Μηνιγγίτιδα στα παιδιά

Από την Καλλιόπη Κοντούλη, Παιδίατρο – Διδάκτωρ Παιδιατρικής Πνευμονολογίας

Η πανδημία από τον κορωνοϊό (SARS-COV-2) που μαστίζει την χώρα μας και όλον τον πλανήτη, ήρθε να μας υπενθυμίσει πόσο σημαντική είναι η προάσπιση της δημόσιας υγείας από τα λοιμώδη νοσήματα. Μαθαίνουμε την υψηλή σημασία των μέτρων προφύλαξης για την μείωση της διασποράς της νόσου και την σπουδαιότητα της πρόληψης των επιδημιών από τα λοιμώδη νοσήματα μέσω του εμβολιασμού. Ως παιδίατροι, είμαστε στην ευτυχή θέση τα παιδιά να νοσούν συνήθως ήπια ή να είναι ασυμπτωματικά από την λοίμωξη με τον ιό SARS-COV-2. Δεν πρέπει όμως  να αγνοήσουμε άλλα σοβαρά λοιμώδη νοσήματα, όπως η μηνιγγίτιδα, που μπορεί να απειλήσουν την υγεία των παιδιών. Οφείλουμε να ενημερώσουμε τους γονείς για την βαρύτητα της νόσου, τον τρόπο μετάδοσης της και τους τρόπους προστασίας των παιδιών τους από την μηνιγγίτιδα.

Τι είναι η μηνιγγίτιδα;

Η μηνιγγίτιδα είναι μια σοβαρή φλεγμονώδης νόσος που προσβάλει το κεντρικό νευρικό σύστημα και συγκεκριμένες τις μήνιγγες, δηλαδή τις μεμβράνες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό.

Που οφείλεται η μηνιγγίτιδα;

Η μηνιγγίτιδα διακρίνεται σε οξεία βακτηριακή μηνιγγίτιδα, που είναι βαρύτατη νόσος και σε άσηπτη μηνιγγίτιδα, που προκαλεί ηπιότερη νόσο.

Τα συχνότερα παθογόνα μικρόβια που προκαλούν βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι ο μηνιγγιτιδόκοκκος, ο πνευμονιόκοκκος και ο  αιμόφιλος της ινφλουέντζας τύπου Β.

Τα συνηθέστερα αίτια άσηπτης μηνιγγίτιδας είναι οι ιοί. Στα παιδιά άσηπτη μηνιγγίτιδα προκαλούν συχνότερα οι εντεροϊοί (> 60%, όπως οι ιοί Coxsackie), οι ερπητοϊοί (όπως ο ιός της ανεμευλογιάς-έρπητα ζωστήρα και του απλού έρπητα), οι αδενοϊοί, ο ιός της παρωτίτιδας , της ιλαράς και της ερυθράς.

Πόσο συχνή είναι η μηνιγγίτιδα στα παιδιά;

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα αποτελεί την βαρύτερη μορφή της νόσου. Δεν είναι συχνή στον γενικό πληθυσμό. Ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες θεωρούνται τα βρέφη 3-12 μηνών, ακολουθούν τα νήπια και οι έφηβοι. Υπολογίζεται ότι σχεδόν 50% των περιστατικών ετησίως αφορούν παιδιά ηλικίας <2 ετών. Άλλοι επιμέρους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο νόσησης είναι οι  υποκείμενες ανοσολογικές ανεπάρκειες, ο συγχρωτισμός, η στενή επαφή με άλλο κρούσμα, οι κλειστοί πληθυσμοί (όπως ιδρύματα, φοιτητικές εστίες κτλ).

Η συχνότερη μορφή βακτηριακής μηνιγγίτιδας είναι η μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα που προκαλείται από το βακτήριο μηνιγγιτιδόκοκκος (Neisseria Meningitidis). Οι έξι συχνότεροι τύποι του μικροβίου που μπορούν να προκαλέσουν επιδημίες είναι οι τύποι Α, Β, C, W, X και Y. Οι τύποι  Α, B και C προκαλούν το 85% των κρουσμάτων μηνιγγίτιδας στη χώρα μας, ενώ σχεδόν το 80% των περιστατικών οφείλεται στην οροομάδα Β. Στην ηλικιακή ομάδα 0-4 ετών, η μέση ετήσια επίπτωση είναι 5-6 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού και προοδευτικά μειώνεται στις ηλικίες 5-14 (1,44 ανά 100.000 πληθυσμού) και 15-24 ετών (1,17 ανά 100.000 πληθυσμού). Ωστόσο όμως λόγω της βαρύτητας του νοσήματος, κάθε παιδί που νοσεί και κινδυνεύει η ζωή του, είναι μοναδικό για τους γονείς και τους γιατρούς. Ο καθολικός εμβολιασμός των παιδιών  με το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο που ανήκει στην οροομάδα C  έχει περιορίσει σημαντικά τα περιστατικά μηνιγγίτιδας από τον συγκεκριμένο τύπο μηνιγγιτιδοκόκκου.

Ο καθολικός εμβολιασμός για τον αιμόφιλο της ινφλουέντζας τύπου Β και τον πνευμονιόκοκκο έχει περιορίσει σημαντικά τα περιστατικά μηνιγγίτιδας που οφείλονται στα συγκεκριμένα μικρόβια.

Πως μεταδίδεται η νόσος;

Η μετάδοση γίνεται με άμεση επαφή από άτομο σε άτομο με σταγονίδια των αναπνευστικών εκκρίσεων. Ο μηνιγγιτιδόκοκκος δεν επιβιώνει στο περιβάλλον. Πηγή εξάπλωσης του μηνιγγιτιδόκοκκου είναι οι ασυμπτωματικοί φορείς του μικροβίου και είναι το 10% περίπου του γενικού πληθυσμού.

Πως θα καταλάβω ότι το παιδί μου πάσχει από μηνιγγίτιδα;

Τα συμπτώματα που θα ανησυχήσουν τον γονιό και έχουν ραγδαία επιδείνωση  μέσα σε λίγες ώρες, είναι η επίμονη κεφαλαλγία, ο πυρετός,  η αυχενική δυσκαμψία, η σύγχυση και η μεταβολή του επιπέδου συνείδησης, ο έμετος , η μη ανοχή στο φως (φωτοφοβία),  οι σπασμοί και το αιμορραγικό εξάνθημα, χαρακτηριστικό της μηνιγγίτιδας από μηνιγγιτιδόκοκκο. Ενίοτε εκδηλώνεται κεραυνοβόλος σηψαιμία που έχει βαριά κλινική εικόνα και υψηλή θνητότητα.

Στα βρέφη και μικρά νήπια η κλινική εικόνα μπορεί να είναι άτυπη με μη ειδικά συμπτώματα, όπως πυρετός, προβολή της πρόσθιας πηγής (δηλαδή της μαλακής περιοχής στην κορυφή της κεφαλής), ευερεθιστότητα με επίμονο- ασυνήθιστο κλάμα ή υπνηλία-νωθρότητα και άρνηση λήψης τροφής.

Ποια είναι η άμεση αντιμετώπιση;

Πρόκειται για μια σοβαρή νόσο που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης με νοσηλεία στο νοσοκομείο, έγκαιρη έναρξη αντιβιοτικής αγωγής και υποστήριξης των ζωτικών λειτουργιών.

Χημειοπροφύλαξη με αντιβιοτικό πρέπει να λάβουν το ταχύτερο δυνατό όλα τα άτομα που ήρθαν σε στενή επαφή με κρούσμα μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου.

Υπάρχουν επιπλοκές από τη νόσο;

Η συνολική θνητότητα της νόσου κυμαίνεται μεταξύ 5-15% ακόμα και σε αναπτυγμένες χώρες, ενώ η κεραυνοβόλος σηψαιμία μπορεί να προκαλέσει θανάτους στο 15-20% των περιπτώσεων. Υπάρχει  κίνδυνος εμφάνισης σοβαρών μόνιμων επιπλοκών όπως κώφωση, νευρολογικά προβλήματα (πχ επιληψία), μαθησιακά προβλήματα, παραλύσεις και νεκρώσεις άκρων (10-20%).

Πως μπορώ να προστατέψω το παιδί μου από την μηνιγγίτιδα;

Μπορείτε να προστατέψετε τα παιδιά σας με δύο τρόπους: τηρώντας τα μέτρα υγιεινής, που όλοι μας κατανοήσαμε την αξία τους εν μέσω πανδημίας και εμβολιάζοντας τα παιδιά σας. Ο εμβολιασμός, πιο επίκαιρος από ποτέ, αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης. Για την πρόληψη από την μηνιγγίτιδα, διαθέτουμε  ήδη ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο οργανισμό υγείας, λόγω των  περιοριστικών μέτρων και  τον φόβο για τον κορωνοϊό, τα ποσοστά εμβολιασμού των παιδιών μειώθηκαν ανησυχητικά παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας. Συνεχίσουμε να εμβολιάΖΟΥΜΕ τα παιδιά μας κυρίως εν μέσω πανδημίας, για να προστατευθούμε από τα σοβαρά λοιμώδη νοσήματα. Σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών της χώρας μας, διαθέτουμε εμβόλια που μπορούν να προφυλάξουν τα παιδιά από την μηνιγγίτιδα:

• Το μονοδύναμο εμβόλιο κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου C (MCC) το οποίο χορηγείται σε μία δόση στους 12 μήνες ζωής.
• Το  τετραδύναμο συζευγμένο μηνιγγιτιδοκοκκικό εμβόλιο για τις οροομάδες A, C, W και Y (MenACWY) το οποίο χορηγείται σε άτομα ηλικίας 11 έως και 18 ετών. Χορηγείται επίσης σε βρέφη και παιδιά αυξημένου κινδύνου από την ηλικία ≥ 2 μηνών.
• Κυκλοφορούν 2 πρωτεϊνικά εμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκου Β. Το ένα είναι το ΜenB-4C και συνιστάται από την ηλικία των 2 μηνών έως 18 ετών. Το δεύτερο είναι το MenB-fHbp το οποίο συνιστάται σε παιδιά ηλικίας από 10 ετών και άνω. Τα εμβόλια αποζημιώνονται για παιδιά που ανήκουν σε ομάδες αυξημένου κινδύνου.
• Τo εμβόλιο έναντι του αιμόφιλου της ινφλουένζας τύπου β και χορηγείται σε παιδιά ηλικίας 2–59 μηνών μέσω των πολυδύναμων εμβολίων.
• Kυκλοφορούν δύο εμβόλια για τον πνευμονιόκοκκο, το 13-δύναμο (PCV13) και το 10-δύναμο (PCV10) τα οποία χορηγούνται σε παιδιά ηλικίας 2–59 μηνών.

Επικοινωνούμε με τον παιδίατρο μας. Δεν ξεχνάμε να ΕμβολιάΖΟΥΜΕ και να προστατεύουμε την υγεία των παιδιών μας!!