Ντενκτάς: «Ας σκεφθούν καλά οι Ελληνοκύπριοι τις συνέπειες μιας προσάρτησης»

Του Κώστα Κωνσταντίνου

Ο Σερντάρ Ντενκτάς, γιος του ιστορικού ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντενκτάς, ανήκει στην πιο πραγματιστική σχολή της τουρκοκυπριακής Δεξιάς και η άποψη που εκφράζει έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού, αν και δεν αποκλίνει ιδιαίτερα από τη γραμμή της τουρκοκυπριακής Δεξιάς στο Κυπριακό, προτάσσει την τουρκοκυπριακή ταυτότητα. Αυτή την περίοδο δείχνει να συμμερίζεται έστω και σε αισθητά χαμηλότερους τόνους την ανησυχία της Αριστεράς και του Κέντρου των Τουρκοκυπρίων για τη διαφαινόμενη επιβολή των επιθυμιών της Αγκυρας, της Αγκυρας του Ερντογάν, στην Τουρκοκυπρίων κοινότητα. Μετράει ήδη τριάντα χρόνια στην πολιτική, έχει υπηρετήσει σε πάρα πολλές θέσεις της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου» και τα όσα λέει, επάνω ή ανάμεσα στις γραμμές, μιλώντας στα «ΝΕΑ», έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ανάγνωση του Κυπριακού.

Πριν από ένα δεκαπενθήμερο η ανακοίνωσή σας ότι θα λαμβάνετε μέρος στην πορεία στο Dereboyu (σ.σ.: ογκώδης πορεία των Τουρκοκυπρίων – κυρίως της Αριστεράς και του Κέντρου – με κύριο άξονα την εναντίωση στις παρεμβάσεις της Αγκυρας στον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας) προκάλεσε εντύπωση. Τελικά δεν πήγατε.

Υποστήριξα δημόσια αυτή την ιδέα. Δεν μπόρεσα να πάω λόγω ασθένειας.

Στις εκλογές, ξαφνιάζοντας επίσης πολλούς, δεν στηρίξατε την υποψηφιότητα Τατάρ στον δεύτερο γύρο. Γιατί;

Οπως θα θυμάστε, στον πρώτο  γύρο ήμουν και εγώ υποψήφιος. Αυτό σημαίνει πως δεν ενέκρινα ούτε τον Τατάρ ούτε τον Ακιντζί. Τον Τατάρ τον ξέρω πολύ καλά από τότε που ήμασταν παιδιά. Η αντίρρησή μου δεν έχει να κάνει με τον ίδιο αλλά με την ικανότητά του να είναι πρόεδρος. Ελπίζω ο χρόνος να με διαψεύσει.

Ο γιος σας επίσης ήταν στις Ειδήσεις πρόσφατα, λόγω της διαφωνίας του με την απόφασή σας να μη στηρίξετε τον Ερσίν Τατάρ. Είχε συμβεί και με εσάς και τον πατέρα σας. Είναι κάτι σαν οικογενειακή παράδοση;

Ο γιος μου είναι επιχειρηματίας και είναι σχεδόν 40 χρόνων τώρα. Το να μεγαλώνεις σε σπίτι πολιτικών και να έχεις πολιτικές φιλοδοξίες είναι φυσιολογικό. Εχει κάθε δικαίωμα να βρει τον δικό του πολιτικό δρόμο και ως πατέρας το χρέος μου είναι να τον συμβουλεύσω. Αλλά ως εκεί. Αυτό έκανε και ο δικός μου πατέρας με εμένα. Πιστεύω όμως ότι ο γιος μου θα γίνει πολύ καλύτερος πολιτικός από εμένα.

Τα τελευταία λόγια του πατέρα σας είχε γραφτεί ότι ήταν «αυτή είναι μια ανεξάρτητη δημοκρατία». Πιστεύετε ότι οι πιθανότητες αναγνώρισης είναι λιγότερες πλέον ή περισσότερες από πριν; Και πόσο πιθανό είναι ένα σενάριο de facto προσάρτησης στην Τουρκία;

Η πλειονότητα των Τουρκοκυπρίων ευνοεί την αναγνώρισή μας. Αλλά την ίδια ώρα δεν τη θεωρεί δυνατή υπό τις περιστάσεις. Η προσάρτηση στην Τουρκία δεν είναι επιλογή ακόμη αλλά ίσως γίνει αναγκαιότητα μακροπρόθεσμα. Και πιστεύω πως οι Ελληνοκύπριοι πρέπει να σκεφθούν καλά τις συνέπειες αυτού του ενδεχομένου.

Πολλοί Τουρκοκύπριοι φοβούνται πως η τουρκοκυπριακη κοινότητα μπαίνει σε μια διαδικασία αφομοίωσης. Τι πιστεύετε; Πού θα είναι σε 20 ή 30 χρόνια από σήμερα;

Περάσαμε την περίοδο της Αποικιοκρατίας, μετά την περίοδο της κατοχής της Δημοκρατίας από τους Ελληνοκυπρίους και μετά, μισόν αιώνα εξάρτησης από την Τουρκία. Και σε όλο αυτό το διάστημα δεν αφομοιωθήκαμε. Μπορεί να υιοθετούμε νέες συμπεριφορές σε πολιτισμικό επίπεδο αλλά πιστεύω ότι, όχι, δεν θα αφήσουμε την ταυτότητά μας.

Θυμάμαι μια δήλωσή σας, πριν από πολλά χρόνια, η οποία μού είχε κάνει εντύπωση. Είχατε πει πως η διαφορά ανάμεσα σε εσάς και τον πατέρα σας είναι πως εκείνος ήταν τούρκος εθνικιστής ενώ εσείς τουρκοκύπριος εθνικιστής. Μιλήστε μου λοιπόν για την ταυτότητά σας.

Οταν η Κύπρος πέρασε στον έλεγχο της Βρετανίας, οι Ελληνοκύπριοι άρχισαν να διεκδικούν την Ενωση. Αυτό με τη σειρά του ξύπνησε τον τουρκικό εθνικισμό στους τότε μουσουλμάνους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο παππούς μου, δικαστής Ραΐφ, ο οποίος ήταν οπαδός του Ατατούρκ, μεγάλωσε τον πατέρα μου ως τούρκο εθνικιστή. Οι Τουρκοκύπριοι εκείνες τις μέρες δεν είχαν άλλον τρόπο να προστατέψουν την ταυτότητά τους στο κλίμα της Ενωσης. Δεν είχαν άλλη επιλογή από το να παραδοθούν στον τουρκικό εθνικισμό για προστασία από έναν επιθετικό ελληνικό εθνικισμό. Η δική μου γενιά, από την άλλη, αντιλαμβανόμενη την αξία της ελευθερίας και αισθανόμενη ότι μπορούμε να αυτοκυβερνηθούμε, κατάλαβε με την πάροδο του χρόνου ότι η ταυτότητά μας διαφέρει από εκείνην της Τουρκίας. Είμαστε Τούρκοι και είμαστε Κύπριοι. Αυτή η ταυτότητα είναι δική μας δύναμη. Αυτό δεν μας φέρνει σε σύγκρουση με κάποιον άλλον, αλλά για να επιβιώσουμε πρέπει να διατηρήσουμε αυτή την ταυτότητα. Η γενιά του πατέρα μου πάλεψε για το «Ταξίμ», τη διαίρεση της Κύπρου ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία ώστε η Κύπρος να γίνει μια τουρκική επαρχία. Εγώ πιστεύω πως πρέπει να βρούμε τη θέση μας στον κόσμο με τη δική μας ταυτότητα.

Η θρησκεία είναι επίσης ένα ζήτημα στην Τουρκοκυπρίων κοινότητα σήμερα. Η κοσμικότητα (σ.σ.: laïcité), ένα από τα πλέον ισχυρά χαρακτηριστικά των Τουρκοκυπρίων, βρίσκεται υπό πίεση;

Ξέρετε, την περίοδο της Αγγλοκρατίας βρισκόμασταν σε πολύ μεγαλύτερη πίεση θρησκευτικά από ό,τι σήμερα και αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που είδαμε τον τουρκικό εθνικισμό ως διέξοδο. Ο κοσμικός χαρακτήρας των Τουρκοκυπρίων όμως δεν άλλαξε ούτε τότε, και αυτό μάς επιτρέπει να αντιμετωπίζουμε τους πιο θρησκευόμενους πολίτες μας (σ.σ.: αναφέρεται στους εκ Τουρκίας) ως ίσους. Θα έλεγα όμως πως η θρησκευτική πίεση κάθε είδους είναι επικίνδυνη για το νησί.

Ποια είναι η άποψή σας για το πρόσφατο άνοιγμα των Βαρωσίων;

Το άνοιγμα ήταν κάτι που επεδίωξα από το δημοψήφισμα του 2004. Με τα κατάλληλα βήματα και με όραμα η περιοχή αυτή μπορεί να γίνει Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου και για τους δύο λαούς (σ.σ.: εννοεί Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους). Μπορεί να καταστεί επικερδής τόσο οικονομικά όσο και στη λογική της αλληλοκατανόησης, μέχρι να βρούμε λύση. Αυτό ήταν το όραμά μου, αλλά δεν νομίζω ότι ο Τατάρ το συμμερίζεται.

Είναι μια από τις πιο παράξενες στιγμές για να μιλήσει κανείς για τη λύση του Κυπριακού υπό τις σημερινές περιστάσεις αλλά, πείτε μου, θεωρείτε ότι υπάρχει το όποιο περιθώριο;

Στην Ιστορία μας ως Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι ποτέ δεν είχαμε έναν κοινό στόχο για το μέλλον αυτού το νησιού. Ποτέ δεν ήμασταν πραγματικά ενωμένοι. Συζητάμε τη λύση από το 1968 και δεν καταφέρνουμε να τη βρούμε. Αντί λοιπόν να σπαταλούμε ο ένας τον χρόνο του άλλου, ας αρχίσουμε να μιλάμε αλλά και να ακούμε τι λέει ο άλλος. Εάν μπορούμε να καθορίσουμε ένα κοινό βιώσιμο μέλλον χωρίς πιέσεις, ας αρχίσουμε από εκεί τη διαπραγμάτευση. Δεν πρέπει να περιορίσουμε από τώρα τις δυνατότητες των επερχόμενων γενιών για ένα καλύτερο μέλλον. Ποιοι είμαστε άλλωστε εμείς για να επιβάλουμε στις γενιές του μέλλοντος το πώς θα ζουν μέσα από περιορισμούς;

Στην ελληνοκυπριακή πλευρά το δημοψήφισμα του 2004 αποτελεί ακόμη αντικείμενο συζήτησης. Και ένα θέμα είναι το περιβόητο – μυστικό – δείπνο στην οικία Παπαδόπουλου. Ποιοι παρέστησαν και τι συζητήσατε;

Συζητήσαμε την αναβολή των δημοψηφισμάτων για έναν χρόνο για να βελτιώσουμε το Σχέδιο Ανάν. Ο Δημήτρης Χριστόφιας ήταν με τον Τάσσο Παπαδόπουλο (σ.σ.: ο Χριστόφιας υποστήριζε όσο ζούσε ότι δεν ήταν, παρά τις περί του αντιθέτου μαρτυρίες, Ελληνοκύπριοι) και μαζί μου ήταν ο Ομέρ Καλιοντζού (σ.σ.: στέλεχος του CTP, της Τουρκοκυπρίων Αριστεράς και μετέπειτα «πρωθυπουργός» των Τουρκοκυπρίων). Ο Ταλάτ και το CTP δεν το αποδέχθηκαν.

Ποια είναι η άποψή σας για τον Νίκο Αναστασιάδη και τον τρόπο που χειρίζεται το Κυπριακό;

Είχαμε καλή επικοινωνία όποτε συναντηθήκαμε. Χειρίζεται όμως το Κυπριακό στη βάση των προσδοκιών των Ελληνοκυπρίων, και αυτό δεν μπορεί να μας οδηγήσει σε μια βιώσιμη λύση.