Η ανακοίνωση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων και η αρχή της αναλογικότητας

Η ανακοίνωση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, που θεωρεί ως αντισυνταγματική την απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας για την απαγόρευση των συναθροίσεων σε όλη την επικράτεια -ενόψει της επετείου του Πολυτεχνείου-  είναι απαραίτητο να προσεγγισθεί ψύχραιμα και με νομικούς όρους.

Κατά τη γνώμη μου η επίμαχη ανακοίνωση-και αυτό είναι το μεγάλο έλλειμμά της- δεν κάνει καμία σαφή αναφορά στη θεμελιώδη αρχή της αναλογικότητας (η οποία καθιερώνεται από το άρθρο 25 του Συντάγματος).

Επί τη βάσει αυτής της αρχής οι κάθε είδους περιορισμοί, που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα  είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπερ αυτού.

Η θεμελιώδης τούτη αρχή εφαρμόζεται και στην ποινική διαδικασία και  ο Άρειος Πάγος , σχετικά πρόσφατα αποδέχθηκε μάλιστα τη δικονομική δυνατότητα σε ακραίες περιπτώσεις…

Να κάμπτεται η μη χρήση αποδεικτικών μέσων, τα οποία αποκτήθηκαν κατά παράβαση των άρθρων 19, 9 και 9 Α του Συντάγματος…

Εφόσον η  μη χρήση αυτών θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρή προσβολή άλλων συνταγματικών δικαιωμάτων (ΑΠ 991/2018 ).

Υπό την έννοια τούτη η ανωτέρω αρχή της αναλογικότητας ενεργοποιείται και όταν συγκρούονται συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα, κάτι το οποίο συμβαίνει και στην περίπτωση την οποία αναλύουμε.

Δηλαδή , ενόψει της επετείου για το Πολυτεχνείο συγκρούονται:

Αφενός μεν το δικαίωμα στην ανάπτυξη της προσωπικότητας κατά το άρθρο 5 του Συντάγματος   (και το δικαίωμα της προστασίας της δημόσιας υγείας, αφού λόγω της θανατηφόρας πανδημίας πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν στη χώρα μας ) ..

Αφετέρου δε το δικαίωμα «του συναθροίζεσθαι» ήσυχα και χωρίς όπλα, το οποίο προβλέπεται από το άρθρο 11 του Συντάγματος.

Σε αυτό το γενικό επίπεδο στάθμισης είναι δικαιοπολιτικά και δογματικά σαφές ..

Ότι ανάμεσα στη προστασία της προσωπικότητας (και της ζωής ή της υγείας) και στην προστασία της συμμετοχής σε δημόσιες συναθροίσεις…

Υπερισχύει αναμφισβήτητα η θωράκιση της ανθρώπινης ζωής και της δημόσιας υγείας.

Οποιαδήποτε άλλη απάντηση πάνω σε αυτό το επίπεδο βρίσκεται , κατά τη γνώμη μου, «εκτός δυτικού πολιτισμού» , αφού η ανθρώπινη οντότητα και η προστασία της είναι απαραίτητο και κατά την «Καντιανή ηθική» να θεωρείται πάντοτε ως αυτοσκοπός και ποτέ «ως μέσο».

Αυτό δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι είναι δυνατό να εκμηδενίζεται ή να αποδιαρθρώνεται το βασικό περιεχόμενο του άλλου συνταγματικού δικαιώματος (: του δικαιώματος του συναθροίζεσθαι) , το οποίο υποχωρεί  ενόψει της παραπάνω στάθμισης..

Και ενόψει των επικίνδυνων υγειονομικών συνθηκών , οι οποίες επικρατούν στον τόπο μας!

Η κατάθεση ενός στεφάνου λ.χ. στο Πολυτεχνείο ( αντί της πορείας ή της διαδήλωσης)  θα ήταν μια συνταγματικά ανεκτή λύση.

Με αυτή τη σταθμιστική λογική είναι απαραίτητο να ερμηνευθεί και το άρθρο 68 της Πράξης Νομοθετικού περιεχομένου 4683/2020 και το άρθρο 8 του ν. 4703/2020 ( το οποίο αφορά τις προϋποθέσεις απαγόρευσης των δημόσιων συναθροίσεων).

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ, ότι η επίμαχη ανακοίνωση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων δεν ενημερώνει ορθά την κοινή γνώμη και πάσχει από μία εμφανή μονομέρεια…

Αφού δεν πληροφορεί τους πολίτες για την ανωτέρω σταθμιστική λειτουργία (με βάση τη θεμελιώδη αρχή της αναλογικότητας)!

Επιπλέον, θα ήθελα να υπενθυμίσω, ότι η ανωτέρω Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων καλούσε πριν από λίγες ημέρες την Πολιτεία να κλείσει όλα τα (ποινικά και πολίτικά Δικαστήρια) στη Θεσσαλονίκη και τη Λάρισα (για να προστατευθεί η υγεία των δικαστικών λειτουργών).

Και το ερώτημα είναι το εξής:  Δεν εκμηδενιζόταν άραγε δια αυτού του τρόπου το συνταγματικό δικαίωμα των πολιτών στην παροχή έννομης προστασίας , που καθιερώνεται από το άρθρο 20 του Συντάγματος;

Αφού τα δικαστήρια θα ήταν «καθολικά κλειστά»;

Δεν είναι δυνατό, δηλαδή, η ίδια Ένωση να έχει δύο διαφορετικές φιλοσοφίες (μέσα σε διάστημα ολίγων ημερών).

Το συμπέρασμα; Είναι αναγκαίο να επικρατήσει ψυχραιμία, γιατί και η ανθρώπινη ζωή είναι απαραίτητο να προστατευθεί υπό τις σημερινές συνθήκες της θανατηφόρας πανδημίας.

Αλλά και το βασικό περιεχόμενο κάποιων άλλων συνταγματικών δικαιωμάτων να μην υπονομευθεί..

 Γρηγόρης Καλφέλης – Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ – Kalfelis@law.auth.gr