Το ερώτημα του τίτλου τίθεται όλο και πιο συχνά μετά την καταδίκη της Χ.Α. ως εγκληματικής οργάνωσης, όχι μόνον στα ΜΜΕ αλλά και σε ακαδημαϊκά fora. Αλήθεια έχουμε τελειώσει με τον «χρυσαυγητισμό», δηλαδή με μια συλλογική νοοτροπία και οιονεί ιδεολογία, που έχει βαθειές ρίζες στην νεοελληνική κοινωνία και είναι βαθειά χαραγμένη στις συνειδήσεις γενεών και γενεών μέσω των ιδεολογκών μηχανισμών του κράτους, δηλαδή της εκπαίδευσης, της εκκλησίας, του στρατού κ.λπ.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η κυρίαρχη «ιδεολογία» εδράζεται στον ίδιο τον εθνικισμό, όπως αυτός διαμορφώθηκε τον 19ο αιώνα, όταν η χώρα έψαχνε τον δρόμο της ανάμεσα στα άλλα νεωτερικά έθνη-κράτη, διεκδικώντας τον «ζωτικό χώρο» της και συγκροτώντας το νομιμοποιητικό της αφήγημα στην βάση της θεωρίας της εθνικής συνέχειας, κατασκευάζοντας έναν ευθύγραμμο εθνικό χρόνο από την αρχαία Ελλάδα στην νέα.

Είναι χαρακτηριστικό δε το γεγονός ότι στην πρώτη φάση συγκρότησης αυτού του αφηγήματος, που αποσκοπούσε φυσικά και στην συγκρότηση της ίδιας της ταυτότητας του νέου ελληνισμού, λείπει το Βυζάντιο, το οποίο προστίθεται αργότερα για να φτιαχτεί το γνωστό τριμερές σχήμα, στο οποίο ο Ιωάννης Μεταξάς επιθυμούσε να προσθέσει και μια τέταρτη φάση…

Ο εθνικισμός του 19ου αιώνα ήταν φυσικά ένα προδευτικό κίνημα, με την έννοια ότι συνδεόταν με τα ιδανικά της ελευθερίας των εθνών με την μορφή αυτόνομων κρατών και με την ίδια την αστική δημοκρατία, σε τελική ανάλυση. Ωστόσο, στον πυρήνα της ιδεολογίας του δέσποζε ο βιολογισμός, η θεωρία δηλαδή ότι το έθνος, η εθνική ταυτότητα αλλά και γενικά ο πολιτισμός καθορίζονται από την βιολογία και την φυσική γεωγραφία.

Αυτή η θεωρία, που χαρακτήρισε και τις αμφισβητήσεις της ελληνικής θεωρίας της συνέχειας του έθνους (Fallmerayer), αποτέλεσε ουσιαστικά την βάση για την συγκρότηση της ίδιας της θεωρίας του φυλετισμού (ρατσισμού), που θεωρεί το έθνος σαν φυλή που αποκτά συνείδηση του εαυτού της
Βεβαίως, οι Έλληνες λόγιοι, απάντησαν στις αμφισβητήσεις αυτές με πολιτισμικούς όρους, αλλά εκείνη την εποχή κατά κάποιον τρόπο θεωρούνταν ότι, εφόσον υπάρχει πολιτισμική συνέχεια, υπάρχει και βιολογική, δηλαδή αιματική.

Έτσι, λοιπόν, εμπεδώθηκε και αναπαρήχθη διαχρονικά το αφήγημα της βιολογικής μας καταγωγής από τους αρχαίους  Έλληνες, το οποίο συνδυάστηκε και με ρητορικές περιούσιου λαού, ανωτερότητας, καθαρότητας κ.λπ. , ένα γεγονός που διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας στην δημόσια ιστορία και την δημόσια σφαίρα, διαμορφώνοντας εύφορο έδαφος για την εκεμτάλλευσή του από νεοναζιστικά μορφώματα που έχουν σαν αιχμή τους  τα εθνικιστικά-ρατσιστικά ιδεώδη της καθαρότητας  και ανωτερότητας της φυλής, με βάση το δόγμα της κατευθείαν βιολογικής μας καταγωγής από του Αρχαίους Έλληνες.
Με αυτόν τον τρόπο ένα προοδευτικό πολιτικά κίνημα του 19ου αιώνα, το εθνικό, καταλήγει μέσα από μονοπάτια στρεβλώσεων και αντιδραστικών χειραγωγήσεων να γίνει η βάση ανάπτυξης επικίνδυνων πολιτικά εξελίξεων, οδηγώντας  εν τέλει στον ρατσισμό και τον νεοναζισμό.

Τέτοιες τροπές παίρνουν ιστορικά και θα παίρνουν και στο μέλλον τα πράγματα, όταν προκύπτουν κάθε είδους κρίσεις, τις οποίες εκμεταλλεύονται νεοναζιστικά μορφώματα, θέτοντας στο στόχαστρο την ίδια την Δημοκρατία και το πολιτικό σύστημα εν γένει και μιλώντας εν ονόματι του Γένους, της Φυλής, της Ορθοδοξίας, της Οικογένειας, της Πατρίδας, με τον τρόπο που γνωρίζουμε πλέον καλά όλοι μας από την πρόσφατη εμπειρία μας.

Αυτό το ιδεολογικό υπόστρωμα είναι δύσκολο να τρωθεί, όσες καταδίκες τέτοιων μορφωμάτων κι αν υπάρξουν. Θα τρωθεί μόνον μέσω της Παιδείας και του διαρκούς αγώνα των δημοκρατικών και αντιφασιστικών δυνάμεων και κινημάτων.

*Ο Βασίλης Νιτσιάκος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Headlines