Τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας και η αξιοποίηση της Διανοητικής Ιδιοκτησίας

Διαβάζοντας το κείμενο της  Τελικής Έκθεσης της Επιτροπής Πισσαρίδη – η Επιτροπή πήρε το όνομα της από τον πρόεδρο της, Χριστόφορο Πισσαρίδη, καθηγητή στο London School of Economics και το Πανεπιστήμιο Κύπρου, Βραβείο Nobel Οικονομικών 2010- ένα είναι σίγουρο: Το κείμενο που χρειάζεται να διαβαστεί και να (ξανά) διαβαστεί αρκετές φορές διαθέτει ένα πλούτο ιδεών, μεγάλο μέρος των οποίων μπορεί να μετασχηματισθεί σε ρεαλιστικές προτάσεις εφαρμοσμένης πολιτικής.

Και αυτό γιατί πέραν των μελών της Επιτροπής αλλά και των συνεργατών της υπήρξαν διαδικασίες σοβαρής, συστηματικής διαβούλευσης με εκπροσώπους της ακαδημαϊκής κοινότητας, επιχειρηματικών ομίλων και εργοδοτικών οργανώσεων, εργατικών συνδικαλιστικών οργανώσεων αλλά και εκπροσώπους ανεξάρτητων αρχών, στελεχών της δημόσιας διοίκησης κ.α.

Επικεντρώνοντας την προσοχή μου στο χώρο της Καινοτομίας θεωρώ για παράδειγμα πολύ σημαντικές τις προτάσεις της Επιτροπής για ένα σημαντικό κομμάτι της αλυσίδας που ξεκινά από το εργαστήριο του ερευνητή και πρέπει να φθάνει στην εμπορική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας και στην «έξοδο» στην αγορά μέσω της παραγωγής. Το κομμάτι αυτό ονομάζεται Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας.

Τέτοιου είδους Γραφεία βρίσκουμε πλέον σε αρκετά ΑΕΙ. Το τι ακριβώς κάνουν είναι πάνω κάτω γνωστό. Στο site του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης διαβάζω τα εξής: «Το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας λειτουργεί στο πλαίσιο δράσης του Τμήματος Marketing της Γραμματείας Επιτροπής Ερευνών του Α.Π.Θ. και αναλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες που πηγάζουν από το Άρθρο 34 του Ν. 2843/2000. Εξυπηρετεί ταυτόχρονα το ερευνητικό προσωπικό του Πανεπιστημίου και οργανισμούς – ιδιωτικού και δημόσιου τομέα – που ενδιαφέρονται να συνεργαστούν με το Πανεπιστήμιο για θέματα έρευνας και μεταφοράς τεχνολογίας.

Οι σκοποί του Γραφείου

Αποστολή του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας είναι: Η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας στο Α.Π.Θ. επ’ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου μέσω διαδικασιών που είναι συνεπείς με τις ακαδημαϊκές αρχές και τον κώδικα δεοντολογίας του Ιδρύματος.

Οι επιχειρησιακοί στόχοι του ΓΔΜ/Α.Π.Θ. είναι:

• Η υποστήριξη προς το Τμήμα Marketing της Γραμματείας του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας ως προς την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ του Πανεπιστημίου και της βιομηχανίας με σκοπό την προώθηση στην αγορά των ερευνητικών αποτελεσμάτων αλλά και των ερευνητικών ικανοτήτων του Α.Π.Θ.
• Η υποστήριξη στη μετατροπή των καινοτομιών που προέκυψαν από την ερευνητική διαδικασία στο Α.Π.Θ. σε κατοχυρωμένα πνευματικά δικαιώματα και η εκμετάλλευση αυτών.
• Η ανάπτυξη μιας δυναμικής στο Α.Π.Θ. για την ίδρυση τεχνοβλαστών και την αύξηση των συμβάσεων εκτέλεσης ερευνητικών έργων για λογαριασμό οργανισμών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Έμμεσοι στόχοι της λειτουργίας του είναι:

• Η προσέλκυση ικανών μελών ΔΕΠ στην ερευνητική δραστηριότητα.
• Η δημιουργία των βάσεων για τη χρηματοδότηση μέρους της ερευνητικής προσπάθειας του Α.Π.Θ. από το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα».

Στην Εκθεση Πισσαρίδη διαβάζω: «Η κύρια λειτουργία των ΓΜΤ πρέπει να είναι η ανάπτυξη και η εμπορική αξιοποίηση της Διανοητικής Ιδιοκτησίας των ερευνητικών οργανισμών (ερευνητικών ιδρυμάτων και πανεπιστημίων).

Δευτερεύουσα λειτουργία είναι η βοήθεια στην ίδρυση τεχνοβλαστών και, ίσως, η υποστήριξη στη διεκπεραίωση προγραμμάτων βιομηχανικής έρευνας.

Τα σημερινά ΓΜΤ δεν επιτελούν την κύρια λειτουργία, εν μέρει επειδή οι ερευνητές δεν ενδιαφέρονται να δημιουργούν ΔΙ σε εμπορικά αξιοποιήσιμη ποιότητα, και εν μέρει επειδή τα ΓΜΤ δεν έχουν τα κατάλληλα στελέχη και τους αναγκαίους πόρους. Οι διαθέσιμες πατέντες από εγχώριους ερευνητικούς φορείς είναι ελάχιστες και μικρής αξίας. Λίγο καλύτερη είναι η κατάσταση σε αλγόριθμους και ειδική τεχνογνωσία (που, όμως, δεν μπορούν να κατοχυρωθούν). Για ορισμένα είδη νεοφυών επιχειρήσεων αυτή η έλλειψη είναι καθοριστική –ουσιαστικά σε όλη την «βαθιά τεχνολογία» (deep tech)».

Μέχρι εδώ ήταν οι διαπιστώσεις μιας κατάστασης. Οι προτάσεις της Επιτροπής έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά: «Προτείνεται κεντρική δημόσια χρηματοδότηση για Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας τα οποία θα λειτουργούν ενεργητικά για την ανάπτυξη ΔΙ, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει ως τώρα: θα αναζητούν ενδιαφέροντα ερευνητικά αποτελέσματα, θα σχεδιάζουν, θα κατοχυρώνουν και θα ανανεώνουν πατέντες.

Δεν χρειάζονται πάνω από πέντε ΓΜΤ σε όλη τη χώρα, που θα συνάψουν συμφωνίες με ΑΕΙ και Ερευνητικά Ιδρύματα. Τα νέα ΓΜΤ μπορεί να προκύψουν από συμπράξεις φορέων, όπου θα μεταφερθεί το προσωπικό που απασχολείται στα σημερινά ΓΜΤ, ή μπορεί να ιδρυθούν εξ αρχής.

Ενδεικτικό μέγεθος δημόσιας χρηματοδότησης (για το σύνολο των δραστηριοτήτων μεταφοράς τεχνολογίας): 20 εκατ. το έτος (για μισθούς, γραφεία, δαπάνες συμβούλων και δαπάνες κατοχύρωσης). Συμπληρωματική δραστηριότητα (για ορισμένους κλάδους): validation studies, prototyping, certification. Ενδεικτικό μέγεθος: 10 εκατ. το έτος.

Μέρος της δημόσιας αυτής χρηματοδότησης (ενδεικτικά, το 50%) να δοθεί ως χρηματοδοτικό εργαλείο με ιδιώτες συνεπενδυτές για να σχηματιστούν μικρά funds για μεταφορά τεχνολογίας και για proof of concept projects. Ο λόγος για αυτό είναι ότι δεν υπάρχει ακόμα αρκετή εμπειρία και γνώση στον   δημόσιο τομέα για επιτυχή αξιοποίηση τη διανοητικής ιδιοκτησίας, και απαιτείται πολλή εργασία ανάπτυξης με ρίσκο για να έρθουν τα πρώτα σημαντικά αποτελέσματα. Σε επόμενο στάδιο, ενδεικτικά μετά από πέντε έτη, τα δημόσια ΓΜΤ μπορεί να είναι σε θέση να επιτελούν όλες τις αναγκαίες εργασίες για την εμπορική αξιοποίηση της έρευνας».

Λεπτομέρεια, θα πείτε, το τι προτείνεται να γίνει με τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας. Και όμως τις περισσότερες φορές στις λεπτομέρειες κρύβεται η ουσία των πραγμάτων. Ας το προσέξουμε.