«Δεν ξέρω αν θα επιστρέψουμε ποτέ στη ζωή όπως τη γνωρίζαμε»

Του Γιάννη Ανδριτσόπουλου

Εκκληση σε όλους τους πολίτες «να κάνουν αυτό που τους αναλογεί» και να εμβολιαστούν κατά του κορωνοϊού απευθύνει η εκ των επικεφαλής της ομάδας επιστημόνων που παρασκεύασε το εμβόλιο της Οξφόρδης, το οποίο, εάν εγκριθεί από τις ευρωπαϊκές Αρχές, θα χορηγηθεί και στην Ελλάδα. Στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στα «ΝΕΑ», η Κέιτι Γιούερ, καθηγήτρια Ανοσολογίας στην Ιατρική Σχολή του κορυφαίου βρετανικού πανεπιστημίου και μέλος της «ντριμ τιμ» των πέντε ερευνητών που διηύθυναν τις δοκιμές για το εμβόλιο, προειδοποιεί ότι ίσως να μην επιστρέψουμε ποτέ στη ζωή όπως την ξέραμε πριν από τον ιό. Δεν πρέπει, βέβαια, να τα βάψουμε μαύρα: έως την άνοιξη, το αργότερο το καλοκαίρι, η κατάσταση θα έχει βελτιωθεί πολύ – υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι θα κάνουμε το εμβόλιο «το συντομότερο δυνατό», τονίζει η διακεκριμένη βρετανίδα επιστήμονας, επικρίνοντας εμμέσως τους θιασώτες του αντιεμβολιαστικού κινήματος.

Η Γιούερ εργάζεται ως επικεφαλής ανοσολόγος στο Jenner Institute του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το διεθνώς φημισμένο ινστιτούτο ανάπτυξης εμβολίων. Κατά τη δεκαπεντάλεπτη τηλεφωνική μας συνομιλία, η ερευνήτρια που έχει αφιερώσει τη ζωή της στην προσπάθεια εξάλειψης των πιο θανατηφόρων ασθενειών που μαστίζουν την ανθρωπότητα αποκάλυψε τα «μυστικά» του εμβολίου το οποίο φιλοδοξεί να εξουδετερώσει τον πανδημία Covid-19 που μέχρι στιγμής έχει αφαιρέσει 1,4 εκατ. ζωές.

Η μέση αποτελεσματικότητα του εμβολίου με το όνομα – γλωσσοδέτη (λέγεται ChAdOx1 nCoV-2019), που αποτελεί σύμπραξη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και της AstraZeneca, μετρήθηκε στο 70,4%. Ωστόσο, όταν η πρώτη από τις δύο δόσεις μειώθηκε στο μισό (και αυτό συνέβη από «λάθος» των επιστημόνων κατά τη διάρκεια των δοκιμών!), η αποτελεσματικότητα εκτοξεύθηκε στο 90%. Και πάλι, όμως, υπολείπεται αυτής των εμβολίων της Pfizer και της Moderna.

Την απογοήτευσε άραγε αυτό; Κάθε άλλο. «Δεν δίνουμε μάχη ενάντια στα άλλα εμβόλια. Δίνουμε μάχη ενάντια στον ιό» απαντά, προσθέτοντας ότι στη μάχη κατά της πανδημίας δεν περισσεύει κανένα εμβόλιο. Αφήνει, όμως, να εννοηθεί ότι το εμβόλιο της Οξφόρδης, το οποίο «ενδέχεται να περιορίζει ακόμη και τη μετάδοση του ιού», μπορεί στο μέλλον να αποδειχθεί πιο αποτελεσματικό από τα υπόλοιπα. Η ανάπτυξη εμβολίων είναι μια διαδικασία που συνήθως κρατάει 10 χρόνια. Οι επιστήμονες της Οξφόρδης την ολοκλήρωσαν σε 10 μήνες. «Ηταν μια πολύ δύσκολη, ανελέητη περίοδος με ατέλειωτα ξενύχτια» θυμάται η Γιούερ. Εως το τέλος του έτους θα είναι έτοιμες 200 εκατ. δόσεις του εμβολίου. «Ελπίζω ότι θα αρχίσει σύντομα να χορηγείται» μού λέει. Είναι, άλλωστε, πεπεισμένη ότι το εμβόλιο είναι η μόνη λύση «αν θέλουμε πραγματικά να ελέγξουμε την πανδημία».

Μπορείτε να μου εξηγήσετε, με απλά λόγια, τι είναι το εμβόλιο που αναπτύξατε;

Παρασκευάσαμε ένα εμβόλιο κατά της COVID-19 με συνολική αποτελεσματικότητα 70%. Κατά τις κλινικές δοκιμές, χρησιμοποιήσαμε διαφορετικούς συνδυασμούς δόσεων. Στην ομάδα εθελοντών που χορηγήσαμε μισή δόση στην αρχή και πλήρη δόση στη συνέχεια, η αποτελεσματικότητα αυξήθηκε στο 90%.

Είναι αποτελεσματικό σε όλες τις ηλικίες, συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων;

Εξετάσαμε τα επίπεδα ασφάλειας και ανοσίας στους ηλικιωμένους και διαπιστώσαμε ότι υπάρχει πολύ καλή ανοσολογική απόκριση, παρόμοια με αυτή που είδαμε στους υπόλοιπους ενηλίκους. Συνεπώς, ναι, είναι πιθανό να έχει την ίδια αποτελεσματικότητα και στις μεγαλύτερες ηλικίες.

Πόσο διαρκεί η ανοσία που παρέχει;

Αυτή είναι μια πολύ σημαντική ερώτηση, στην οποία όμως δεν έχουμε ακόμη απάντηση. Σε όλες τις δοκιμές εμβολίων για τα οποία έχουν γίνει ανακοινώσεις, η περίοδος παρακολούθησης είναι, για την ώρα, πολύ μικρή, διότι τα εμβόλια είναι καινούργια. Θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε τους συμμετέχοντες για να δούμε πόσες περιπτώσεις μολύνσεων θα προκύψουν. Τότε θα μάθουμε πόσο διαρκεί η ανοσία.

Ποια είναι η σύνθεση του εμβολίου; Μπορείτε να μου πείτε πώς ακριβώς λειτουργεί;

Το εμβόλιο κατά της Covid-19 που αναπτύξαμε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης βασίζεται στην τεχνολογία εμβολίων αδενοϊού. Αυτή η τεχνολογία δεν είναι καινούργια. Την αναπτύσσουμε στο Ινστιτούτο Τζένερ εδώ και 12 χρόνια, με στόχο να παρασκευάσουμε εμβόλια που καταπολεμούν διάφορες ασθένειες: από την ελονοσία και τον HIV, έως τη φυματίωση και τη γρίπη. Γνωρίζουμε, λοιπόν, πολλά για το πώς λειτουργούν αυτά τα εμβόλια, πόσο ασφαλή είναι και ποια είναι η ανοσολογική απόκρισή τους. Θα σας πω πώς φτιάχνουμε το εμβόλιο: παίρνουμε έναν ιό που προκαλεί το κοινό κρυολόγημα. Κατόπιν, διαγράφουμε μεγάλο μέρος από το γενετικό του υλικό, ώστε να μην μπορεί να μολύνει τον άνθρωπο, και προσθέτουμε γενετικό υλικό από την ασθένεια έναντι της οποίας θέλουμε να προστατευθούμε, εν προκειμένω την Covid-19. Στη συνέχεια, χορηγούμε το εμβόλιο, το οποίο ωθεί το ανοσοποιητικό σύστημα του εμβολιαζόμενου να παραγάγει αντισώματα και Τ-λεμφοκύτταρα που καταπολεμούν τον κορωνοϊό. Αυτό που γνωρίζουμε για τα εμβόλια αδενοϊού είναι ότι είναι ασφαλή και έχουν πολύ καλά αποτελέσματα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες: από μωρά μόλις επτά ημερών έως ενηλίκους μεγάλης ηλικίας. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι μπορούμε να τα παρασκευάσουμε πολύ εύκολα, σε πολύ μεγάλο αριθμό δόσεων και με πολύ χαμηλό κόστος.

Στους εθελοντές στους οποίους χορηγήθηκαν δύο πλήρεις δόσεις, διαπιστώθηκε αποτελεσματικότητα 62%. Οταν όμως η πρώτη δόση μειώθηκε στο μισό, η αποτελεσματικότητα, όπως μου είπατε, ανήλθε στο 90%. Γιατί συνέβη αυτό;

Αυτή είναι μια πραγματικά ενδιαφέρουσα ερώτηση. Ως ανοσολόγος, ανυπομονώ να προχωρήσω την έρευνά μας για να κατανοήσω το γιατί. Αυτή τη στιγμή δεν καταλαβαίνουμε πλήρως γιατί συνέβη. Γνωρίζουμε από άλλα εμβόλια ότι η χορήγηση μικρότερων δόσεων μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική. Ωστόσο δεν έχουμε ακόμη ανακαλύψει τον μηχανισμό πίσω από αυτό. Θα κάνουμε πολλά πειράματα μελετώντας δείγματα αίματος από εθελοντές που ανήκουν και στις δύο ομάδες δόσεων, προκειμένου να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό.

Πάντως τώρα ξέρετε πώς να χορηγήσετε το εμβόλιο: την πρώτη δόση μισή και τη δεύτερη πλήρη.

Ακριβώς. Αυτό είναι το πιο λογικό. Θα χρησιμοποιήσουμε το δοσολογικό σχήμα που παρέχει την υψηλότερη αποτελεσματικότητα. Ενα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι έτσι εξοικονομούμε δόσεις: εάν η πρώτη δόση είναι μισή, μπορούμε με την ίδια ποσότητα εμβολίου να εμβολιάσουμε περισσότερα άτομα.

Εκτός από την προστασία έναντι της Covid-19 που θα αποκτούν όσοι εμβολιαστούν, το εμβόλιό σας θα ανακόπτει και τη μετάδοση του ιού;

Κατ’ αρχάς, διαπιστώσαμε ότι υπάρχει αποτελεσματικότητα ως προς την αποτροπή της μόλυνσης. Επιπλέον, κανείς από αυτούς που έκαναν το εμβόλιο δεν νόσησε σοβαρά, ούτε χρειάστηκε να νοσηλευθεί. Επομένως, το εμβόλιο προστατεύει από το να αρρωστήσει κανείς βαριά. Κατά τη διάρκεια των κλινικών δοκιμών παίρναμε δείγματα από τους εθελοντές κάθε εβδομάδα για να ανιχνεύσουμε τα ποσοστά ασυμπτωματικών λοιμώξεων. Η πρώτη ανάλυση των στοιχείων μεταξύ όσων εμβολιάστηκαν δείχνει ότι το ποσοστό ατόμων με ασυμπτωματική λοίμωξη μειώθηκε. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι σημαίνει ότι, εκτός από την αποτροπή της μόλυνσης και του ενδεχομένου να νοσήσει κάποιος βαριά, ενδεχομένως μπορούμε να περιορίσουμε και τη μετάδοση του κορωνοϊού. Αυτό θα είναι εξαιρετικά σημαντικό στην προσπάθεια εξάλειψης της πανδημίας.

Τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna ήταν αποτελεσματικά κατά 95% και 94,5% αντίστοιχα. Απογοητευτήκατε συγκρίνοντάς τα με το δικό σας εμβόλιο ή αυτό είναι κάτι που δεν σας απασχολεί;

Δεν δίνουμε μάχη ενάντια σε εκείνους που αναπτύσσουν τα άλλα εμβόλια. Δίνουμε μάχη ενάντια στον ιό. Χρειαζόμαστε πάρα πολλές δόσεις εμβολίων. Στον πλανήτη μας ζουν επτά δισ. άνθρωποι. Οι περισσότεροι από αυτούς θα χρειαστούν δύο δόσεις. Συνεπώς, χρειαζόμαστε περισσότερα από ένα εμβόλια προκειμένου να τους εμβολιάσουμε όλους. Επιπλέον, με την πάροδο του χρόνου οι εκτιμήσεις για την αποτελεσματικότητα μπορεί να αλλάξουν, ενώ δεν ξέρουμε καν πόσο διαρκεί η ανοσία που παρέχει το κάθε εμβόλιο. Συνεπώς, παρά το γεγονός ότι τα πρώτα αποτελέσματα είναι διαφορετικά για κάθε εμβόλιο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένα εμβόλιο είναι περισσότερο ή λιγότερο χρήσιμο από το άλλο. Χρειαζόμαστε πολλά εμβόλια εάν θέλουμε να θέσουμε την πανδημία υπό έλεγχο.

Πώς θα προχωρήσετε τώρα;

Θα συνεχίσουμε τις δοκιμές του εμβολίου. Τώρα παρακολουθούμε τους ανθρώπους που εμβολιάσαμε τον Απρίλιο προκειμένου να μάθουμε πόσο διαρκούν οι αποκρίσεις αντισωμάτων και Τ-λεμφοκυττάρων, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία. Παράλληλα συνεχίζονται οι δοκιμές της AstraZeneca στις ΗΠΑ. Ελπίζω ότι, τώρα που έχουμε στα χέρια μας τα πρώτα στοιχεία, θα προχωρήσει η διάθεση του εμβολίου.

Πότε εκτιμάτε ότι θα αρχίσει η χορήγησή του;

Η απόφαση εξαρτάται από τις ρυθμιστικές Αρχές. Εμείς θα υποβάλουμε όλα τα στοιχεία που έχουμε σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και εκείνοι θα αποφασίσουν. Δεν έχουμε καμία εμπλοκή σε αυτό. Είμαι αισιόδοξη όμως ότι θα εγκρίνουν το εμβόλιο και θα μπορέσουμε να το χρησιμοποιήσουμε σύντομα.

«Ηταν κάτι το ατελείωτο και ανελέητο»

Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή της διαδικασίας;

Ω, Θεέ μου (αναστενάζει). Ηταν μια πολύ, πολύ μακρά περίοδος. Ηταν κάτι το ανελέητο. Περάσαμε ατέλειωτες μέρες και νύχτες δουλεύοντας και αγωνιώντας. Ηταν πολύ δύσκολα. Προσπαθούσαμε να κάνουμε ό,τι ήταν δυνατόν εν μέσω της πανδημίας. Αλλά και σε προσωπικό επίπεδο δοκιμάστηκα: τον Ιούλιο έχασα τη μητέρα μου και μου ήταν πολύ δύσκολο να συνεχίσω, έχοντας να αντιμετωπίσω και όλα τα υπόλοιπα που συνέβαιναν στις δοκιμές. Θα έλεγα ότι το πιο δύσκολο ήταν να διατηρηθεί αμείωτος ο ενθουσιασμός της ομάδας, ώστε να συνεχίσουμε να δουλεύουμε πολύ σκληρά, για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Και ποια ήταν η καλύτερη στιγμή;

Νομίζω ότι ήταν το βράδυ της περασμένης Κυριακής, όταν έμαθα το αποτέλεσμα των δοκιμών μας και είδα ότι η αποτελεσματικότητα είναι υψηλή. Είναι η στιγμή που συνειδητοποιείς ότι άξιζε τον κόπο. Οτι η σκληρή δουλειά μας απέδωσε καρπούς.

Τι σημαίνει πρακτικά η ανακοίνωση του εμβολίου σας για τη μάχη κατά του κορωνοϊού;

Εκτιμώ ότι το αποτέλεσμα ήταν αυτό που όλοι προσδοκούσαμε. Ζούμε την καθημερινότητά μας πλένοντας τα χέρια μας, φορώντας μάσκες, κρατώντας αποστάσεις ο ένας από τον άλλον. Συχνά βρισκόμαστε σε λόκνταουν. Αν θέλουμε πραγματικά να ελέγξουμε αυτήν την πανδημία, τότε χρειαζόμαστε ένα εμβόλιο. Αυτό που τώρα είναι πραγματικά σημαντικό είναι να κάνει ο κόσμος το εμβόλιο όταν γίνει διαθέσιμο. Εμείς δουλέψαμε πολύ σκληρά τους τελευταίους 10 μήνες. Τώρα, πρέπει όλοι οι πολίτες να κάνουν αυτό που τους αναλογεί: να πάνε να εμβολιαστούν το συντομότερο δυνατό.

Πότε εκτιμάτε ότι θα ξεμπερδέψουμε; Οτι θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε στην κανονική μας ζωή;

Δεν ξέρω. Δεν ξέρω αν θα επιστρέψουμε ποτέ στην κανονική ζωή όπως τη γνωρίζαμε πριν από την πανδημία. Τα πάντα έχουν αλλάξει τόσο πολύ. Αν όλα πάνε καλά, θεωρώ ότι μέχρι την άνοιξη ή μέχρι τις αρχές του επόμενου καλοκαιριού θα μπορέσουμε να δούμε μια πραγματική αλλαγή, εφόσον η διάθεση των εμβολίων προχωρήσει ομαλά και εφόσον ο κόσμος δεχθεί να κάνει το εμβόλιο. Αλλά αν με ρωτάτε πότε η ζωή μας θα επανέλθει πλήρως στην κανονικότητα, δεν μπορώ να σας απαντήσω. Και δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να το κάνει αυτή τη στιγμή…

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ