Λάρισα : Το λαμπρό Α’ Αρχαίο Θέατρο και το λιτό Β’ Αρχαίο Θέατρο

Τόπος κατοικημένος από την απώτατη αρχαιότητα έως τις μέρες μας, σημείο συνάντησης διαφόρων και διαφορετικών πολιτισμών, η πόλη της Λάρισας διαθέτει, μεταξύ άλλων, δύο ιδιαίτερα αξιόλογα αρχαία θέατρα: το λαμπρό Α’ Αρχαίο Θέατρο και το λιτό Β’ Αρχαίο Θέατρο.

Το Α’ Αρχαίο Θέατρο, στη νότια πλαγιά του λόφου «Φρούριο», οικοδομήθηκε κατά τους Πρώιμους Ελληνιστικούς Χρόνους (α’ μισό του 3ου αιώνα π.Χ., επί βασιλείας Αντίγονου Γονατά) κάτω από την οχυρωμένη ακρόπολη —ακολουθώντας το παράδειγμα του θεάτρου του Διονύσου της Aθήνας—, με προσανατολισμό προς νότον, προς τη λεγόμενη ελεύθερη αρχαία αγορά (στο κέντρο της σύγχρονης πόλης).

Η κατασκευή τού υπό εξέταση θεάτρου, που είχε χωρητικότητα 10.000 και πλέον θεατών, σχετίζεται άμεσα με τη λατρεία του θεού Διονύσου και την τέλεση θεατρικών παραστάσεων. Το θέατρο ήταν, εξάλλου, κέντρο της κοινωνικής ζωής των κατοίκων της αρχαίας Λάρισας.

Κατά τους Pωμαϊκούς Xρόνους, τον 1ο αιώνα π.Χ., το θέατρο έχασε την αίγλη του και μετατράπηκε σε αρένα, όπου τελούνταν αποκλειστικά επίσημες εορταστικές εκδηλώσεις, μονομαχικοί αγώνες, θηριομαχίες, παραστάσεις μίμων κ.ά.

Το Α’ Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας λειτούργησε επί έξι αιώνες περίπου, έως τα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ, όταν διακόπηκε απότομα η λειτουργία του.

Οι ανασκαφές και οι απαλλοτριώσεις έχουν αποκαλύψει τη σκηνή (το καλύτερα διατηρημένο τμήμα του μνημείου, με τρεις κύριες οικοδομικές φάσεις), την ορχήστρα και το κοίλο (δεν ήταν άλλο από την ίδια την πλαγιά του λόφου «Φρούριο») του μεγαλειώδους θεάτρου, που υπέστη στο διάβα του χρόνου αρκετές καταστροφές (λαφυραγώγηση υλικού, επιχωματώσεις κ.ά.).

Στο χώρο του θεάτρου έχουν έλθει επίσης στο φως πολύτιμες για την ιστορία και την οργάνωση της πόλης επιγραφές, ειδώλια, σειρά ανάγλυφων ασπίδων, αγάλματα και αρχιτεκτονικά μέλη (μεταξύ άλλων, δεκάδες σπόνδυλοι κιόνων, που ανήκαν σε εντυπωσιακή στοά στο πίσω μέρος της σκηνής).

Το Β’ Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας εκτείνεται στις νοτιοδυτικές υπώρειες του χαμηλού λόφου «Πευκάκια» (σύμφωνα με τις επιγραφές, εκεί υπήρχε ιερό της Δήμητρας), στη συμβολή των οδών Eργατικής Πρωτομαγιάς και Tαγματάρχου Bελισσαρίου.

Οικοδομήθηκε στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ., την εποχή του ρωμαίου αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, και προοριζόταν, πέραν των θεατρικών παραστάσεων, και για άλλες ομαδικές εκδηλώσεις. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό, μετά τη μετατροπή του Α’ Αρχαίου Θεάτρου σε αρένα, να χρησιμοποιήθηκε και για την τέλεση φιλολογικών, χορευτικών και μουσικών αγώνων.

Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του κοίλου προήλθε από ένα παλαιότερο κτίριο, του 3ου αιώνα π.Χ. Οι επιγραφές απελευθέρωσης δούλων που περιλαμβάνονταν στο υλικό αυτό έχουν μεγάλη ιστορική αξία, καθώς πρόκειται για τις αρχαιότερες απελευθερωτικές επιγραφές στη Θεσσαλία.

Το λεγόμενο μικρό θέατρο της Λάρισας εντοπίστηκε το 1978. Οι συστηματικές ανασκαφικές έρευνες αποκάλυψαν τη σκηνή, την ορχήστρα, το κοίλο, τη δεξιά πάροδο και τμήμα της αριστερής παρόδου. Στη θέση όπου εντοπίστηκε το θέατρο υπήρχε ένας χριστιανικός ναός, ενώ αργότερα, επί Τουρκοκρατίας, οικοδομήθηκε το τζαμί του Χασάν Μπέη, που απεικονίζεται σε διάφορες χαλκογραφίες.