Κλιματική κρίση : Τα εμπόδια που μένουν να ξεπεραστούν μετά τον Τραμπ

Οι περιβαλλοντολόγοι ενθουσιάστηκαν με τη νίκη Μπάιντεν. Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ αναμένεται να επαναφέρει τη χώρα του στη Συμφωνία του Παρισιού, αυξάνοντας τις ελπίδες του πλανήτη για αποτροπή της κλιματικής καταστροφής. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια που πρέπει να υπερπηδηθούν προκειμένου να τεθούν τα απαραίτητα όρια στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας να κρατηθεί κάτω από τον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προ-βιομηχανική εποχή.

Τα βρώμικα κονδύλια της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας

«Πίνει δηλητήριο για να ξεδιψάσει». Έτσι περιγράφουν οι αναλυτές ενέργειας τις προσπάθειες της Κίνας να οδηγηθεί στην οικονομική ανάκαμψη διοχετεύοντας κονδύλια σε βρώμικες βιομηχανίες, όπως αυτή του άνθρακα. Καμία χώρα δεν έχει μεγαλύτερη σημασία για το κλίμα του πλανήτη από την Κίνα, που κατέχει τον ρεκόρ εκπομπών. Για αυτό και η υπόσχεση του προέδρου της χώρας Σι Τζινπίνγκ να την οδηγήσει στην ουδετερότητα άνθρακα μέχρι το 2060 δημιούργησε αισιοδοξία σε όλο τον πλανήτη.

Όμως οι κρατικοί και επαρχιακοί χρηματοδοτικοί φορείς δεν φαίνεται να έχουν ενημερωθεί για τις προθέσεις του Σι. Πρόσφατη κατάταξη των προσπαθειών των χωρών για πράσινη ανάκαμψη που πραγματοποιήθηκε για τον Guardian, έδειξε ότι η Κίνα βρίσκεται στην τελευταία θέση όλων των σημαντικών οικονομιών. Μόλις το 0,3% του πακέτου ανάκαμψης της χώρας προορίζεται για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άλλα προγράμματα βιωσιμότητας. Αντιθέτως, πακτωλός χρημάτων έχει διοχετευτεί στην εγχώρια βιομηχανία άνθρακα.

Αντιστοίχως, βρώμικα προγράμματα ενέργειας κυριαρχούν στις ενεργειακές δαπάνες στο εξωτερικό, μέσω της πρωτοβουλίας «Ένας Δρόμος, Μια Ζώνη», της παγκόσμιας στρατηγικής ανάπτυξης υποδομών της Κίνας. Η πρωτοβουλία ιδρύθηκε το 2013 με σκοπό τις επενδύσεις σε 70 χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Αναλυτές αναφέρουν ότι αυτό θα πρέπει να αλλάξει προκειμένου να διατηρηθεί η οποιαδήποτε ελπίδα τήρησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας εντός των ορίων που έθεσε η Συμφωνία του Παρισιού, δηλαδή μεταξύ του 1,5 και των 2 βαθμών Κελσίου.

Πολλά θα εξαρτηθούν από το επόμενο πενταετές πλάνο της Κίνας, το οποίο σχεδιάζει αυτή την περίοδο η κεντρική επιτροπή. Αν και αυτές οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν συγκεντρώσει ούτε το ελάχιστο της προσοχής που στράφηκε στις εκλογές των ΗΠΑ, είναι πολύ σημαντικότερες από περιβαλλοντική άποψη.

Το σημαντικότερο βήμα, ωστόσο, θα ήταν μια δέσμευση της Κίνας να στρέψει την έμφαση των διεθνών επενδύσεών της στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτό θα σήμαινε ότι η Κίνα θα μετατρεπόταν σε ηγέτη της απομάκρυνσης του πλανήτη από τα ορυκτά καύσιμα. «Η πιο κρίσιμη ανάκαμψη είναι αυτή της Κίνας», αναφέρει ο Μπομπ Γουόρντ του Ινστιτούτου Γκράχαμ στο LSE. «Έχει μεγάλο μέρος του χρέους των άλλων χωρών και χρηματοδοτεί βρώμικες βιομηχανίες στο εξωτερικό. Αν συνεχιστεί, θα υπονομεύσει τις παγκόσμιες προσπάθειες περικοπής των εκπομπών».

Οι άλλοι δύο σημαντικοί χρηματοδότες άνθρακα του πλανήτη, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα θα έχουν επίσης σημαντικό ρόλο. Και οι δύο πρόσφατα έθεσαν στόχους μηδενικού άνθρακα μέχρι το 2050, πράγμα που είναι ενθαρρυντικό μακροπρόθεσμα, όμως αν οι κυβερνήσεις τους θέλουν να επιδείξουν σοβαρότητα για την κλιματική δράση, θα πρέπει να υπερπηδήσουν τις αντιστάσεις των βιομηχανιών τους και να στείλουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι όλες οι μελλοντικές επενδύσεις θα πρέπει να είναι απαλλαγμένες από ορυκτά καύσιμα.

Ο πολιτικός διχασμός των ΗΠΑ

Ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να ήταν το πρόσωπο της άρνησης της κλιματικής αλλαγής στη διάρκεια της περασμένης τετραετίας, όμως η ήττα του δεν είναι αρκετή για να μεταμορφώσει τις ΗΠΑ σε μια μηχανή παγκόσμιας πράσινης ανάκαμψης.

Ο Τζο Μπάιντεν ήδη συγκροτεί ομάδα ειδικών σε ζητήματα κλίματος. Έχει ήδη δεσμευτεί να επαναφέρει τη χώρα στην Συμφωνία του Παρισιού. Όμως αυτή η νίκη θα μπορούσε να παραμείνει συμβολική, εξαιτίας του διχασμού των δυνάμεων του Κογκρέσου.

Η ρεπουμπλικανική κυριαρχία της γερουσίας θα μπορεί να μπλοκάρει νομοθεσίες και προϋπολογισμούς, αλλά και διεθνείς συνεργασίες, όπως συνέβη και κατά τη διάρκεια της προεδρίας Ομπάμα. Οι ισχυρές ομάδες πίεσης, που χρηματοδοτούνται από κολοσσούς του πετρελαίου, θα συνεχίσουν να αρνούνται την κλιματική αλλαγή, να παρεμποδίζουν τις μεταρρυθμίσεις και να δημιουργούν εμπόδια. Και ό,τι χρειαστεί να λυθεί με νομικά μέσα, θα παραπέμπεται στο πλέον συντηρητικό ανώτατο δικαστήριο της πρόσφατης ιστορίας.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ελπίδα. Άλλη μια σημαντική ερώτηση είναι το πότε η Γουόλ Στριτ θα σημάνει τη λήξη των ορυκτών καυσίμων, αλλάζοντας την εικόνα για πάντα. Όσο απίθανο και αν φαίνεται, αν οι ΗΠΑ μπορούσαν να ενωθούν πίσω από ένα εκτεταμένο πρόγραμμα πράσινης ανάκαμψης, οι θετικές επιπτώσεις θα συμπαρέσυραν όλο τον κόσμο.

Ευρωπαϊκές ομάδες πίεσης

Η Ευρώπη μέχρι στιγμής είναι πρωτοπόρος της πράσινης ανάκαμψης, όμως θα μπορούσε να προχωρά με πολύ ταχύτερους ρυθμούς, αν δεν υπήρχαν ισχυρές πιέσεις από βιομηχανίες-κολοσσούς, όπως είναι η γαλλική γεωργία, η γερμανική και πολωνική βιομηχανία άνθρακα ή οι πετρελαιοβιομηχανίες της Βρετανίας και της Ολλανδίας.

Το ίδιο ισχύει και για τον τομέα των αερομεταφορών, στον οποίο μέχρι στιγμής δεν έχουν αποδοθεί ευθύνες περικοπής των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στα εθνικά σχέδια για το κλίμα. Τεράστιες εταιρείες του κλάδου ασκούν πιέσεις εδώ και χρόνια αποτρέποντας την υψηλότερη φορολογία, αλλά και την δέσμευση σε στόχους πράσινων καυσίμων και αεροσκαφών χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

Οι παρατηρητές της βιομηχανίας υποστηρίζουν ότι αυτές οι αντιστάσεις ίσως καμφθούν από τον κοροναϊό, καθώς οι αεροπορικές εταιρείες και οι εταιρείες κατασκευής αεροσκαφών ζητούν απελπισμένα κρατική διάσωση. Αυτό δημιουργεί τα περιθώρια επιβολής προϋποθέσεων. Η Γερμανία και η Γαλλία έχουν ήδη προχωρήσει σε σχετικές κινήσεις, ενώ και η Ισπανία έχει αρχίσει να απαιτεί πιο καθαρά καύσιμα.

Η αποτυχία της Βρετανίας να δώσει το παράδειγμα

Φέτος η Βρετανία θα φιλοξενήσει το συνέδριο του ΟΗΕ για το κλίμα (Cop26). Παράλληλα, όμως, κινδυνεύει να κατηγορηθεί για υποκρισία εξαιτίας των πολιτικών του Μπόρις Τζόνσον.

Το Cop26 κατά πάσα πιθανότητα θα είναι η σημαντικότερη διεθνής εκδήλωση που έχει πραγματοποιηθεί στη χώρα στη θητεία του Τζόνσον. Η συγκέντρωση, τον Νοέμβριο του 2021, στοχεύει στο να μεταφέρει τη διεθνή κοινότητα ένα βήμα πέρα από τη συμφωνία του Παρισιού, ενθαρρύνοντας τις κυβερνήσεις να θέσουν ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους.

Δημοσίως, ο Τζόνσον είναι όλο και πιο ένθερμος υποστηρικτής των δράσεων για το κλίμα, όμως έχει ακόμη να διανύσει μεγάλη απόσταση για να πείσει τον οποιονδήποτε ότι είναι πραγματικά τόσο ενθουσιώδης. Η στάση του ως αρθρογράφου, αλλά και ως βουλευτή δεν είναι ιδιαιτέρως πειστική.

Επιπλέον, η Βρετανία έχει να καλύψει ένα μεγάλο κενό. Διαδοχικές κυβερνήσεις αυτοπαρουσιάστηκαν ως παγκόσμιοι ηγέτες του κλίματος. Αυτή η κυβέρνηση υπερηφανεύεται ότι είναι πρωτοπόρος στους στόχους για το 2050 για την ουδετερότητα άνθρακα. Όμως οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές τονίζουν ότι οι μακροπρόθεσμοι στόχοι είναι ανεύθυνοι αν δεν συνοδεύονται από βραχυπρόθεσμες δράσεις. Η Βρετανία απέχει ακόμη πολύ ακόμη και από τους στόχους που έχει θέσει για την επόμενη πενταετία.

Οι παρατηρητές υποστηρίζουν ότι η στιγμή είναι κατάλληλη για την εισαγωγή τεράστιων αλλαγών για την μετά-κοροναϊό εποχή. Όμως μέχρι στιγμής τα σχέδια πράσινης ανάκαμψης της κυβέρνησης είναι ανεπαρκή.

Άλλοι φοβούνται ότι ο εσώτερος κύκλος του Τζόνσον αποτελείται από υπερβολικά πολλούς σκεπτικιστές, πολλοί εκ των οποίων εργάζονταν στο παρελθόν για ακροδεξιές δεξαμενές σκέψεις που έφερναν εμπόδια σε προτάσεις για νέα πράσινη συμφωνία μετά την κρίση του 2008-09. Παράλληλα, αρκετοί συντηρητικοί πολιτικοί διατηρούν δεσμούς με τις «παλιές» βιομηχανίες.

Παραπληροφόρηση, εμπόδια και αρνητές σε όλο τον κόσμο

Από τεράστιους ομίλους ΜΜΕ, μέχρι τον Βραζιλιάνο πρόεδρο, Ζαΐρ Μπολσονάρου, η ακροδεξιά αντίσταση στις παρεμβάσεις των κυβερνήσεων υπέρ του περιβάλλοντος λαμβάνει πολλές μορφές. Όμως μια από τις κυριότερες αφετηρίες είναι η παραπληροφόρηση: Η υπονόμευση της κλιματικής επιστήμης σε σελίδες μεγάλων εφημερίδων, η υποτίμηση της σύνδεσης των ανθρώπινων εκπομπών άνθρακα και ακραίων καιρικών φαινομένων όπως οι φωτιές, οι πλημμύρες και οι ξηρασίες στις ειδήσεις ή οι περισπασμοί της προσοχής του κοινού μέσα από ψευδή ισοδύναμα, όπως η πρόσφατη έκκληση που απεύθυνε ευρωπαϊκή ομάδα αρνητών που συνδέεται με τους Βρετανούς Συντηρητικούς και αντίστοιχα κόμματα του ευρωκοινοβουλίου προς τους παγκόσμιους ηγέτες «να πολεμήσουν τον ιό και όχι τον άνθρακα».

Εκείνοι που αντιστέκονται στις νέες πράσινες συμφωνίες αναφέρουν ότι το κόστος τους είναι υψηλό και υποστηρίζουν ότι οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής παρουσιάζονται με υπερβολικό τρόπο. Όμως οι επικριτές τους τονίζουν ότι το κόστος των ανανεώσιμων πηγών μειώνεται διαρκώς – πλέον σε ορισμένες περιπτώσεις είναι φθηνότερες από τον άνθρακα και το πετρέλαιο – ενώ αναφέρονται και στο κόστος της απραξίας: Περισσότερες πυρκαγιές, ξηρασίες, τυφώνες και πλημμύρες.

Το αυξανόμενα ορατό παγκόσμιο κόστος της κλιματικής κρίσης καθιστά την άρνησή της σχεδόν αδύνατη. Αντί για αυτή, η ακροδεξιά στρέφεται στην ιδεολογία. Ο υπουργός εξωτερικών της Βραζιλίας, Εντουάρντο Αραούχο, υποστηρίζει ότι οι διαμαρτυρίες για το κλίμα είναι μέρος παγκόσμιας μαρξιστικής συνωμοσίας. Ο Μπολσονάρου, ισχυρίζεται ότι οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ που προσπαθούν να προστατεύσουν τον Αμαζόνιο είναι μέρος μιας ξένης συνωμοσίας που προσπαθεί να καταπνίξει την οικονομική ανάπτυξη. Κανείς τους, προφανώς, δεν έχει προσκομίσει την οποιαδήποτε σχετική απόδειξη.

Την ίδια στιγμή, η Βραζιλία απομακρύνεται όλο και περισσότερο από μια νέα πράσινη συμφωνία. Η κυβέρνηση στηρίζει τις ελπίδες της για οικονομική ανάκαμψη στην απελευθέρωση του Αμαζόνιου για περισσότερες εξορύξεις, κτηνοτροφία και υλοτομία. Μόλις ο Τραμπ εγκαταλείψει την προεδρία, ο Μπολσονάρου θα τον αντικαταστήσει ως το παγκόσμιο πρόσωπο της κλιματικής καταστροφής.

Πηγή: www.theguardian.com