Στα αποτελέσματα από τις κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙΙ των εμβολίων του κοροναϊού αναφέρεται ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας του London School of Economics, Ηλίας Μόσιαλος.

Με ανάρτησή του στα social media, ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης στους διεθνείς οργανισμούς για την πανδημία αναλύει γιατί θεωρεί τα αποτελέσματα ενθαρρυντικά, ενώ αναφέρεται και στο θετικό αντίκτυπο που έχουν.

Επισημαίνει πάντως, μεταξύ άλλων, πως «δεν έχουμε ακόμη δει τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων και αναμένουμε ότι η επιστημονική κοινότητα θα έχει πρόσβαση στα πρωτογενή δεδομένα των αναλύσεων».

Η ανάρτηση του Ηλία Μόσιαλου

Όλος ο κόσμος περιμένει να ακούσει καλά νέα τόσο για την ασφάλεια όσο και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων Covid-19. Οι ανακοινώσεις των προκαταρκτικών – ενδιάμεσων αναλύσεων – των κλινικών δοκιμών φάσης III των εταιρειών Pfizer / BioNTech και της Moderna ήρθαν σαν το φως στο τέλος του τούνελ της πανδημίας.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους θεωρώ τα αποτελέσματα ενθαρρυντικά με βάση τα δεδομένα της φάσης III που κυκλοφόρησαν.

• Ασφάλεια: Σε καμία από τις δύο αυτές κλινικές δοκιμές δεν έχει γίνει διακοπή λόγω παρενεργειών. Επίσης και στις δύο ανακοινώσεις των αποτελεσμάτων της φάσης ΙΙΙ, οι δύο εταιρείες σχολίασαν πως οι παρενέργειες που ανέφεραν οι συμμετέχοντες ήταν ήπιες.

• Υψηλή αποτελεσματικότητα: Το εμβόλιο της Pfizer / BioNTech αναφέρεται σε 90% και η ανακοίνωση της Moderna μιλάει για αποτελεσματικότητα κατά 94,5% στην πρόληψη του συμπτωματικού Covid-19. Αυτά, όπως είπα, είναι πρώιμα ευρήματα (ανάλυση 94 μολύνσεων στην περίπτωση της Pfizer έναντι 95 στην περίπτωση του Moderna). Οι κλινικές δοκιμές συνεχίζονται και οι δύο αναλύσεις δείχνουν ότι το εμβόλιο θα μπορούσε να παρέχει υψηλή προστασία.

• Μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων, ηλικιακό εύρος συμπεριλαμβανομένων ευάλωτων ομάδων: πάνω από 43.000 άτομα ηλικίας άνω των 12 ετών εμβολιάστηκαν με το εμβόλιο Pfizer / BioNTech, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ευάλωτων ομάδων και ασθενών με ανοσοκαταστολή. Η Moderna παρακολουθεί πάνω από 30.000 συμμετέχοντες και ευρύ φάσμα υποκείμενων νοσημάτων.

• Προστασία από σοβαρή νόσο από Covid-19: Στην περίπτωση της Moderna, η ανακοίνωση αποκαλύπτει ότι το εμβόλιο απέτρεψε τη νόσο από συμπτωματικό Covid-19, συμπεριλαμβανομένων και περιπτώσεων σοβαρής νόσου. Η Pfizer / BioNTech δεν δημοσίευσε λεπτομέρειες σχετικά με την προστασία από σοβαρή νόσο (αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το εμβόλιο εμπόδισε μόνο ήπιες περιπτώσεις).

Τα εμβόλια, θα μπορούσαμε να πούμε εδώ, πως έχουν ‘θεραπευτική’ δράση. Αυτό γιατί ωθούν το ανοσοποιητικό μας σύστημα να ‘απομνημονεύσει’ την επίθεση από το συγκεκριμένο παθογόνο και να ανταποκριθεί γρήγορα σε μελλοντική επίθεση του πραγματικού παθογόνου (και τη δεύτερη φορά συναντάμε το ίδιο παθογόνο που είμαστε προετοιμασμένοι έτσι η απόκρισή μας είναι συγκεκριμένη, ενισχυμένη και ταχύτερη από την πρώτη φορά που μας επιτίθεται).

Τα παραπάνω αποτελέσματα έχουν όμως εμμέσως και άλλο θετικό αντίκτυπο. Δηλαδή:

• Πιθανώς θα έχουμε καλά αποτελέσματα και από άλλα εμβόλια Covid-19: ο σχεδιασμός και των 2 εμβολίων στοχεύει στην επιφανειακή ακίδα του ιού, την πρωτεΐνη που επιτρέπει στον ιό να προσκολληθεί και να εισβάλει σε ανθρώπινα κύτταρα, και να ξεκινήσει τη μόλυνση. Πολλά από τα άλλα υπό ανάπτυξη εμβόλια στοχεύουν επίσης στην πρωτεΐνη ακίδα, επομένως ενδέχεται σύντομα να έχουμε εξίσου αισιόδοξες ανακοινώσεις, και από άλλες εταιρείες και ερευνητικά ιδρύματα.

• Οι επενδύσεις στα εμβόλια που στοχεύουν στην πρωτεΐνη ακίδα ως εργαλείο για τον παγκόσμιο τερματισμό της πανδημίας: Όλα τα εμβόλια που αναπτύσσονται με τη βοήθεια του Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) στοχεύουν την πρωτεΐνη ακίδα. Το CEPI χρηματοδοτεί την έρευνα και την παραγωγή πολλών εμβολίων με σκοπό την παραγωγή εμβολίων για παγκόσμια διανομή

Επιπλέον, θέλω να επισημάνω, εκτός από την ταχύτητα ανάπτυξης, το γεγονός ότι και οι δύο πρωτοπόροι χρησιμοποιούν μια νέα τεχνολογία παραγωγής εμβολίων (που έγινε γνωστή ως τεχνολογία mRNA). Από την άποψη της ανάπτυξης εμβολίων και νέων θεραπευτικών, πρέπει να δούμε αυτά τα νέα αποτελέσματα και υπό άλλο πρίσμα:

• Θεραπείες με mRNA: Αυτή η καινοτόμος ερευνητική προσέγγιση εμβολίων έχει διερευνηθεί εδώ και χρόνια, αλλά μέχρι σήμερα κανένα εμβόλιο mRNA δεν έχει κυκλοφορήσει στην αγορά. Τo mRNA είναι ασταθές, και τα εμβόλια πρέπει να φυλάσσονται σε χαμηλές θερμοκρασίες. Το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech απαιτεί εξαιρετικά χαμηλή αποθήκευση (στους <-70C). Ωστόσο, η βιοτεχνολογική προσέγγιση της Moderna κατάφερε να παράγει ένα εμβόλιο που μπορεί να αποθηκευτεί μακροπρόθεσμα στους <-20C και στους 4C ίσως και για ένα μήνα. Έτσι, περαιτέρω έρευνα μπορεί να βελτιώσει τα ζητήματα αστάθειας των θεραπευτικών mRNA στον παράγοντα θερμοκρασία.

• Tαχύτερη απόκριση σε μελλοντική ανάπτυξη εμβολίων: Η πλατφόρμα mRNA προσφέρει ταχύτητα ανάπτυξης (συμπεριλαμβανομένου του πόσο γρήγορα μπορούν να παραχθούν) και ευελιξία (είναι εύκολο να επανασχεδιαστούν σε περίπτωση εμφάνισης μελλοντικών μεταλλάξεων).

Αναφορικά με τις μεταλλάξεις, ο νέος κοροναϊός φαίνεται αρκετά σταθερός και οι περισσότερες σημειακές μεταλλάξεις ή μικρές αλλαγές στο γονιδίωμά του δεν φαίνεται να τον καθιστούν πιο επικίνδυνο (δηλαδή δεν επηρεάζουν τα επίπεδα κρισιμότητας της νόσου).

Υπάρχει όμως μια μετάλλαξη – όπως αναφέρω συχνά, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο και αυτό το στέλεχος εξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη από τον Μάρτιο. Ο -εργαστηριακά αποδεδειγμένος λόγος που η μετάλλαξη επικράτησε- είναι ότι καθιστά τον ιό πιο μεταδοτικό. Αλλά να θυμόμαστε ότι εξακολουθεί να μην επηρεάζει τη σοβαρότητα ή την εξέλιξη της νόσου, ή τουλάχιστον δεν υπάρχει ακόμη σταθερή κλινική απόδειξη για αυτό.

Εάν στο μέλλον υπάρξει μετάλλαξη που αλλάξει τελικά τη δομή της πρωτεΐνης ακίδας του ιού, και εξελιχθεί ώστε να είναι πολύ διαφορετική από την υπάρχουσα, ίσως χρειαζόμαστε ένα νέο εμβόλιο (δεδομένου ότι τα περισσότερα εμβόλια έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να φτιάχνουμε αντισώματα έναντι αυτού του τμήματος του ιού). Αλλά, όπως είπα, ίσως πλέον έχουμε τα εργαλεία να το κάνουμε πολύ πιο γρήγορα αυτή τη φορά και να ετοιμάζουμε ένα νέο εμβόλιο κάθε χρόνο, όπως συμβαίνει με τη γρίπη.

Επιστρέφοντας στα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών φάσης III, να αναφέρω πως είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικά στο πλαίσιο της δημόσιας υγείας. Μέσα σε 8 ημέρες, είχαμε αποτελέσματα όχι από ένα αλλά 2 εμβόλια με υψηλή αποτελεσματικότητα. Αυτές οι ανακοινώσεις λειτουργούν πυροσβεστικά στις αμφιβολίες εκείνων που επικρίνουν την ταχύτητα ανάπτυξης. Επίσης, τα καλά αποτελέσματα σε συνδυασμό με την έλλειψη παρενεργειών ελπίζουμε πως θα πείσουν περισσότερους ανθρώπους να εμβολιαστούν.

Φυσικά είναι ακόμη νωρίς και, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, ανεξάρτητα από την υψηλή απόδοση, δεν γνωρίζουμε ακόμη και δεν μπορούμε να κάνουμε με βάση αυτά τα αποτελέσματα προβλέψεις

• για το πόσο καιρό θα διαρκέσει αυτή η προστασία από το εμβόλιο (φυσικά οι συμμετέχοντες στις κλινικές δοκιμές θα παρακολουθούνται και θα έχουμε αυτές τις απαντήσεις στο μέλλον).

• για το εάν το εμβόλιο θα προστατεύει εμάς τους ίδιους από το να κολλήσουμε αλλά και τους άλλους από εμάς -ακόμα και εάν εμείς δεν νοσούμε.

Επί του παρόντος, 54 διαφορετικά εμβόλια δοκιμάζονται σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους (12 από τα οποία βρίσκονται στη φάση III) και τουλάχιστον 87 εμβόλια βρίσκονται σε διαφορετικές φάσεις προκλινικών μελετών σε ζώα. Όπως αναφέρω συχνά, οι υπεύθυνες αρχές για την αδειοδότηση ( FDA στις ΗΠΑ και ΕΜΑ στην Ευρώπη), αλλά και την επείγουσα έγκριση ενός εμβολίου Covid είχαν δηλώσει πως θα αξιολογούσαν προς έγκριση και εμβόλια που θα μπορούσαν να μειώσουν τον κίνδυνο συμπτωματικού Covid κατά 50%. Αλλά αυτό που βλέπουμε αυτές τις μέρες είναι ότι η πρώτη γενιά εμβολίων Covid-19 θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική από ό, τι περιμέναμε.

Δεν έχουμε ακόμη δει τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων και αναμένουμε ότι η επιστημονική κοινότητα θα έχει πρόσβαση στα πρωτογενή δεδομένα των αναλύσεων. Ωστόσο, παραμένουμε αισιόδοξοι.

Headlines