Γιατροί Χωρίς Σύνορα : 30 χρόνια στην Ελλάδα – Τα σημεία-σταθμοί

Τα 30 του χρόνια συμπληρώνει φέτος το Ελληνικό Τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, το οποίο ιδρύθηκε σαν σήμερα, στις 3 Δεκεμβρίου του 1990. Τρεις δεκαετίες μετά, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα μετρούν εμπειρίες, προκλήσεις, αγωνίες, νίκες αλλά και απώλειες. Μετρούν, όμως, και την αμέριστη και αδιάκοπη υποστήριξη της ελληνικής κοινωνίας.

Από τη γενοκτονία στη Ρουάντα και τον πόλεμο στο Κόσοβο, μέχρι τον σεισμό στην Αϊτή, τον πόλεμο στη Συρία, την προσφυγική κρίση στην Ελλάδα και την πανδημία COVID-19 που σαρώνει όλο τον πλανήτη, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βρίσκονται πάντα στην πρώτη γραμμή για να βοηθήσουν όσους έχουν ανάγκη.

Δεκάδες Έλληνες γιατροί, νοσηλευτές και διοικητικό προσωπικό έφυγαν και φέτος εν μέσω πανδημίας για αποστολή σε Ινδία, Μαλάουι, Νότιο Σουδάν, Κένυα, Λιβύη, Ιορδανία, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Λίβανο, Νιγηρία, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Μπανγκλαντές, Σουδάν, Καμερούν, Μπουρκίνα Φάσο, Παλαιστίνη, Υεμένη, Αιθιοπία, Αφγανιστάν, Ιράκ και Ιορδανία. Λοιμωξιολόγοι και επιδημιολόγοι με μεγάλη εμπειρία σε υγειονομικές κρίσεις, βρέθηκαν, επίσης, στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του κοροναϊού τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε άλλα σημεία του πλανήτη.

«Σε ένα περιβάλλον αποκλεισμού και ποινικοποίησης, η άμεση πράξη της προσφοράς βοήθειας στον συνάνθρωπο σύμφωνα με τις ανθρωπιστικές αρχές είναι η πιο ξεκάθαρη θέση. Είμαστε περήφανοι που έχουμε επιλέξει αυτή τη θέση 30 χρόνια τώρα. Οι ανθρωπογενείς κρίσεις συνεχώς αυξάνονται και όσο και να ευχόμαστε να μην χρειάζεται η παρέμβασή μας, θα συνεχίσουμε με όσα μέσα διαθέτουμε να προσφέρουμε βοήθεια χωρίς διακρίσεις στους πλέον ευάλωτους πληθυσμούς» τονίζει η Χριστίνα Ψαρρά, Γενική Διευθύντρια του Ελληνικού Τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Παρά τις δυσκολίες, όμως, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνεχίζουν να βρίσκονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη, προσφέροντας ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια όπου υπάρχει ανάγκη και ανεξάρτητα από φυλετικά, θρησκευτικά ή πολιτικά κριτήρια. Μοναδικός στόχος είναι η ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου, αλλά και η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τις ανθρωπιστικές κρίσεις που μαίνονται στον πλανήτη.

Η φετινή επέτειος είναι αφιερωμένη σε όλους όσοι δεν αφήνουν τα σύνορα να γίνουν εμπόδιο στον αγώνα για ζωή και αξιοπρέπεια.

Τα σημεία – σταθμοί

Πόσες εμπειρίες μπορούν να χωρέσουν σε 30 χρόνια δράσης; Πόσες χώρες και πόσα προγράμματα; Πόσες ανθρώπινες ιστορίες; Πόσοι ασθενείς; Πόσοι γιατροί, νοσηλευτές, μαίες, τεχνικοί, που παραμέρισαν για λίγο τις δικές τους ανάγκες για να καλύψουν άλλες ανάγκες μεγαλύτερες; Πόσες νίκες και πόσες απώλειες;

Δεν είναι εύκολο να αποτυπωθούν με αριθμούς τα 30 χρόνια που συμπληρώνει φέτος το Ελληνικό Τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Μπορούν, όμως, να αποτυπωθούν τα πρόσωπα, τα χαμόγελα και οι ζωές που άλλαξαν όλα αυτά τα χρόνια, μέσα από τη δράση της οργάνωσης.

1990 – Ίδρυση του Ελληνικού Τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα

©Αρχείο MSF

Στις 3 Δεκεμβρίου 1990 ιδρύεται το Ελληνικό Τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα από τον γιατρό Σωτήρη Παπασπυρόπουλο.

1994 – Γενοκτονία στη Ρουάντα

©Xavier Lassalle/MSF

Περισσότεροι από 800.000 Τούτσι και «μετριοπαθείς» Χούτου σφαγιάζονται από τους εξτρεμιστές Χούτου. Για πρώτη φορά στην ιστορία της οργάνωσης, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καλούν τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει στρατιωτικά για να σταματήσει η γενοκτονία.

«Βρισκόμασταν συνεχώς σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Αποκαλύψαμε τη σφαγή περίπου 5.500 ανθρώπων που έγινε σε έναν καταυλισμό, στον οποίο είχαμε την υγειονομική ευθύνη. Η οργάνωση ξεκίνησε πρώτη φορά να παρέχει ψυχολογική υποστήριξη στο προσωπικό που επέστρεφε από τη Ρουάντα για να μπορέσει να διαχειριστεί το μετατραυματικό στρες» Αντώνης Ρήγας, τεχνικός.

1996 – 2004  – Ιατρική φροντίδα σε πρόσφυγες και μετανάστες

©Αρχείο MSF

Ένα πολυιατρείο στην Αθήνα και στη συνέχεια ένα στη Θεσσαλονίκη ανοίγουν για να καλύψουν τις βασικές ιατρικές ανάγκες των κοινωνικά και υγειονομικά αποκλεισμένων μεταναστών και προσφύγων που ζουν στην Ελλάδα. Από το 1996, και σε σταθερή βάση από το 2015 και μετά, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστηρίζουν πρόσφυγες και μετανάστες σε διάφορες περιοχές στην Ελλάδα.

1999  – Πόλεμος στο Κόσοβο

©Αρχείο MSF

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ιατρική φροντίδα σε εκτοπισμένους αμάχους στο Κόσοβο, στους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Αλβανία, στην τότε ΠΓΔΜ, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία.

2000 – HIV/AIDS και αντιρετροϊκή θεραπεία

©Rachel Corner/De Beeldunie

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν αντιρετροϊκή θεραπεία σε ασθενείς που ζουν με HIV/AIDS, για πρώτη φορά στην Ταϊλάνδη, χρησιμοποιώντας κυρίως γενόσημα αντιρετροϊκά φάρμακα. Η θεραπεία αυτή ουσιαστικά θα μετατρέψει τη μέχρι τότε θανατηφόρα ασθένεια σε χρόνια νόσο.

«Λίγες μέρες πριν ολοκληρώσω την αποστολή μου στη Ζάμπια, ένας ασθενής μου με HIV αρνιόταν να συνεχίσει τη θεραπεία του. Ισχυριζόταν ότι δεν έχει νόημα να παίρνει τα φάρμακά του αφού έμαθε πως θα φύγω. Του εξήγησα πως μπορεί να συνεχίσει τον αγώνα και μόνος του, πως θα έρθει άλλος γιατρός να με αντικαταστήσει αλλά αρνιόταν να το δεχτεί. ‘’Ξέρεις, είμαι κι εγώ άνθρωπος κι έχω ανάγκες’’, του είπα. ‘’Δεν είσαι άνθρωπος γιατρέ, είσαι η προσευχή μου και η ελπίδα μου’’» Χρήστος Χρήστου, γιατρός και Διεθνής Πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

2010 – Σεισμός στην Αϊτή

© Julie Remy

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επείγουσα παρέμβαση στην ιστορία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Περιέθαλψαν 173.757 ασθενείς και πραγματοποίησαν περισσότερα από 11.748 χειρουργεία σε διάστημα πέντε μηνών.

«Έφυγα από την Αϊτή νιώθοντας πως είχα ακόμη πολλά να δώσω. Σημασία έχει πως μένουν πολλοί ακόμη πίσω να φροντίσουν όσους έχουν ανάγκη. Σημασία έχει να μην ξεχάσουμε. Να μην ξεχάσουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους που είχαν λίγα και έχασαν τα πάντα. Να μην ξεχάσουμε όλους αυτούς που αυτή τη στιγμή εξαρτώνται από τους συνανθρώπους τους για να επιβιώσουν» Μανώλης Κοκκινιώτης, φυσιοθεραπευτής.

2011  – Πόλεμος στη Συρία

© Diala Ghassan/MSF

Ο εμφύλιος πόλεμος που συνεχίζεται στη Συρία, έχει αφήσει πίσω του εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και εκατομμύρια εκτοπισμένους. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσφέρουν ιατρική φροντίδα σε περιοχές όπου τους επιτρέπεται η πρόσβαση και υποστηρίζουν πρόσφυγες από τη Συρία που έχουν καταφύγει σε άλλες χώρες.

«Οι βομβαρδισμοί είναι συνεχείς και η επιλογή των στόχων, ανατριχιαστικά ανελέητη, επικεντρώνεται στον άμαχο πληθυσμό και σε όσους του προσφέρουν ιατρική βοήθεια. Πολλές κλινικές έχουν μεταφερθεί σε υπόγεια ή σε χαλάσματα για να μην αναγνωρίζονται από ψηλά. Πριν από λίγες μέρες βομβαρδίστηκε ένα παιδιατρικό νοσοκομείο που υποστηρίζαμε στο Χαλέπι. Στην επίθεση αυτή σκοτώθηκαν 50 άνθρωποι και ανάμεσά τους ένας από τους τελευταίους παιδιάτρους που είχαν απομείνει στην περιοχή» Αχιλλέας Τζέμος, συντονιστής προγράμματος.

2014 -2015 – Επιδημία Έμπολα στη Δυτική Αφρική

©Hugues Robert/MSF

Αντιμέτωποι με τη μεγαλύτερη επιδημία Έμπολα στη Δυτική Αφρική, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα περιέθαλψαν 5.000 επιβεβαιωμένους ασθενείς και διένειμαν κιτ απολύμανσης σε 600.000 ανθρώπους.

«Η παρέμβαση για την αντιμετώπιση του Έμπολά έδειξε τις πλήρεις δυνατότητες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα όσον αφορά την αντιμετώπιση επειγουσών καταστάσεων και παραμελημένων ασθενειών. Ήταν πραγματικά εντυπωσιακό να βλέπεις μια ομάδα να στήνει από το μηδέν, με ασφάλεια, μέσα σε λίγες μέρες, μια υποδομή υγείας και να παρέχει ιατρική φροντίδα» Μιχάλης Παπαγεωργίου, υπεύθυνος παροχής ύδατος και δημόσιας υγιεινής.

2015 –  Προσφυγική – μεταναστευτική κρίση

©Anna Surinyach/MSF

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανταποκρινόμενοι στη δραματική αύξηση των αφίξεων μεταναστών και προσφύγων στα ελληνικά νησιά το 2015, επικεντρώθηκαν στην κάλυψη των αναγκών τους.

Με προγράμματα πρωτοβάθμιας περίθαλψης και ψυχικής υγείας, διανομή ειδών πρώτης ανάγκης, δημιουργία και βελτίωση των χώρων διαμονής και των εγκαταστάσεων υγιεινής, διανομή φαγητού και παροχή ενημέρωσης υποστήριξαν τους ανθρώπους που έφτασαν στη χώρα μας αναζητώντας προστασία και ασφάλεια. Από την αρχή της προσφυγικής κρίσης βρέθηκαν στο πλευρό αυτών των ανθρώπων σε Λέσβο, Σάμο, Κω, Λέρο, Ειδομένη, Αθήνα και άλλες περιοχές της Ελλάδας. Έξι χρόνια μετά συνεχίζουν να υποστηρίζουν αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και μετανάστες σε Λέσβο, Σάμο και Αθήνα.

«Δεν ξέρω πώς μπορείς να περιγράψεις πως ένα αγόρι 3,5 ετών πνίγηκε μέσα σε μια πλαστική βάρκα, πως αδυνατούσε να ανασάνει λόγω της ασφυξίας και του νερού που είχε γεμίσει τη βάρκα. Πώς είναι να βλέπεις την ιατρική ομάδα να αρνείται να δεχτεί το τέλος και να προσπαθεί να επαναφέρει το παιδί στη ζωή ακόμα και όταν όλα έχουν τελειώσει. Πώς είναι να οδηγείς το αυτοκίνητο από τη Σκάλα Συκαμιάς στη Μυτιλήνη με το νεκρό παιδί στο πίσω κάθισμα και να αναρωτιέσαι αν ζεις σε κάποιον εφιάλτη ή αν πράγματι το 2015 τα παιδιά πεθαίνουν μέσα σε πλαστικές βάρκες προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη» Χριστίνα Ψαρρά, Συντονίστρια των επιχειρήσεων διάσωσης στη Λέσβο και νυν Γενική Διευθύντρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

2020 – Πανδημία COVID-19

©Olmo Calvo/MSF

Σε περισσότερες από 70 χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα χρειάστηκε να παρέμβουν για να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της πανδημίας του νέου κορωνοϊού. Στην Αφρική, την Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Αμερική αλλά και την Ευρώπη το εξειδικευμένο προσωπικό της οργάνωσης βρέθηκε στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης της νόσου COVID-19.

«Είδα τον διευθυντή οίκου ευγηρίας, έναν άνθρωπο με πολλά χρόνια εμπειρίας, να βάζει τα κλάματα μπροστά μου. Όταν του έλεγα όλα αυτά που δεν είχαν γίνει για την προστασία των ανθρώπων, ένιωσε ότι είχε αποτύχει, ότι δεν μπόρεσε να βοηθήσει αρκετά» Νικόλας Παπαχρυσοστόμου, συντονιστής της παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Βαρκελώνη.