Τα μνημεία και η φωνή τους

«Τα μνημεία δεν έχουν φωνή. Εσύ όμως έχεις». Με αυτό το εύστοχο σύνθημα ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων είχε οργανώσει μια διεθνή καμπάνια για να μην πληγεί από τις περικοπές που επέβαλαν τα Μνημόνια η προστασία των αρχαιολογικών μνημείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η επικαιρότητα του συνθήματος παραμένει, σε μια εποχή που φαίνεται να επιστρέφει ως αυθόρμητο αντανακλαστικό η αντίληψη ότι αποτελούν φραγμό για την ανάπτυξη «η αρχαιολογία και τα δασαρχεία», όχι πια σε σχέση με την ταχεία (και σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετη) οικιστική ανάπτυξη της μεταπολεμικής Ελλάδας, αλλά σε σχέση με έναν ιδεότυπο ανάπτυξης που συγκεφαλαιώνεται στις έννοιες των «μεγάλων έργων» και των «μεγάλων επενδύσεων».

Πιο πρόσφατα το ερώτημα αυτό προέκυψε στη συζήτηση σε σχέση με τη διατήρηση κατά χώραν των βυζαντινών αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στον σταθμό «Βενιζέλου» του Μετρό Θεσσαλονίκης. Παρότι οι συγκεκριμένες αρχαιότητες θεωρήθηκαν από την αρχαιολογική και ιστορική κοινότητα μοναδικές ως προς την κλίμακα και τον βαθμό διατήρησης ενός πολυσύχναστου σταυροδρομιού της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, εξού και ο χαρακτηρισμός «βυζαντινή Πομπηία», έχουν αντιμετωπιστεί όχι απλώς ως εμπόδιο στην ολοκλήρωση του έργου αλλά και ως εμπόδιο στην ίδια την οικονομική ανάπτυξη, αντιμετώπιση σε εμφανή αντίστιξη π.χ. με την αυθεντική συγκίνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την ανακάλυψη των βασιλικών τάφων στη Βεργίνα ή το πάθος της Μελίνας Μερκούρη για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο.

Το εντυπωσιακό κύμα τοποθετήσεων, τόσο από την ελληνική επιστημονική κοινότητα, όσο όμως και από διεθνείς ενώσεις και διαπρεπείς επιστήμονες του εξωτερικού, υπέρ της σημασίας του συγκεκριμένου μνημείου και της διατήρησής του κατά χώραν, όπως και η μεγάλη απήχηση που έχει το ζήτημα σε ένα ευρύτερο κοινό, όπως έδειξαν οι μαζικές κινητοποιήσεις που έγιναν, αποδεικνύει ότι σε αυτή την περίπτωση τα μνημεία μπόρεσαν να βρουν τη φωνή που τα ίδια δεν έχουν. Μένει να δούμε εάν θα εισακουστεί.