Ο αστυνόμος Χαρίτος πάει… Κάλιαρι συνοδεία Μπρέχτ

Ο Πέτρος Μάρκαρης, επ’ ευκαιρία της έκδοσης στα ιταλικά του νέου του βιβλίου »Ο Φόνος είναι Χρήμα», είναι προσκεκλημένος στη φετινή 9η έκδοση του φεστιβάλ Pazza Idea (Μια Τρελή Ιδέα, 26-29/11 με έδρα το Κάλιαρι της Σαρδηνίας) και το Σάββατο 28/11 θα συζητήσει με το κοινό με θέμα »Πάθη και Εμμονές της Εποχής μας». Λόγω της φονικής πανδημίας το φεστιβάλ θα γίνει και φέτος αλλά εξ ολοκλήρου στο διαδίκτυο.

Το φεστιβάλ Pazza Idea – σύμφωνα με όσα γράφονται στην ιστοσελίδα του  http://www.pazzaidea.org/- «εξερευνά τα περίπλοκα κοινωνικά και πολιτιστικά σενάρια του σύγχρονου κόσμου μέσω των βιβλίων και της τέχνης, προσφέροντας ευκαιρίες για συνάντηση και σύγκριση. Είναι το φεστιβάλ μιας πολιτιστικής και λογοτεχνικής avant-garde φρουράς σε συνεχή εξερεύνηση των λαβυρίνθων της Ιστορίας μας, του μεταβαλλόμενου παρόντος μας και των  πιθανοτήτων του μέλλοντός μας.

Η Pazza Idea προτείνει μια λογοτεχνική διαδρομή μέσω συναντήσεων, εργαστηρίων εικαστικών εφαρμογών, αναγνώσεων, πάνελ, προβολών, lectio magistralis με συγγραφείς, φιλόσοφους, κοινωνιολόγους, μουσικούς, σκηνοθέτες, δημοσιογράφους, ειδικούς στον ψηφιακό πολιτισμό και bloggers σε μια πολιτιστική και δημιουργική μελέτη που θα προτείνει τα αναγκαία εργαλεία για την κατανόηση των πνευματικών και καλλιτεχνικών διαδρομών που διαμορφώνουν την καθημερινότητά μας».

Ο παλαιός συμμαθητής και καλός φίλος μου, ο Βαγγέλης Σακαντάρης ανακάλυψε ένα κείμενο του Πέτρου Μάρκαρη που δημοσιεύεται στην εφημερίδα la Repubblica στο πολιτιστικό εβδομαδιαίο ένθετο  της (21/11).  Ο Βαγγέλης είχε την καλοσύνη να μεταφράσει το κείμενο στα ελληνικά: «Μπορούμε να ονομάσουμε το σύστημα που κυριαρχεί σήμερα στον κόσμο παγκοσμιοποίηση ή νεοφιλελευθερισμό, ή, ακόμη καλύτερα, εξάρτηση της οικονομίας από τις αγορές. Και στις τρεις περιπτώσεις, το επίκεντρο είναι το πάθος για το εύκολο χρήμα. Ίσως, για να προσεγγίσουμε το θέμα, είναι καλό να κάνουμε ένα βήμα προς τα πίσω, όχι τόσο σε αναλύσεις του οικονομικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά ξεκινώντας από ένα πολύ επιτυχημένο μουσικό θεατρικό έργο: την Όπερα της Πεντάρας του Μπέρτολτ Μπρέχτ. Στο έργο του Μπρέχτ, σε ένα σημείο ο ληστής Μακίθ, ο Μακ ο Μαχαιροβγάλτης, θέτει ένα ερώτημα: “Το ίδιο πράγμα είναι η ληστεία μιας Τράπεζας σε σύγκριση με την ίδρυση μιας Τράπεζας;”.

Η Όπερα της Πεντάρας γράφτηκε το 1928. Μόλις ένα χρόνο μετά, το 1929, η κατάρρευση της Wall Street οδήγησε σε κρίση την παγκόσμια οικονομία, συντρίβοντας πρώτα τις τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Όπως και να έχει, για τις κυβερνήσεις το πάθημα του ’29 έγινε μάθημα. Όταν το 2008 ξέσπασε η νέα οικονομική κρίση, οι κυβερνήσεις φρόντισαν να υποστηρίξουν γενναιόδωρα τις τράπεζες, ώστε να μην καταρρεύσουν. Ταυτόχρονα, ωστόσο, επέβαλαν περικοπές και αυστηρά μέτρα λιτότητας στους πολίτες. Ήταν οι πολίτες που πλήρωσαν το τίμημα για τη στήριξη των τραπεζών με φόρους και περικοπές. Και εδώ μπαίνει στη σκηνή ο δεύτερος ήρωας από την Όπερα της Πεντάρας, ο Τζόναθαν Πίτσαμ, ιδιοκτήτης της εταιρείας «Ο φίλος των επαιτών».

Ολα για τις τράπεζες

Ακριβώς όπως o Πίτσαμ εκμεταλλεύεται αναίσχυντα τους ζητιάνους με το πρόσχημα να τους δανείσει υποστήριξη, έτσι και οι κυβερνήσεις γονάτισαν τους πολίτες για να σταθεροποιήσουν το τραπεζικό σύστημα με το πρόσχημα να ξεπερασθεί η κρίση. Αυτή η εμπειρία μας οδηγεί σε μια παραλλαγή του ερωτήματος που μας έχει ήδη θέσει ο Μακίθ: “Τι σημασία έχει η καταλήστευση των πολιτών μπροστά στη διάσωση μιας Τράπεζας;”. Η απάντηση στο ερώτημα έγκειται στην απόλυτη κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε ολόκληρο τον κόσμο και, ταυτόχρονα, στην ασταμάτητη πτώση των μεσαίων τάξεων, μια πτώση που συνεχίζεται και σήμερα.

Σε ένα άλλο θεατρικό έργο του Μπρέχτ, την Αγία Ιωάννα των Σφαγείων, η εικόνα ολοκληρώνεται. Ο Μπρέχτ έγραψε την Αγία Ιωάννα αμέσως μετά την Όπερα της Πεντάρας, τη διετία 1929-1931. Σε ένα σημείο, ο Πιέρποντ Μάουλερ ο μεγιστάνας των σφαγείων, αναφωνεί έξω φρενών : “Θέλω πίσω τα χρήματά μου και τη συνείδησή μου καθαρή!”. Αυτή η κραυγή του Μάουλερ  σήμερα έχει δυναμώσει τόσο ώστε να γίνει η κραυγή όλων των χρηματοδοτών και των πολιτικών.

Και αυτή είναι επίσης η κραυγή που συνδέει τα έσοδα του οργανωμένου εγκλήματος με το χρηματοπιστωτικό σύστημα μέσω του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Πρόσφατη έρευνα της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικών Δημοσιογράφων υποστηρίζει ότι οι δέκα μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου εμπλέκονται στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Το χρήμα καθαρίζεται και τροφοδοτείται στη νόμιμη οικονομική ροή ως επένδυση. Τα καλά νέα που ακούμε συχνά σχετικά με τις επενδύσεις περιέχουν επίσης αυτήν την διάσταση. Το χρήμα όταν ξεπλένεται και είναι καθαρό, καθαρή και η συνείδηση ​θα είναι. Η κραυγή του Πιέρποντ Μάουλερ έχει μετατραπεί σε δόγμα.

Και λοιπόν, φτάνουμε στην τρίτη παραλλαγή του ερωτήματος του ληστή Μακίθ: “Πόση σημασία μπορεί να έχει η ανακύκλωση του χρήματος μπροστά στις επενδύσεις του χρήματος;”».

Για το τέλος, μια αναφορά στο τελευταίο βιβλίο του Μάρκαρη. Διαβάζω στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Αθήνα 2019. Οι ανισότητες ολοένα και μεγαλώνουν. Η πολιτική ηγεσία αναστατώνεται από τους φόνους ξένων επενδυτών. Μοναδικό κοινό στοιχείο ένα τραγούδι. Ο αστυνόμος Κώστας Χαρίτος καλείται να εξιχνιάσει τα εγκλήματα που έγιναν κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ταυτόχρονα σε ένα άλλο σημείο της πόλης, ένα κίνημα γεννιέται. Το «κίνημα των φτωχών». Στο 13ο του μυθιστόρημα ο διεθνής συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης προσφέρει μια έκπληξη στους αναγνώστες του: ο αστυνόμος Χαρίτος δεν είναι ο μόνος πρωταγωνιστής…». Το βιβλίο Ο φόνος είναι χρήμα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κείμενα.