Πώς λύθηκε το μεγαλύτερο λογοτεχνικό μυστήριο

Ποιο ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμά σας στην πρώτη καραντίνα; Ισως είδατε όλες τις σεζόν της αγαπημένης σειράς. Ισως αναδιοργανώσατε την ντουλάπα σας και καθαρίσατε όλο το σπίτι σας. Ισως πάλι ήρθατε πιο κοντά στην οικογένειά σας. Στον βρετανό κωμικό Τζον Φίνμορ ωστόσο η περίοδος του εγκλεισμού στο σπίτι χρησίμευσε για να λύσει έναν λογοτεχνικό γρίφο 85 ετών, κάτι που μόνο δύο άνθρωποι στο παρελθόν είχαν καταφέρει να κάνουν. Το βιβλίο αυτό που τον παίδεψε για σχεδόν τέσσερις μήνες ήταν το «Cain’s Jawbone», έργο του μεταφραστή, ποιητή και πρωτοπόρου δημιουργού σταυρολέξων για την εφημερίδα «The Observer» Εντουαρντ Πόις Μάδερς. Ο Τορκεμάδα, όπως ήταν το παρατσούκλι του, εμπνευσμένο από τον διάσημο επικεφαλής της ισπανικής Ιεράς Εξέτασης, έκανε τα πρώτα εντελώς κρυπτικά σταυρόλεξα στον κόσμο, τα οποία κυκλοφορούσαν κάθε εβδομάδα στην εφημερίδα, χτίζοντας ένα φανατικό κοινό.

Το «Cain’s Jawbone» δανείζεται τον τίτλο του από το όπλο που χρησιμοποίησε ο βιβλικός Κάιν για να σκοτώσει τον Αβελ, το οποίο κατά τη λαϊκή φαντασία και τη διαδεδομένη εικονογράφηση ήταν το κόκαλο της γνάθου ενός ζώου. Στην πρώτη του μορφή κυκλοφόρησε στο πίσω μέρος ενός μικρού τόμου. Ο τίτλος του ήταν μεγάλος και ενδεικτικός του περιεχομένου του. «Tο βιβλίο γρίφων Τορκεμάδα: Διάφορα πρωτότυπα σταυρόλεξα, ακρόλεξα, αναγραμματισμοί, λεκτικά προβλήματα κ.λπ. κ.λπ. & Cain’s Jawbone – Ενα μυθιστόρημα μυστηρίου του Τορκεμάδα».

Οι σελίδες του μυθιστορήματος μπήκαν σε εντελώς τυχαία και λανθασμένη σειρά (εξαιτίας «λάθους στην εκτύπωση», όπως αναφέρεται στην εισαγωγή) και οι αναγνώστες αυτό που είχαν να κάνουν ήταν να βάλουν τις σελίδες στη σωστή τους σειρά, να λύσουν το μυστήριο του βιβλίου και να αποκαλύψουν την ταυτότητα έξι δολοφόνων.

Σαν να μην έφτανε η δυσκολία της αναδιάταξης των σελίδων, ο Τορκεμάδα είχε φροντίσει να ανεβάσει τον πήχη του εγχειρήματος για τους αναγνώστες του, παράγοντας ένα κείμενο αρκετά ιδιαίτερο από μόνο του, γεμάτο με σουρεαλιστικές φράσεις, έμμεσες αναφορές σε λίγο γνωστά μυθιστορήματα του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον και σε γαλλικές δίκες δολοφόνων του 18ου αιώνα. Ολα αυτά κάνουν το γραπτό να μοιάζει σε μεγάλο βαθμό ακατανόητο και εντελώς παράξενο, σαν να έγραφαν μαζί ένα νέο βιβλίο η Αγκαθα Κρίστι και ο Τζέιμς Τζόις.

Βοήθεια από το διαδίκτυο

«Την πρώτη φορά που άνοιξα το κουτί, είπα ότι με ξεπερνάει. Ο μόνος τρόπος για να έχω μια ευκαιρία με αυτό ήταν, για κάποιον περίεργο τρόπο, αν παγιδευόμουν στο σπίτι μου για μήνες, μη έχοντας πουθενά να πάω και κανέναν να δω. Δυστυχώς, το Σύμπαν με άκουσε» ανέφερε ο Φίνμορ μιλώντας στην εφημερίδα «The Telegraph». Για να καταφέρει να βγάλει μια άκρη, άπλωσε τις σελίδες σε ένα κενό κρεβάτι που είχε στο σπίτι του και στους μήνες του εγκλεισμού του λόγω της πανδημίας περνούσε τον χρόνο του αναζητώντας τη λύση του αινίγματος. «Κάθε τόσο τις κοίταζα μέχρι να ματώσει το μέτωπό μου, περνούσα ώρες στο Διαδίκτυο ερευνώντας την ιστορία της φυλακής Σριούσμπερι ή κάτι τέτοιο, άλλαζα τη θέση σε τρεις σελίδες, μετακινούσα τη μία πίσω και την ξαναέβαζα πάλι μπροστά. Πώς κάποιος το έλυσε πριν το Διαδίκτυο, δεν μπορώ να το φανταστώ» δήλωσε ο βρετανός δημιουργός της ραδιοφωνικής εκπομπής του Radio 4 «Cabin Pressure».

Οταν το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1934 από τις εκδόσεις Gollancz, ο οίκος προσέφερε δύο χρηματικά έπαθλα 15 και 10 στερλινών (αντίστοιχο σημερινό ποσό 2.000 στερλινών) για όσους έστελναν τον λυμένο γρίφο μέχρι τις 15 Ιανουαρίου 1935. Στις 31 Μαρτίου του ίδιου έτους ο «Observer» ανακοίνωσε πως μόλις δύο άτομα κατάφεραν να φέρουν εις πέρας αυτή την πρόκληση σωστά. Αυτοί ήταν ο Ντ. Σ. Κένεντι και ο Σ. Σίντνεϊ-Τέρνερ. Ο Σίντνεϊ-Τέρνερ ήταν δημόσιος υπάλληλος και λάτρης των σταυρολέξων, ο οποίος έπασχε από αϋπνία. Η ταυτότητα του Κένεντι παραμένει μυστήριο ακόμη. Ωστόσο, πιστεύεται ότι ήταν μέλος της θεατρικής κοινότητας του Λονδίνου. Είναι πιθανό πως κι άλλοι άνθρωποι θα είχαν βρει τη λύση στο μυστήριο του Τορκεμάδα, ωστόσο ήταν εκτός του χρονικού περιθωρίου που είχε θέσει ο εκδοτικός οίκος και γι’ αυτό δεν έχουν καταγραφεί.

Ο νέος διαγωνισμός

Το νέο ενδιαφέρον για το «Cain’s Jawbone» προέκυψε όταν πριν από τρία χρόνια στάλθηκε στο ίδρυμα The Laurence Sterne Trust ένα τεύχος του βιβλίου των γρίφων του Τορκεμάδα. Ο επιμελητής Πάτρικ Γουάιλντγκαστ προσέγγισε τον εκδοτικό οίκο Unbound, γνωστό για τις πειραματικές του δουλειές, και συμφώνησαν στην επανακυκλοφορία του έργου. Τον περσινό Σεπτέμβριο ο γρίφος βγήκε στα ράφια των βιβλιοπωλείων και ο εκδοτικός οίκος μαζί με το Laurence Sterne Trust λάνσαραν έναν νέο διαγωνισμό ύψους 1.000 στερλινών για τον πρώτο που θα απέστελνε τη λύση μέχρι τις 19 Σεπτεμβρίου 2020. Είχαν βάλει ωστόσο την προειδοποίηση πως πρόκειται για ένα «φαινομενικά δύσκολο εγχείρημα» που προορίζεται για όσους «το λέει η καρδιά τους». Στον διαγωνισμό των εκδόσεων Unbound εμπρόθεσμα απάντησαν 12 άτομα αλλά μόνο ο Φίνμορ έδωσε την ενδεδειγμένη λύση.