Προς κατεδάφιση το θρυλικό τηλεσκόπιο του Αρεσίμπο

Σε μια εξέλιξη που προκαλεί ρίγος στην ερευνητική κοινότητα της Αστρονομίας, το περίφημο ραδιοτηλεσκόπιο του Αρεσίμπο στο Πουέρτο Ρίκο, επί δεκαετίες το μεγαλύτερο του κόσμου, πρόκειται να κατεδαφιστεί λόγω σοβαρού προβλήματος στατικότητας.

Το γιγάντιο πιάτο, διαμέτρου 307 μέτρων, βοήθησε μεταξύ άλλων στην ανακάλυψη των πρώτων εξωπλανητών. Προσέφερε επίσης τις πρώτες αξιόπιστες ενδείξεις για την ύπαρξη των πάλσαρ, και τα δεδομένα που προσέφερε οδήγησαν σε τουλάχιστον ένα Νόμπελ Φυσικής.

Η απόφαση έρχεται μετά τη θραύση δύο από τα συρματόσχοινα που στηρίζουν μια κεντρική πλατφόρμα 900 τόνων πάνω από το πιάτο. H δύσκολη απόφαση ήρθε από το αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Επιστημών (NSF), στο οποίο ανήκει το παλαίμαχο ραδιοτηλεσκόπιο.

Η αρχή του τέλους για το Αρεσίμπο ήρθε το 2017, όταν το παρατηρητήριο χτυπήθηκε από τον κυκλώνα Μάρια που σάρωσε το Πουέρτο Ρίκο. Οι εργασίες επισκευής συνεχίζονταν ακόμα όταν το πρώτο καλώδιο έσπασε τον περασμένο Αύγουστο. Το συρματόσχοινο, πάχους 13 εκατοστών, ήταν ένα από τα βοηθητικά καλώδια που εγκαταστάθηκαν το 1994 για να στηρίξουν το βάρος επιπλέον κεραιών.

Το σπάσιμο του δεύτερου καλωδίου άνοιξε τρύπες στο πιάτο μέσα από τις οποίες διακρίνεται βλάστηση (Planet Labs/Nature)

Ένα δεύτερο καλώδιο που στηριζόταν στον ίδιο πυλώνα έσπασε στις Νοεμβρίου και κατέστρεψε τμήμα του πιάτου. Δορυφορική εικόνα που εξασφάλισε το περιοδικό Nature δείχνει το μέγεθος της ζημιάς.

Οι μηχανικοί του τηλεσκοπίου ανησυχούν τώρα ότι κι άλλα καλώδια μπορεί να σπάσουν από στιγμή σε στιγμή, οπότε η κεντρική πλατφόρμα, η οποία φέρει όλα τα κύρια όργανα του συστήματος, θα συντριβεί πάνω στο πιάτο.

Η προτεραιότητα είναι «η ασφάλεια των εργατών, του προσωπικού και των επισκεπτών στο αστεροσκοπείο του Αρεσίμπο» και αυτό «καθιστά αυτήν την απόφαση αναγκαία, αν και λυπηρή» δήλωσε ο διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών, Σεθουράμαν Πανσανάθαν.

Αντίο σε έναν θρύλο

#Arecibo has always meant so much to me, growing up as an astronomy-obsessed little kid in PR. As an undergrad I got to attend an observing session which was beyond cool. 10yrs ago I married @AstroAhura at the observatory. The decommissioning is so sad 😭#WhatAreciboMeansToMe pic.twitter.com/g4JlYq3tk0

— Emily Alicea-Muñoz, PhD (@drealiceam) November 19, 2020

Στο Twitter, υπό το χάσταγκ «WhatAreciboMeansToMe» («Τι σημαίνει για μένα το Αρεσίμπο»), δεκάδες επαγγελματίες και ερασιτέχνες αστρονόμοι άφησαν μηνύματα θλίψης και νοσταλγίας για αυτόν τον «φίλο» που τους συνόδευε επί δεκαετίες και τους βοήθησε στις ανακαλύψεις τους και στην παρατήρηση του σύμπαντος.

«Δεν είναι ένα απλό τηλεσκόπιο, είναι ο λόγος για τον οποίο έγινα αστρονόμος» έγραψε ο Πορτορικάνος Κέβιν Ορτίς Σεμπάγιος.

«Ράγισε η καρδιά μου», έγραψε η Κάρεν Μάστερς, καθηγήτρια αστρονομίας στο Κολέγιο Χάβερφορντ της Πενσιλβάνιας, συνοδεύοντας το μήνυμά της με μια φωτογραφία της όπου πόζαρε, μαζί με το μωρό της, κοντά στο πιάτο του τηλεσκοπίου, το 2008.

Το Αρεσίμπο είχε την τιμητική του και στον κινηματογράφο: εμφανίζεται στην ταινία «Τζέιμς Μποντ, επιχείρηση Χρυσά Μάτια» ενώ στην ταινία «Επαφή» η Τζόντι Φόστερ το χρησιμοποιεί στην αναζήτησή της για εξωγήινη νοημοσύνη.

We have no words.https://t.co/nKzFZtV3DE pic.twitter.com/FIo5NbYPGf

— The SETI Institute (@SETIInstitute) August 11, 2020

Κοσμικός πομποδέκτης

Το γερασμένο τηλεσκόπιο, κατασκευασμένο σε μια φυσική κοιλότητα του εδάφους στους λόφους του Πουέρτο Ρίκο, συμπλήρωνε φέτος 57 χρόνια λειτουργίας.

Ήταν για δεκαετίες το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο του κόσμου, πριν τελικά χάσει τα σκήπτρα από το κινεζικό τηλεσκόπιο FAST, διαμέτρου 500 μέτρων, το οποίο εγκαινιάστηκε το 2016.

Παρά τα χρόνια του, το ραδιοτηλεσκόπιο του Αρεσίμπο παρέμενε πολύτιμο λόγω της υψηλής ευαισθησίας του. Ήταν εξάλλου ένα από τα λίγα ραδιοτηλεσκόπια που μπορούσε να εκπέμπει ραδιοκύματα, πέρα από τα να ανιχνεύει.

Χρησίμευε έτσι ως γιγάντιο ραντάρ για την παρακολούθηση αστεροειδών που θα μπορούσαν μια μέρα να απειλήσουν τη Γη.