν οι θαλασσαετοί, κυρίαρχοι της ανατολικής Μεσογείο και το μεγαλείτερο μέρος του πλούτου της Ελλάδος.

»Ο Παπαφλέσσας δεν μπορούσε να παραγνωρίση την κολοσσιαία σημασία που είχε για τον αγώνα τέτοιος παράγων»

Ο Παπαφλέσσας και οι συνταξιδιώτες του έφτασαν στην Ύδρα λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1820.

«Ο Δίκαιος άρχισε αμέσως τις ενέργειές του. Ενθουσιασμός υπήρχε πολύς, αλλά και περίσκεψι ακόμα μεγαλείτερη στους προκρίτους. Για να τονώση τον πρώτο και να νικήση τη δεύτερη τούς παρουσίασε σαν αναπόφευκτο, έτοιμο κιόλας, το κίνημα στην Πόλι και ότι θα κυρίευαν ή θα πυρπολούσαν τον τουρκικό στόλο»

Το σενάριο όμως αυτό, που τόσο γλαφυρά και παθιασμένα περιέγραφε ο Παπαφλέσσας αντί να παθιάσει και να παρακινήσει σε δράσει τους Υδραίους, όπως τόσους άλλους, έφερε ακριβώς το αντίθετο απότέλεσμα.

«Θα ξεκίναγαν όταν κατεστρέφετο η αρμάδα. Αφου ήταν τόσο σίγουρο και αναπόφευκτο αυτό γιατί να ριψοκινδυνεύσουν πρό της καταστροφής της  αρμάδας την επανάστασι;»

Όπως απάντησαν οι Υδραίοι, αν διακινδύνευαν μια επίθεση προς τον τουρκικό στόλο αφενός θα μπορούσαν να έχουν μεγάλη φθορά στη δύναμή τους αλλά και θα «χαλούσε» η ενέδρα των Φιλικών στην Πόλη.

«Αφού θα κάψετε ή θα κυριεύσετε τον τουρκικό στόλο, έχουμε όλο τον καιρό κι εμείς κι εσείς, να επαναστατήσουμε με την ησυχία μας»

Ο Παπαφλέσσας βάλθηκε να φυτέψει στις μάζες των ναυτικών και των πληρωμάτων τον επαναστατικό σπόρο, προσπάθεια που απαιτούσε και κόπο και χρόνο.

Χρόνος όμως δεν υπήρχε, θα έπρεπε να αφήσει τους σπόρους που έριξε στην Ύδρα να ευδοκιμήσουν μόνοι τους και να φτάσει το συντομότερο δυνατό στον Μοριά.

Εκεί όπου όπως θα δούμε, πριν καν φτάσει ο Παπαφλέσσας με το μήνυμα του Υψηλάντη, κρέμονταν όλα από μία κλωστή.