Πειραιάς: Το πλεύρισμα των πλοίων και το ζήτημα των βαρκάρηδων

Το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 16^ης Νοεμβρίου 1928, με φωτογραφία και δίστηλο άρθρο «κάλυπτε» ένα γεγονός που θα αποτελούσε την αρχή μιας θεμελειώδους αλλαγής της ζωής του Πειραιά αλλά και αργότερα των υπόλοιπων μεγάλων λιμανιών της Ελλάδας.

Τα μεγάλα πλοία από το εξωτερικό, κατόπιν έργων εμβάθυνσης του λιμανιού, είχαν πλέον τη δυνατότητα, να πλευρίζουν στην προβλήτα και όχι να δένουν αρόδου, στα ανοιχτά.

Έτσι η φορτοεκφόρτωση των εμπορευμάτων θα γινόταν εύκολα και γρήγορα και οι επιβάτες θα μπορούσαν να επιβιβάζονται και να αποβιβάζονται από και προς την ακτή απευθείας, χωρίς να απαιτείται να επιβιβαστούν πρώτα σε λέμβους.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 16.11.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Χθες την πρωΐαν ετελέσθησαν τα εγκαίνια της νέας αιθούσης αποσκευών του τελωνείου εις την προβλήτα της Τρούμπας, όπου θα γίνεται η πλεύρισις των εκ του εξωτερικού προερχόμενων ταχυδρομικών ατμοπλοίων.

»Πρώτον ατμόπλοιον, το οποίον επλεύρισεν εις την αριστεράν πλευρά της προβλήτος Τρούμπας ήτο το ταχυδρομικόν ‘Ασσυρία’ του Λόυδ Τριεστίνο, καταπλεύσαν εκ Κωνσταντινουπόλεως και ακολούθως το ‘Έλση’ της ατμοπλοΐας Μανταφούνη, το οποίον επλεύρισεν εις την δεξιάν πλευράν της προβλήτος».

«Τας αποσκευάς εκ των ατμοπλοίων θα παραλαμβάνουν οι εργάται αιθούσης αποσκευών, οι οποίοι υποχρεούνται να φορτώνουν ταύτας και επί των αυτοκινήτων ή κάρρων μετά την έρευναν και τον εκτελωνισμόν».

Κάθε μέρα θα πλεύριζαν στην προβλήτα δύο με τρία σκάφη και μόνο στην περίπτωση που θα έφταναν στον Πειραιά περισσότερα σκάφη, θα χρησιμοποιούνταν οι μεταφορικές λέμβοι.

Λόγω έλλειψης αρκετών προβλητών με τις επαρκείς προδιαγραφές προτεραιότητα είχαν τα «εκ του εξωτερικού ατμόπλοια εξπρές, τα οποία καταπλέοντα αναχωρούν αυθημερόν».

Η αντίδραση των λεμβούχων

Η αλλαγή αυτή , αποτελούσε φυσικά ένα μεγάλο βήμα για την πρόοδο και την εξέλιξη της ακτοπλοΐας στην Ελλάδα όμως ταυτόχρονα σηματοδοτούσε και την αρχή του τέλους για ένας ολόκληρο κλάδο: τους «λεμβούχους». Τους βαρκάρηδες, που αμείβονταν από τους επιβάτες για να μεταφέρουν αυτούς και τις αποσκευές τους από την προκυμαία στο πλοίο που είχε δέσει στα ανοιχτά και αντίστροφα.

Η τότε κυβέρνηση (Βενιζέλου) προσπαθούσε να λύσει το ζήτημα, που είχε ανακύψει εδώ και καιρό.

«Το νομοσχέδιον το κανονίζον το πλεύρισμα των ατμοπλοίων εις τον Πειραία και τα βοηθήματα των λεμβούχων, οίτινες συνεπεία του πλευρίσματος των πλοίων θα απομείνουν άνευ εργασίας.

»Ως διεσκευάσθη το νομοσχέδιον επιτροπή ειδική θα ορίση πόσοι και ποιοι λεμβούχοι θα παύσουν να εργάζονται ως τοιούτοι».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 10.12.1927, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η κατάργηση των λεμβούχων  και το πλεύρισμα των πλοίων  είχε ήδη αποφασισθή χρόνια πριν και καθώς η έναρξη της εφαρμογής του μέτρου πλησίαζε, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, η «Επαγγελματική Ένωσις Λεμβούχων» απέστειλε επιστολή διαμαρτυρίας το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» στις 3 Οκτωβρίου.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 03.10.1928, Ιστορικό Αρχείο

«Η στιγμή που αποφασίζηται η αχρήστευσις ενός επαγγέλματος, πρέπει κατά κανόνα να ληφθώσι πρώτον τα μέτρα εκείνα, τα οποία θα εξασφαλίσουν εις τον αχρηστευόμενον τα μέσα της ζωής, διότι η πείνα είνε ο χείριστός σύμβουλος».=

Η κατάσταση στα λιμάνια

 Η αλήθεια είναι πάντως ότι με την πρακτική που ακολουθούσαν για χρόνια οι περισσότεροι λεμβούχοι μετέτρεπαν την προσπάθεια των επιβατών να φτάσουν στα πλοία, σε σωστό μαρτύριο.

Σχετικό δημοσίευμα του «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ», περιγράφει τι «περίμενε» κάθε ταξιδιώτη όταν έφτανε με τις αποσκευές τους στην προκυμαία ή όταν το πλοίο στο οποίο επέβαινε, έριχνε άγκυρα στα ανοιχτά του λιμανιού.

Κατά κανόνα, οι λεμβούχοι δεν προσέφεραν τις υπηρεσίες τους…Τις επέβαλαν.

Και προκειμένου να προλάβουν τους ανταγωνιστές συναδέρφους τους. Άρπαζαν στην κυριολεξία τις αποσκευές, από τα χέρια των ταξιδιωτών και τις πετούσαν στη λέμβο τους, προκειμένου να τους αναγκάσουν να επιβιβαστούν.

Όχι τυχαία το άρθρο ξεκινά με τη λέξη «επιτέλους» και αναφέρεται σε «τυραννική δυναστεία» και «επέλαση» των λεμβούχων.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 01.10.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Επί τέλους, η τυραννική δυναστεία των λεμβούχων του λιμένος Πειραιώς θα καταργηθή. Οι ταξειδιώται, Έλληνες και ξένοι, θα δύνανται πλέον ακινδύνως να αντικρύζουν την παραλίαν της γείτονος, να αποβιβάζωνται κατά βούλησιν και να τοποθετούν τας αποσκευάς των όπου αυτοί θέλουν.

»Η επέλασις των λεμβούχων δεν θα υφίσταται. Οι αλαλαγμοί, αι απειλαί, αι οποίαι ελέγοντο, είδος διαφημίσεως, αι κουρσαρικαί αναρριχήσεις, οι διαπληκτισμοί επάνω εις την ημικατεβασμένην σκάλα του ατμόπλοιου, το άρπαγμα των αποσκευών όλα αυτά εντός ολίγου πάνε περίπατο».

»Μόλις το ατμόπλοιον ρίξη άγκυραν οι Λαγούτηδες, ο Δασκαλέας, ο Γιώργαρος, ο Κουφάκος, ο Φτίνακας, ο Δράκος, οι Κοψίδες, όλο εκείνο το άγριο ηρωικό μελήσσι των ανθρώπων αυτών του Πειραιώς με τα παράξενα ονόματα, τους πολλούς θρύλους και τα άπειρα πταίσματα δεν θα υφίσταται. Θα έχει αλλάξει επάγγελμα».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 01.10.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η αλήθεια είναι πως κατά καιρούς, ως και τις αρχές της δεκαετίας του ’30, στο αστυνομικό ρεπορτάζ των εφημερίδων εμφανίζονταν περιστατικά που αφορούσαν τους λεμβούχους και τον μεταξύ τους ανταγωνισμό.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 21.7.1930, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Ο λεμβούχος. Ζαχ. Ζαχ. αναζητών μακράν της λέμβου του επιβάτας, αντελήφθη το αυτοκίνητον εις την οδόν Πλούτωνος και κρατών την θυρίδα του το ηκολούθει τρέχων και συνιστών εις τους τρεις επιβάτας να προτιμήσουν την λέμβον του.

»Όταν το αυτοίνητον εσταμάτησεν εις την παραλίαν Τζελέπη και οι τρεις επιβάται κατήλθον, ο λεμβούχος Ζαχ. ήθελε να τους οδηγήση εις την λέμβον του.

»Επί της προκυμαίας όμως ενεφανίσθη ο λεμβούχος Αντ. Κοζ. όστις εσταμάτησε τους τρεις επιβάτας κατι τους επρότεινε να προτιμήσουν την λέμβον του και να δώσουν ολιγώτερα χρήματα.

»Συνεπεία τούτου οι δύο λεμβούχοι περιήλθον εις έριδα, ο δε Ζαχ. απώθησε τον Κοζ. Ο τελευταίος εξοργισθείς ήρχισε να υβρίζη με βαρείας φράσεις τον Ζαχ., συγχρόνως δε εξαγαγών μάχαιραν επετέθη και τον ετραυμάτισε θανασίμως εις μηρόν.

»Ο Ζαχ εξέπνευσε μετ’ όλίγον εκ της ακατασχέτου αιμορραγίας»

Οι συμπλοκές μεταξύ των λεμβουχών όμως δεν περιορίζονταν μόνο στην στεριά.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 6.4.1931, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δύο λέμβοι ανταγωνίζονται ποια θα προλάβει να επιβιβάσει πρώτη ταξιδιώτες από το ατμόπλοιο «Πήλιον» που έφτασε στον Πειραιά από την Καβάλα. Η διαμάχη παίρνει διαστάσεις…ναυμαχίας.

«Ο Δ. Σταθ. επιβαίνων λέμβου, επεχείρησε να παρεμποδίση την προσέγγισιν εις το ατμόπολοιον της λέμβου των Αρ. Παυ. και Εμμ. Χατζ. τους οποίους ύβρισε χυδαίως.

»Οι δύο λεμβούχοι, μη απαντήσαντες εις τας ύβρεις, επλησίασαν το σκάφος, και ανήρχοντο την κλίμακα του διά να παραλάβουν επιβάτας και αποσκευάς.

»Ο Σταθ. εξήγαγε τότε περίστροφον και επυροβόλησε τρις κατά των λεμβούχων Παυ. και Χατζ., τραυματίσας αμφοτέρους εις τους πόδας.

»Επειδή όμως ο Σταθ. ητοιμάζετο να πυροβολήση εκ νέου, επενέβη ο λεμβούχος Ν.Βορ. και του κατέφερεν ισχυρόν κτύπημα εις την κεφαλήν διά κώπης (σ.σ. κουπί), τραυματίσας τούτον σοβαρώς.

»Και οι τρεις, Παυ., Χατζ., και Σταθ., μετεφθέρθησαν εις το νοσοκομείον».